Nâng tuổi nghỉ hưu và tinh giản biên chế: Nghịch lý cần lời giải!

Bộ Lao động Thương binh & Xã hội đang chuẩn bị trình Quốc Hội dự thảo “Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi)”. Đây là một vấn đề được dư luận xã hội hết sức quan tâm.

Trên các diễn đàn và thông tin đại chúng, các mạng xã hội, các đối tượng lao động đã có nhiều ý kiến khác nhau xoay quanh việc nâng tuổi nghỉ hưu và nguy cơ vỡ quỹ bảo hiểm xã hội với việc thực hiện chủ trương tinh giảm biên chế theo NQ 39 của Bộ Chính trị.

nang tuoi nghi huu va tinh gian bien che nghich ly can loi giai

Cần tăng cường tuyên truyền, vận động để người lao động nâng cao ý thức tham gia đóng BHXH. Ảnh: Nam Giang

Đây là vấn đề hết sức hệ trọng và nhạy cảm, liên quan đến quan điểm, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với việc làm, đời sống của người lao động ở mọi độ tuổi, mọi giới và trên nhiều lĩnh vực.

Do đó chủ trương nâng tuổi nghỉ hưu và chính sách BHXH phải đặt trong tổng quan các chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan đến vấn đề này. Cần có quy trình, cơ chế tổ chức điều tra, khảo sát thật khách quan, để mọi đối tượng lao động được thể hiện chính kiến của mình trước khi nhà nước ban hành, đúng bản chất “Nhà nước của dân, do dân, vì dân”, làm cho mọi chính sách có sức sống, sát với thực tiễn và tạo được sự đồng thuận của nhân dân.

Cuộc sống như một dòng chảy không ngừng, luật đã ban hành có những điểm không còn phù hợp cần được điều chỉnh, bổ sung là tất yếu, nhưng không thể mâu thuẫn với các luật và các chính sách khác.

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội quy định tuổi nghỉ hưu của lao động nam là 62, của lao động nữ là 60, nhưng điều 187 của Bộ luật Lao động quy định tuổi nghỉ hưu lao động nam là 60, lao động nữ là 55. Luật người cao tuổi quy định tuổi tham gia Hội người cao tuổi là 60.

Trong tình hình hiện nay, việc tăng tuổi nghỉ hưu sẽ làm cho lao động trẻ, trí thức trẻ ít có cơ hội tìm kiếm việc làm, ít được cống hiến. Theo thông tin được đưa ra tại diễn đàn Quốc hội tại kỳ họp vừa qua, cả nước hiện còn trên 191 ngàn thạc sĩ, cử nhân ra trường chưa có việc làm. Đây quả là sự lãng phí lớn về kinh tế và nguồn nhân lực cho sự phát triển. Lực lượng này không có việc làm sẽ nẩy sinh bao hệ lụy khó lường.

Về lâu dài, việc nâng tuổi nghỉ hưu là hợp lý khi kinh tế phát triển, vấn đề chăm sóc sức khỏe và chất lượng cuộc sống được nâng lên. Nhưng đề cập nâng tuổi nghỉ hưu hiện nay là mâu thuẫn với chủ trương tinh giản biên chế và không tạo được sự đồng thuận của người lao động, nhất là lao động trên các công trường xây dựng, nhà máy đông lạnh, khai thác hầm lò... Với lao động là viên chức, giáo viên cũng khó “trụ” cho đến tuổi về hưu với nghề lao lực ấy...

Việc tuổi về hưu thấp, tuổi thọ người về hưu tăng chưa hẳn là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến nguy cơ vỡ quỹ BHXH, những lập luận đó chưa đủ sức thuyết phục. Ông Mai Đức Chính – Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã đưa ra con số giả sử không đóng bảo hiểm 22% quỹ lương, mà gửi ngân hàng với lãi suất 6% năm, sau 30 năm, lãi hàng tháng đã cao hơn lương hưu được hưởng. Vấn đề cốt lõi là cần phải xem xét, làm rõ trách nhiệm của mỗi tổ chức và cá nhân trong đóng BHXH; đặc biệt, cần xem xét hệ thống tổ chức bộ máy, biên chế cơ quan BHXH các cấp có hợp lý không? Chế độ tiền lương cán bộ làm công tác BHXH đã bình đẳng so với các lĩnh vực khác? Việc quản lý và sử dụng nguồn quỹ bảo hiểm thế nào?

nang tuoi nghi huu va tinh gian bien che nghich ly can loi giai

Đối với người lao động làm việc trong môi trường độc hại, nặng nhọc, việc nâng tuổi nghỉ hưu trong thời điểm hiện nay sẽ tạo áp lực và không nhận được sự đồng thuận. Ảnh: Minh Lý

Theo số liệu cơ quan BHXH cung cấp, hiện số nợ BHXH đã lên đến trên 13.000 tỷ đồng. Số lao động cần phải đóng bảo hiểm là 78%, thực tế chỉ 20% đóng bảo hiểm, vậy bằng cách nào để thu hút 58% lao động còn lại đóng BHXH và thu nợ BHXH. Nếu bằng những chế tài đủ mạnh để huy động nguồn quỹ và truy thu nợ, chắc chắn sẽ đẩy lùi nguy cơ vỡ quỹ. Phải chăng, vì chính sách bảo hiểm và cơ chế quản lý còn những vấn đề chưa phù hợp nên chưa tạo được niềm tin cho người lao động trong việc đóng BHXH?

Thực hiện chủ trương của Đảng, Bộ Nội vụ đang đặt mục tiêu tinh giản biên chế 100 ngàn lao động trong các cơ quan hành chính sự nghiệp và trên thực tế Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương cho nghỉ hưu trước vì bộ máy hiện nay quá cồng kềnh, thiếu tính chuyên nghiệp, kém hiệu quả. Số người hưởng lương và phụ cấp trong cả nước hiện nay gần 7,3 triệu người, bằng 8,3% dân số, trong khi ở Trung Quốc chỉ 2,8%. Bài toán tinh giản biên chế nếu không có những giải pháp đồng bộ, kiên quyết và hữu hiệu thì vẫn là bài ca muôn thuở, không đem lại hiệu quả. Nếu bàn nâng tuổi nghỉ hưu lúc này là chưa hợp lý, sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến việc thực hiện chủ trương tinh giản biên chế.

Từ thực tế trên, đề nghị sửa Luật BHXH phải đồng thời với sửa Luật Lao động, phải đặt việc tăng tuổi nghỉ hưu trong lộ trình cải cách hành chính, tinh giản biên chế và nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy các cấp. Phải chọn thời điểm tăng tuổi nghỉ hưu hợp lý khi nền kinh tế phát triển và điều kiện chăm sóc sức khỏe tốt hơn. Kinh nghiệm của nước ngoài chỉ để tham khảo, không thể rập khuôn, vì tùy thuộc vào môi trường và điều kiện cụ thể của nước ta.

Cần có lộ trình và phương pháp khảo sát, điều tra, với sự phối hợp giữa cơ quan bảo hiểm và tổ chức công đoàn (bằng phiếu điều tra) để đánh giá khách quan về lao động giữa các giới, các độ tuổi, ngành nghề và lĩnh vực khác nhau. Từ đó, tham mưu các quyết sách sử dụng nguồn nhân lực vì sự phát triển bền vững của đất nước.

Trước mắt, chưa nên đặt vấn đề tăng tuổi nghỉ hưu mà phải tinh giản biên chế; tiếp tục chính sách cho nghỉ hưu trước tuổi do tuổi cao, sức yếu, năng lực hạn chế, chưa được chuẩn hóa về trình độ. Đồng thời phải tuyển dụng lao động trẻ được đào tạo cơ bản để tăng chất lượng và hiệu quả nguồn nhân lực cho sự phát triển, phải tạo cơ hội cho tuổi trẻ được cống hiến và sáng tạo.

Cần có chế tài đủ mạnh và giải pháp đồng bộ để thực hiện nghiêm túc chế độ đóng bảo hiểm đối với người lao động và cơ quan quản lý, sử dụng lao động, chống gian lận trong tỷ lệ đóng BHXH không căn cứ vào trả lương thực tế. Phải làm rõ trách nhiệm trước pháp luật về chính sách bảo hiểm đối với cơ quan sử dụng lao động và cơ quan BHXH. Kết quả thu quỹ BHXH là thước đo năng lực kinh doanh của cơ quan bảo hiểm, thể hiện sự bình đẳng như mọi doanh nghiệp khác. Kinh doanh bảo hiểm vẫn có lợi thế hơn các doanh nghiệp khác vì người lao động có trách nhiệm phải đóng bảo hiểm để hưởng chế độ. Phải cải cách hành chính cơ quan BHXH từ trung ương đến cơ sở cả về hệ thống tổ chức, biên chế, tiền lương và chế độ trách nhiệm trước pháp luật, thực hiện xã hội hóa công tác BHXH.

Sớm nghiên cứu thay đổi, điều chỉnh một số chính sách BHXH (có thể tăng số năm công tác tính khởi điểm lương hưu, tăng định mức nộp bảo hiểm tương ứng với tuổi thọ sau khi nghỉ hưu, tuổi nghỉ hưu trong lực lượng vũ trang…).

Nghiên cứu ban hành chính sách sử dụng lao động đã được nghỉ hưu nhưng còn sức khỏe, thực sự có trí tuệ và tín nhiệm; nhất là cán bộ khoa học, cán bộ quản lý, các chuyên gia giỏi tiếp tục cống hiến cho đất nước.

Công đoàn và các tổ chức chính trị - xã hội phải tăng cường tuyên truyền, vận động để làm cho mọi người lao động ý thức đầy đủ việc đóng BHXH là đóng cho bản thân mình, là “của để dành” khi không còn sức lao động.

Đọc thêm

Tin mới Emagazine Truyền hình Podcast