Trôi nổi chất lượng sách tham khảo

Nắm bắt được nhu cầu ngày càng cao về các loại sách tham khảo của học sinh hiện nay, nhiều nhà xuất bản từ trung ương đến địa phương xem việc xuất bản sách tham khảo là “mảnh đất màu mỡ”, mang lại lợi nhuận cao. Đây là một trong những lý do khiến cho thị trường sách tham khảo sôi động trong thời gian qua.

“Loạn” sách tham khảo

Nếu cần, người mua có thể tìm thấy các lọai sách tham khảo xuất hiện tràn lan trong các trung tâm sách và thiết bị trường học trực thuộc Sở, các phòng GD&ĐT hay trong các nhà sách, cửa hàng sách tư nhân.

Phụ huynh, học sinh lựa chọn sách giáo khoa cho năm học mới - Ảnh: Bá Tân
Phụ huynh, học sinh lựa chọn sách giáo khoa cho năm học mới - Ảnh: Bá Tân

Đã qua rồi thời kỳ sách tham khảo xuất bản kiểu “nhỏ giọt”, chủ yếu đáp ứng nhu cầu của các lớp học sinh cuối cấp nhằm ôn luyện, nâng cao kiến thức, hỗ trợ, bồi dưỡng học sinh giỏi. Hiện nay, sách tham khảo có đủ ở tất cả các bậc, cấp học, từ tiểu học đến cao đẳng, đại học và sau đại học.

Ngay cả đối với học sinh lớp 1 cũng có hàng loạt các đầu sách tham khảo, thoả sức lựa chọn: “Giải Toán lớp 1”; “Bài tập Toán nâng cao lớp 1”; “Toán chọn lọc lớp 1”; “Em học Tiếng Việt lớp 1”; “Luyện chữ lớp 1”…

So với sách giáo khoa, sách tham khảo thường có giá bán cao hơn từ 4-5 lần, có cuốn cao hơn đến gần 10 lần. Và như thế, cứ vào dịp đầu năm học mới, cùng với gánh nặng của các khoản đóng góp như: Sách giáo khoa, học phí, đồng phục…các bậc phụ huynh lại phải chi một khoản đáng kể để mua sách tham khảo cho con em.

Qua tìm hiểu ở một số nhà sách có quy mô, không khó để nhận thấy sách tham khảo bạt ngàn trên các giá sách với đầy đủ chủng loại, kiểu dáng, được trình bày bìa khá bắt mắt. Trong khi, sách giáo khoa chỉ chiếm một khoảng không gian khiêm tốn.

Một điều dễ nhận thấy khi tìm hiểu các đầu sách tham khảo ở các nhà sách nêu trên, là càng lên các lớp cao, số lượng các đầu sách tham khảo càng nhiều, nhất là đối với các lớp cuối cấp học. Chẳng hạn: môn Toán lớp 5 có 14 đầu sách, môn Ngữ văn lớp 9 có 24 đầu sách, môn Toán lớp 12 có 19 cuốn, môn Tiếng Anh lớp 12 có 21 cuốn. Nhiều hơn cả là các chủng loại sách: “Để học tốt…”, “Giải bài tập…”, “Các bài văn mẫu…”.

Thời gian qua, khi Bộ GD&ĐT chủ trương thi trắc nghiệm đối với môn Ngoại ngữ và một số môn tự nhiên, đã xuất hiện tình trạng “ăn theo” của nhiều nhà xuất bản. Rất nhiều đầu sách tham khảo cho từng môn thi trắc nghiệm được các nhà xuất bản tung ra thị trường với lời “quảng cáo” trong phần giới thiệu là: “Thiết thực đối với học sinh trong việc rèn luyện kỹ năng làm bài thi trắc nghiệm”.

Ngay cả đối với các môn Khoa học xã hội như: Ngữ Văn, Lịch sử, Địa Lý.., là những môn học mà Bộ GD&ĐT chưa có chủ trương thực hiện thi trắc nghiệm trong những ký thi quan trọng, số lượng các đầu sách phục vụ cho thi trắc nghiệm cũng không phải là nhỏ.

Mặc dù đa dạng, phong phú về chủng loại, song chất lượng sách tham khảo hiện nay đang bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập. Nhiều đầu sách tham khảo “đội lốt” dưới các tên gọi khá “kêu” như: “Để học tốt”, “Rèn luyện kỹ năng giải bài tập”… thực chất là lấy bài tập, đề bài, các câu hỏi phần hướng dẫn học bài, phần luyện tập trong SGK để giải mà không có phần hướng dẫn hay gợi ý để học sinh tự làm bài.

Hiện tuợng các loại sách tham khảo có nội dung na ná giống nhau do cùng một hoặc một nhóm tác giả biên soạn được các nhà xuất bản khác nhau phát hành không phải là hiếm. Trong số các loại sách tham khảo, môn Ngữ văn chiếm số lượng lớn các đầu sách, nhiều hơn cả vẫn là sách giới thiệu các bài văn mẫu, các bài văn chọn lọc.

Trong những lọai sách kiểu này, rất hiếm có những cuốn sách có kèm câu hỏi, lời bình luận, nhận xét hay gợi ý, định hướng để học sinh rút ra thu hoạch từ đó mà biết cách viết những bài văn của riêng mình. Và vì thế, nhiều học sinh tìm mua những cuốn sách tuyển chọn các bài văn mẫu chỉ để làm “phao”, làm tài liệu quay cóp khi gặp những đề văn tương tự. Điều này vô hình trung đã góp phần gia tăng sức ì, tạo tâm thế ỷ lại vào tài liệu trong thi và kiểm tra môn Ngữ văn của học sinh.

Thiếu sự quản lý đồng bộ

Tình trạng trên bắt nguồn từ sự bất cập trong công tác quản lý. Sách tham khảo dùng cho giáo viên và học sinh tất nhiên thuộc lĩnh vực giáo dục nhưng Bộ GD&ĐT lại không có chức năng quản lý chất lượng nội dung của chúng. Cục Xuất bản được giao nhiệm vụ quản lý trong lĩnh vực xuất bản nhưng lại không chịu trách nhiệm về nội dung xuất bản của các ấn phẩm. Trách nhiệm vè nội dung xuất bản thuộc về nguời đứng đầu các nhà xuất bản.

Trong điều kiện “loạn” sách tham khảo hiện nay, nhà trường và các bậc phụ huynh cần có những tư vấn cần thiết cho học sinh trong việc tìm mua sách tham khảo. Cần chọn sách tham khảo của những nhà xuất bản có uy tín. Điều quan trọng là mỗi học sinh cần căn cứ vào lực học của bản thân để lựa chọn những cuốn sách tham khảo phù hợp và nhất là phải biết sử dụng đúng phương pháp, tránh tình trạng "tiền mất, tật mang”.

Tuy nhiên, vì những lý do khác nhau mà chủ yếu là vì lợi nhuận, hàng năm vào dịp đầu năm học, các nhà xuất bản vẫn cho ra đời hàng loạt đầu sách tham khảo, trong đó có những đầu sách kém chất lượng. Việc phát hiện, xử lý những vi phạm về chất lượng của các ấn phẩm còn gặp khó khăn bởi có quá nhiều đầu sách. Các chế tài xử lý lại chưa đủ sức răn đe, chủ yếu mới dừng lại ở phạt hành chính.

Qua thực tiễn cho thấy, đối với những học sinh có học lực trung bình khá trở lên, nếu biết sử dụng đúng phương pháp và nhất là biết lựa chọn những cuốn phù hợp, có chất lượng, sách tham khảo sẽ giúp các em củng cố nâng cao “nền” kiến thức.

Với học sinh có học lực trung bình hay yếu kém lại không có phưương pháp sử dụng, sách tham khảo hầu như không phát huy tác dụng, thậm chí còn phản tác dụng. Bởi, khi học sinh lệ thuộc quá nhiều vào sách tham khảo, nhất là các cuốn sách “Giải bài tập” tất yếu sẽ dẫn đến việc các em không nắm được kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa. Nghiêm trọng hơn, có thể gây tâm lý chán nản, mất phương hướng, hứng thú trong học tập.

Đọc thêm

Tin mới Emagazine Truyền hình Podcast