41 năm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước 30/4 (1975-2016)
Trận địa dưới chân núi Nài - ảnh tư liệu
50 năm sau những trận đánh ác liệt, tôi đã được những người thuộc Trung đội Súng cao xạ ngày nào, giờ đã thành ông, thành bà, kể cho nghe những năm tháng căng mắt dõi theo từng “hướng vị”, chiến đấu trên từng địa bàn trọng điểm để bảo vệ Thành Sen, chia lửa với bộ đội phòng không. Từng câu chuyện, từng trận đánh cứ nhớ nhớ, quên quên, chắp từ người này qua người khác bởi thời gian, tuổi tác và cả sự vô tư, không so đo, tính toán của một thời “Tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược” cũng đủ để tôi hiểu, họ đã cùng với quân dân cả nước anh dũng chiến đấu và chiến thắng kẻ thù xâm lược...
Tôi may mắn được ngồi hàng giờ bên họ - những xạ thủ số 1, số 2 và cả những trung đội trưởng, khẩu đội trưởng, những chiến sỹ phá bom, trinh sát… một thời của trung đội để được tự hào, được chia sẻ sự khốc liệt… qua từng trận đánh bằng hồi ức của những người trực tiếp đối đầu bắn hạ máy bay, bắt sống giặc lái Mỹ: “Ngày 26/3/1965 (trận đầu thắng Mỹ), dưới sự chỉ huy của Trung đội trưởng đầu tiên Phan Văn Thịnh, trung đội (phần lớn là xã viên các hợp tác xã tiểu thủ công nghiệp) đã sát cánh chiến đấu cùng các đơn vị bộ đội pháo cao xạ và lực lượng dân quân tự vệ thị xã, bắn rơi 12 máy bay Mỹ. Đây là trận thắng đầu tiên của quân dân Hà Tĩnh, trận đánh giành thắng lợi giòn giã nhất, bắn rơi nhiều máy bay nhất trên miền Bắc, tính đến thời điểm đó. Chiến công đó có sự đóng góp to lớn của Trung đội Dân quân tự vệ thị xã Hà Tĩnh…”.
… Có nhiều trận, đơn vị chiến đấu suốt ngày đêm. Có những lần, trận địa bị lộ, địch tập trung ném bom sát thương và bắn rốc-két vào đội hình chiến đấu, nhưng đơn vị vẫn kiên cường bám trụ đánh máy bay địch tại các vị trí được phân công. Nhiều lần, đơn vị độc lập tác chiến và có những trận đánh xuất sắc như trận ngày 12/4/1967, tại trận địa xã Thạch Phú, bắn rơi tại chỗ 1 máy bay A37 của Mỹ; trận ngày 4/8/1967, tại khu vực chợ thị xã, khi 2 chiếc máy bay F8U đi đầu vừa lao xuống, chưa kịp ném bom đã bị hỏa lực từ các trận địa của đơn vị chặn đánh, buộc chúng phải bay thẳng ra biển, một chiếc trúng đạn bốc cháy, giặc lái bị tiêu diệt…
Hay trận ngày 4/5/1968, khi một máy bay địch định đột nhập vào khu vực trận địa, toàn đơn vị đã chủ động nổ súng bắn rơi tại chỗ. Chiến công này đã làm nức lòng CBCS lực lượng vũ trang và nhân dân tỉnh nhà.
Trở về với cuộc sống đời thường, bà Thống vui vẻ, hạnh phúc làm trọn thiên chức của người phụ nữ.
Hơn 40 năm trôi qua nhưng trận đối đầu với máy bay địch ngày 21/7/1972 vẫn khiến Trung đội trưởng Trương Thị Thống và nhiều đồng đội khác nghẹn đau. Bà Thống nhớ lại: Khi tốp máy bay Mỹ đầu tiên đến ném bom gây tội ác tại khu vực thị xã, đơn vị đã kịp thời nổ súng đánh trả, buộc chúng phải tháo chạy ra biển. Sau đó, chúng quay trở lại, tập trung ném bom, bắn đạn rốc-két liên tục vào khu vực trận địa. 3 đồng chí: Nguyễn Thị Hòa, Trần Thị Hường, Nguyễn Sỹ Thành anh dũng hy sinh... Đau thương biến thành hành động cách mạng, toàn đơn vị hiên ngang nổ súng chặn đánh từng đợt tấn công của máy bay địch, bắn rơi tại chỗ một chiếc F4H.
Tháng 7/1968, trước yêu cầu nhiệm vụ chi viện cho chiến trường miền Nam, trung đội đã cử 18 CBCS và điều động 4 khẩu 12 ly 7 bổ sung cho tiểu đoàn bộ đội phòng không của Quân khu 4 mang tên Hồng Lam tham gia chiến đấu ở mặt trận Thừa Thiên Huế. Nhiều đồng chí đã nêu cao tinh thần khắc phục khó khăn, mưu trí, dũng cảm, lập công xuất sắc.
Đơn vị tiếp tục phối hợp với các đơn vị pháo cao xạ và dân quân tự vệ vùng phụ cận tham gia chiến đấu hàng chục trận ở khu vực cầu Đông, cầu Phủ, Thạch Hòa, Thạch Yên, Cồn Cồ, Đồng Quế; cơ động phối hợp chiến đấu với Tiểu đoàn 8 ở Khe Giao, chợ Gát (Thạch Minh), Thạch Đài, Thạch Vịnh... góp phần bắn rơi nhiều máy bay Mỹ, bắt sống giặc lái…
Trong cuộc chiến đấu đầy gian khổ và ác liệt ấy, đơn vị đã có 8 đồng chí anh dũng hy sinh, 27 đồng chí là thương binh. Trung đội Súng máy cao xạ 12 ly 7 đã lập nhiều thành tích xuất sắc, được Đảng, Nhà nước tặng thưởng 3 Huân chương Chiến công và nhiều bằng khen, giấy khen của Bộ Quốc phòng, Quân khu 4, UBND tỉnh và UBND thị xã Hà Tĩnh. Ngày 25/4/2013, trung đội vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
