Tòa án nhân dân thực hiện chức năng xét xử và quyền tư pháp

(Baohatinh.vn) - Kế thừa các bản Hiến pháp trước đây, Hiến pháp năm 2013 tiếp tục khẳng định TAND là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam và thực hành quyền tư pháp.

TAND có nhiệm vụ “bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ XHCN, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” (khoản 3, Điều 102). Hiến pháp năm 1992 quy định TAND chỉ là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, còn Hiến pháp sửa đổi đã quy định ngoài chức năng xét xử thì TAND còn thực hiện quyền tư pháp. Đây là điểm rất mới so với Hiến pháp năm 1992.

Tòa án nhân dân tỉnh mở phiên tòa lưu động xét xử tại xã Sơn Tiến (Hương Sơn). Ảnh: T.L
Tòa án nhân dân tỉnh mở phiên tòa lưu động xét xử tại xã Sơn Tiến (Hương Sơn). Ảnh: T.L

Nội dung mới này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, nhằm phân định quyền lực nhà nước theo hướng TAND là cơ quan thực hiện quyền tư pháp, Chính phủ là cơ quan thực hiện quyền hành pháp, Quốc hội là cơ quan thực hiện quyền lập hiến, lập pháp. Đây là định hướng nhằm hoàn thiện bộ máy nhà nước ta theo kiểu nhà nước pháp quyền XHCN.

Nội dung mới nêu trên về TAND còn mang ý nghĩa thực tiễn, đây là cơ sở pháp lý để giao cho tòa án có thẩm quyền giải quyết những loại vụ việc liên quan đến việc hạn chế quyền nhân thân của công dân, mà những loại việc đó hiện nay là các cơ quan hành chính đang thực hiện, ví dụ như việc ra các quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh hoặc quyết định đưa người vào các trung tâm giáo dưỡng, cai nghiện…

Về hệ thống TAND, khác với Hiến pháp năm 1992 quy định hệ thống tòa án được tổ chức theo địa giới hành chính địa phương từ cấp huyện đến cấp tỉnh, Hiến pháp sửa đổi đã thể chế quan điểm của Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về cải cách tư pháp xác định tổ chức hệ thống tòa án theo cấp xét xử không phụ thuộc vào địa giới hành chính: Khoản 2 Điều 102 quy định “TAND gồm TAND tối cao và các tòa án khác do luật định”.

Như vậy, theo quy định này của Hiến pháp thì hệ thống tòa án sẽ được Luật Tổ chức TAND sửa đổi theo hướng quy định về tổ chức tòa án theo 4 cấp. Cụ thể là: TAND sơ thẩm khu vực là cấp xét xử sơ thẩm hầu hết các loại vụ án thuộc thẩm quyền; TAND cấp tỉnh là cấp xét xử phúc thẩm là chủ yếu, xét xử sơ thẩm một số loại vụ án thuộc các trường hợp mà tòa án sơ thẩm khu vực không có thẩm quyền xét xử sơ thẩm; TAND cấp cao là cấp xét xử phúc thẩm và có thẩm quyền xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm và TAND tối cao là cấp xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm cao nhất và chủ yếu là tổng kết kinh nghiệm xét xử, hướng dẫn áp dụng pháp luật.

Việc tổ chức tòa án theo 4 cấp nêu trên thì chỉ có TAND cấp tỉnh là gắn với địa giới hành chính cấp tỉnh, còn TAND sơ thẩm khu vực, TAND cấp cao không phụ thuộc vào địa giới hành chính. Theo đó, đây cũng là những yếu tố để đảm bảo cho tính khả thi của nguyên tắc tòa án xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật.

Về các nguyên tắc hoạt động của TAND, Hiến pháp sửa đổi có một số nội dung quy định mới, nhằm đảm bảo nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác xét xử. Khoản 2, Điều 103 quy định: “Thẩm phán, hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; nghiêm cấm cơ quan, tổ chức, cá nhân can thiệp vào việc xét xử của thẩm phán, hội thẩm”. Với quy định này của Hiến pháp sửa đổi thì tiến trình thẩm phán, hội thẩm độc lập xét xử là độc lập trong mọi hoạt động của mình theo quy định của pháp luật tố tụng kể từ khi thụ lý vụ án cho đến khi kết thúc phiên tòa xét xử chứ không chỉ giới hạn bởi “khi xét xử” như quy định của Hiến pháp năm 1992. Đồng thời, với nguyên tắc xét xử tập thể, Hiến pháp sửa đổi quy định: “TAND xét xử tập thể và quyết định theo đa số trừ trường hợp xét xử theo thủ tục rút gọn”.

Thủ tục rút gọn được quy định trong pháp luật tố tụng theo hướng những vụ việc đơn giản, rõ ràng thì chỉ cần 1 thẩm phán xem xét giải quyết chứ không cần hội đồng xét xử như hiện nay, nhằm những vụ việc đó được giải quyết nhanh chóng, kịp thời nhưng vẫn đảm bảo đúng pháp luật và đạt hiệu quả, tiết kiệm về thời gian cho những người tham gia tố tụng.

Thực tiễn xét xử trong thời gian vừa qua cho thấy mô hình tố tụng tại phiên tòa của Việt Nam theo hướng thẩm vấn kết hợp với tranh tụng, các chứng cứ, tình tiết của vụ án đã được những người tham gia tố tụng trình bày khách quan tại phiên tòa và trên cơ sở đó, hội đồng xét xử ra các phán quyết nhằm đảm bảo các phán quyết đó chính xác, đúng pháp luật. Vì vậy, chất lượng xét xử của tòa án các cấp trong thời gian vừa qua cũng đã được nâng lên, giảm các vụ, việc oan, sai. Từ cơ sở thực tiễn đó và nhằm thể chế các quan điểm của Đảng về xác định mô hình tố tụng Việt Nam, Hiến pháp sửa đổi đã quy định nguyên tắc tranh tụng trong xét xử được đảm bảo.

Đọc thêm

Tin mới Emagazine Truyền hình Podcast