Lễ kỷ niệm 245 năm năm sinh và 190 năm năm mất Đại thi hào Nguyễn Du được tổ chức vào ngày 28/11 tới đây sẽ là tiếng lòng của lớp lớp hậu sinh, là dịp để chúng ta nhìn lại những giá trị mà Đại thi hào để lại cho đời và đặc biệt là để khẳng định sức sống bền bỉ của Tố Như trong lòng hậu thế.
 |
Hình tượng Nguyễn Du trong phim Long Thành cầm giả ca. Ảnh Internet |
Nguyễn Du qua Truyện Kiều và nhiều tác phẩm chữ Hán đã đến với nhân dân bao đời nay trong bầu tâm sự đầy cảm thông sâu sắc. Dậy lên từ sâu xa trong ngôn ngữ của bậc thiên tài là khát vọng mạnh mẽ của một nhân cách được kiến tạo bởi sóng gió cuộc đời và thấm nhuần bản tính của nhân dân, của dân tộc. Đó cũng là bậc hiền sỹ nhân văn, vì đau nỗi đau của chúng sinh mà lên án chế độ bạo tàn, đòi hạnh phúc, tình yêu, tự do và công lý cho con người.
Nguyễn Tiên Điền qua những tác phẩm của mình cũng đã đến với thế giới văn chương như một tài năng sáng tạo bậc thầy với bút pháp nghệ thuật điêu luyện, xây dựng nhân vật điển hình, điều khiển ngôn ngữ có nhạc điệu, tạo cho cấu trúc tác phẩm dồi dào chất kịch, truyền cho hình tượng tác phẩm đậm đà chất thơ… Bởi vậy nên Mộng Liên Đường mới xưng tụng: “Lời văn tả ra hình như máu chảy ở đầu ngọn bút, nước mắt thấm trên tờ giấy…, nếu không có con mắt trông thấu cả sáu cõi, tấm lòng nghĩ suốt cả nghìn đời, thì tài nào có cái bút lực ấy”. Cũng chính nhờ bút lực ấy, tâm hồn ấy mà khi Nguyễn Du thác đi, hậu thế bao đời vẫn một mực tin rằng “thác là thể phách, còn là tinh anh”. Phải, hậu thế vọng Nguyễn Du cũng là bởi cái “tinh anh” còn lại ấy. Nhất là trong kiệt tác Truyện Kiều bởi nhắc đến Nguyễn Du là nhắc đến Truyện Kiều và nhắc đến Truyện Kiều cũng là nhắc đến Nguyễn Du.
 |
| Kiều gặp Kim Trọng được tái hiện qua tranh. Ảnh: Internet |
Đã có nhiều đánh giá Truyện Kiều như là một “Khúc Nam âm tuyệt xướng” là “tiếng thơ đạt thấu tình đời”, “tiếng nghe như tiếng mẹ ru”, hay “như đất nước vọng lời nghìn thu”… Và cho đến nay, không ai có thể phủ nhận rằng, tiếng Việt trở nên giàu có, phong phú hơn, văn chương Việt Nam được bạn bè thế giới biết đến nhiều hơn một phần là nhờ Truyện Kiều. Niềm tự hào của học giả Phạm Quỳnh trong lễ kỷ niệm ngày mất Nguyễn Du năm 1924 rằng: “Truyện Kiều không chỉ đối với văn hóa nước nhà mà đối với văn học thế giới cũng chiếm được một địa vị cao quý. Truyện Kiều còn, tiếng ta còn, tiếng ta còn, nước ta còn…” âu cũng không có gì là quá đáng. Ngôn ngữ, tình cảm trong Truyện Kiều từ lâu đã đi vào mọi nẻo đường sinh hoạt của nhân gian. Từ người già tới trẻ nhỏ, từ người biết chữ hay không biết chữ khi đã yêu mến đều thuộc nằm lòng những câu lục bát trong truyện, đều biết bói Kiều, lẩy Kiều… Lớp lớp những đứa trẻ Việt Nam đã được lớn lên trong câu hát ru bằng Kiều của bà, của mẹ và những tâm hồn thơ ấu cũng sớm biết yêu thương, biết trân trọng cuộc sống… Nói như Tiến sỹ Trần Nho Thìn thì Truyện kiều đã dạy cho con gười ta biết trân trọng cả những nỗi buồn của con người, vì thế mà sống nhân ái hơn, bao dung hơn với đời.
Từ bao đời nay, ở Việt Nam, không kể là người trí thức hay bác nông dân, tất thảy đều thuộc Kiều, đều tìm thấy những cung bậc cảm xúc của mình trong Truyện Kiều và đều dành cho Nguyễn Du những tình cảm đặc biệt. Có những người yêu mến Truyện Kiều như một tín đồ, trong câu chuyện của họ bao giờ cũng có một đôi câu Kiều phù hợp... Truyện Kiều sử dụng nhiều chất liệu của ca dao tục ngữ nhưng cũng từ tác phẩm này, nhân dân ta có thêm nhiều thành ngữ mới trong đời sống hàng ngày. Có lẽ chính vì lẽ đó mà Chế Lan Viên mới viết: “Khi Nguyễn Du viết Kiều đất nước hóa thành văn”. Không chỉ có thế, sức ảnh hưởng của Truyện Kiều và Nguyễn Du đã vang xa tới nhiều nước trên thế giới, nhiều nền văn minh nổi tiếng và ở đâu cũng được đón nhận với sự thích thú đặc biệt. Chẳng những thế mà nhà thơ Ấn Độ Rabindranath Tagore khi viếng thăm Việt Nam (năm 1929) đã coi Nguyễn Du là vị thi sĩ đứng thứ 3 trong hàng ngũ những thi sĩ muôn thuở, chỉ sau Lý Bạch và Victor Hugo. Sự đánh giá ấy có những lý do chủ quan và cũng xuất phát từ hiện thực khách quan của tài năng Nguyễn Du. Và hẳn là cũng không có gì quá lời.
Cũng chỉ với Truyện Kiều mà nền văn học nghệ thuật Việt Nam trở nên phong phú hơn rất nhiều. 3254 câu lục bát với ngôn ngữ vừa uyên bác, vừa giản dị, phổ thông đã đáp ứng đầy đủ nhu cầu, mức độ thưởng thức của người có học thức lẫn bình dân. Vì thế nên mới xuất hiện đủ các loại hình nghệ thuật liên quan đến Kiều. Ca nhạc dân gian có giọng "lẩy Kiều". Sân khấu dân gian có "trò Kiều". Hội họa có nhiều tranh Kiều. Thơ có “Vịnh Kiều”, văn có các tiểu thuyết về Kiều. Âm nhạc hiện đại có nhiều khúc ca, trường ca được phổ nhạc từ những câu thơ kiệt xuất trong truyện Kiều. Tuồng Kiều, phim Kiều xuất hiện ngày càng nhiều. Ấy là chưa kể tới Truyện Kiều từ xưa đến nay đã là đầu đề của nhiều trang bình luận, nhiều cuộc bút chiến… Cả tình cảm yêu mến và một số cái nhìn thiếu thiện cảm đều cho thấy trường tồn mạnh mẽ của Tố Như trong lòng hậu thế …
 |
| Hình ảnh vở Đại nhạc kịch Truyện Kiều của ĐD Burton wolfo (Houston - Taxas - Hoa Kỳ). Ảnh Internet |
Thế hệ trẻ trên quê hương Nguyễn Du ngày nay luôn tự hào về bậc thiên tài của mình. Trên bục giảng hay dưới lớp học, trên sân khấu hay dưới những thửa ruộng, cánh đồng…mỗi khi những câu thơ của Nguyễn Du vang lên đều có sức quyến rũ tâm hồn con người một cách đặc biệt, đều trở thành tiếng lòng của ai đó trong những hoàn cảnh tương đồng. Sự đồng vọng của hậu thế với Nguyễn tiên sinh vì thế ngày càng mở rộng biên độ cả về cảm xúc lẫn lòng ngưỡng mộ. Một tấc lòng năm xưa Nguyễn Du từng than không biết ngỏ cùng ai nay đã được hậu thế biết đến, đồng cảm và không ngừng sẻ chia… Hẳn rằng, linh hồn Người đang mãn nguyện ngậm cười nơi chín suối…
