Học trò hỏi ngày đầu tiên đi học cô có khóc không? Chịu. Không tài nào nhớ nổi. Tôi không hình dung được bộ dạng của mình trong cái ngày trọng đại đó, về hỏi mẹ ngày đầu tiên đi học có khóc, có sợ hãi… Mẹ cười bảo, ngày đó, giậm chân, giậm cẳng đòi đi học vì nghe chị Hai dọa: “Không học mẫu giáo, ăn cháo cứt gà!”, tôi vì sợ cháo cứt gà nên nhất định tự đi học với bạn, chứ không cho mẹ dắt.
 |
Bây giờ, ở tuổi tam thập, tôi vẫn nhiều lần qua lại nơi ngày xưa rụt rè cắp sách đi học. Mất hết rồi. Ngôi trường mẫu giáo ọp ẹp ngày xưa đã không còn. Trên cái nền gạch cũ ấy, bây giờ là hàng quán, xe cộ tấp nập.
Ngôi trường, nói cho oai chứ nó chỉ là một gian phòng bé tẹo, đúng một gian. Tường thì lở lói, nền gạch vá víu, đất cát vung vãi. Trường nguyên thủy là cái trụ sở thôn bỏ đi, người lớn tận dụng sửa sang làm trường cho lũ con nít chúng tôi học. Ôi thôi, sợ nhất là đi học mùa mưa. Cái sân nhỏ trước phòng học lõm bõm nước. Những lá bàng vàng khè nằm chồng chồng lớp lớp trên nền những vũng nước. Muỗi chao chát, loạn xạ khi chúng tôi lật những chiếc lá. Ban ngày mà vừa học, vừa lấy tay đập muỗi. Cô Mai thấy cảnh ấy thì xót lòng:
- Nhà cháu nào ở gần trường nhất?
Con Nhiệm nhanh nhảu:
- Thưa cô! Nhà cháu!
- Về lấy cho cô mượn cái chổi xương!
Nhiệm chạy ù về lấy cái chổi làm bằng cọng dừa khô. Trong khi cả lớp loay hoay với cây bút chì, cặm cụi ngồi đồ theo những chữ o, ơ… đã được chấm sẵn thì cô Mai cầm chổi quét. Cô quét sạch lá bàng trên đất, lấy cây khều những chiếc lá trong vũng nước. Sân trường sạch sẽ. Từ hôm đó, ngày nào cô cũng làm như thế.
Hồi đó, chúng tôi còn quá nhỏ, không hề có ý niệm biết ơn hay kính yêu cô hơn vì những việc làm như vậy. Chúng tôi yêu cô, vì cô như mẹ hiền, như lời bài hát mà đứa nào cũng thuộc. Vì yêu cô, nên tôi nảy ra sáng kiến giúp cô, tôi dõng dạc thưa:
- Thưa cô, ngày mai, chúng cháu sẽ đem chổi quét!
- Các cháu giỏi lắm. Nhưng quét lá bàng trên sân trường ẩm ướt là việc các cháu không làm được.
- Vậy cô cho chúng cháu nhặt lá nghen!
- Bẩn lắm!
Cô Mai hiền và thương chúng tôi lắm, cô không khẽ tay, không bắt chúng tôi quỳ bao giờ nhưng đứa nào cũng sợ những hình phạt không dùng roi của cô. Tôi nhớ rất rõ chiếc áo bun đó, chiếc áo có thêu trái bưởi to tròn trước ngực. Tôi thích mặc vì nó đẹp. Hồi đó, tôi bụ bẫm nên mẹ bảo, mặc áo có trái bưởi to, bỏ thùng, chiếc quần ống loe, trông cái mông ủn ỉn, ngộ lắm. Và vì thế nên tôi bị chúng bạn trêu, tức quá, tôi thưa cô:
- Thưa cô! Các bạn bảo, quả mông cháu to như quả bưởi!
Cứ nghĩ là cô sẽ quạt cho chúng bạn một trận nhưng không, cô chỉ cười và nói:
- Các bạn nói vậy có nghĩa là em dễ thương đó. Em có công nhận, một trái bưởi to thì ai cũng thích đúng không nè!
Vậy là từ hôm đó, đứa nào trêu mông to là tôi cười, nghĩ chúng nó đang khen mình.
Theo thông lệ, cứ một tuần thì có một buổi cô kiểm tra vệ sinh thân thể. Các bạn biết cô làm gì với những cái cổ có đất đóng lại thành những vòng kiềng không? Cô không la mắng mà chỉ lấy cây bút, vẽ rằn rì rất nhiều đường lên cổ. Thế là ngày mai đi học, cổ đứa nào cũng trắng nõn vì phải ra sức kì sạch những vết mực kia… Hình phạt đó hiệu quả lắm, bằng chứng là đứa nào vệ sinh thân thể không tốt, chỉ cần một lần khổ sở với cái cổ có đầy mực kia thì đừng hòng đến lớp mà không sạch sẽ, thơm tho…
Trong kí ức nhạt nhòa của mình, ngày tôi dẫn cả lớp đến nhà cô Mai chính là kỷ niệm đầu tiên của đời học sinh. Có thể các bạn sẽ không tin. Nhưng lạ lắm, hồi đó, tuy mới 6 tuổi nhưng cái đầu non nớt của tôi đã kịp khắc ghi những giây phút cảm động đó.
Hôm ấy, chúng tôi đi học. Cả lớp ngồi chờ mãi mà không thấy cô. Không một đứa nào đi về, đến lúc mặt trời lên cao thì tôi xướng lên:
- Mình biết nhà cô Mai. Chúng mình đến nhà cô đi!
Nhà tôi xóm trên, nhà cô Mai xóm dưới. Nhiều lần theo mẹ đi chợ, tôi thấy cô giáo của mình trồng rau, vãi thóc cho gà ăn. Tôi đưa cả lớp đến, cả bọn ùa chạy vào trong nhà. Ôi trời, cô đang nằm trên giường, một đứa lấy tay sờ lên trán. Cô nóng quá, nóng như nước sôi ấy. Lại là lớp trưởng Thoa nhanh nhẹn, nó ùa chạy về nhà kêu mẹ tới. Mẹ Thoa đi mua thuốc, xuống bếp bắc nồi cháo…
* *
*
Tôi bây giờ là đồng nghiệp của cô. Dạo trước, có dịp gặp cô, cô trò cởi mở tâm sự, cô kể rằng: Cô rất thích con nít. Cô khao khát làm mẹ. Khi mới là cô học trò lớp 6, cô đã nhét gối vào bụng cho giống người có chửa, ẵm búp bê như ẵm con, đặt tên cho búp bê đàng hoàng. Rồi cô đi dạy, lấy chồng, cô nghĩ đến ngôi nhà và một lũ nhóc. Nhưng trớ trêu thay, tạo hóa đã không cho cô làm mẹ. Đau khổ, bất lực, cô rời xa người chồng mà cô hết mực yêu thương. Cô chấp nhận sống một mình.
Nghe xong câu chuyện, tôi rụng rời, miệng lắp bắp gọi: “Mẹ… Mai!”.
