Theo Luật BHXH 2014, BHXH tự nguyện là loại hình BHXH mà người lao động (NLĐ) tự nguyện tham gia, được lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình để hưởng BHXH.
 |
Hội Nông dân tỉnh phối hợp với Bảo hiểm Xã hội tỉnh và Sở Y tế tổ chức Hội thi “Nông dân với chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế”. |
Tuy nhiên, giữa BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện có sự khác nhau lớn. Khi tham gia BHXH bắt buộc, NLĐ sẽ được hưởng 5 chế độ: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động/bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất; còn nếu tham gia BHXH tự nguyện thì chỉ được hưởng 2 chế độ: hưu trí và tử tuất. Theo chúng tôi, đây là nguyên nhân chính làm cho phần lớn người lao động trên địa bàn tỉnh nói chung, cả nước nói riêng chưa tham gia BHXH tự nguyện.
Nhiều NLĐ tự do tại TP Hà Tĩnh mà chúng tôi có dịp tiếp xúc đều cho biết, họ rất băn khoăn giữa việc tham gia BHXH tự nguyện hay gửi tiền tiết kiệm. Chị N.T.H, bán hàng trên đường Hải Thượng Lãn Ông (phường Bắc Hà, TP Hà Tĩnh), tâm sự: “Do công việc không ổn định, tôi cũng muốn đóng BHXH tự nguyện hàng tháng để khi về già có chế độ nhưng nghe đâu chỉ được hưởng hưu trí và tử tuất, còn các chế độ khác như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - rất cần thiết với NLĐ, nhất là lao động nữ thì không được hưởng. Đây là lý do khiến NLĐ chúng tôi chưa thực sự quan tâm và tham gia”.
Còn chị TH. (chủ một đại lý trên đường Nguyễn Chí Thanh, TP Hà Tĩnh) bộc bạch: “Tôi và nhiều chị em khác lại chọn gửi tiền tiết kiệm. Từ nay đến khi về già, chắc cũng kha khá. Lãi mẹ đẻ lãi con cũng đủ sống tuổi già. Nói “dại” với chú, nhỡ có mệnh hệ gì thì con cái còn được hưởng nguyên số tiền đó, chứ đóng BHXH tự nguyện, chỉ được hưởng chế độ tử tuất 1 lần rồi thôi...”.
Theo số liệu từ BHXH Hà Tĩnh, tính đến hết tháng 2/2016, trong số 899.316 người trên địa bàn tỉnh tham gia BHXH, BHYT thì chỉ có 4.288 người tham gia BHXH tự nguyện, trong đó, chủ yếu là những người đã tham gia BHXH bắt buộc trước đó, nay đóng cho đủ năm để nhận lương hưu.
PGS. TS Lê Thị Hoài Thu (Viện Nghiên cứu chính sách, pháp luật và phát triển) trong một lần trả lời báo giới cũng cho rằng, sự khác biệt về chế độ hưởng vô tình trở thành rào cản khiến NLĐ không mặn mà với loại hình BHXH tự nguyện, nhất là lao động nữ.
Ngoài sự thiếu công bằng trong thụ hưởng chế độ thì một thực tế khác là hầu hết NLĐ tự do đều không được tiếp cận thông tin về BHXH tự nguyện và chủ yếu là có thu nhập thấp, không ổn định, đời sống khó khăn. Thêm vào đó, sự hiểu biết về pháp luật nói chung, về chế độ, chính sách BHXH tự nguyện nói riêng còn hạn chế. Và một điều hết sức quan trọng khác là công tác tuyên truyền, vận động, phổ biến chính sách BHXH tự nguyện chưa thực sự sâu rộng trong nhân dân. Công tác tuyên truyền còn thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, ngành và mặc nhiên coi đây là nhiệm vụ của ngành BHXH...
Cần sớm khắc phục những bất cập trên để đông đảo người dân được tham gia BHXH tự nguyện, góp phần đảm bảo an sinh xã hội.
