Chỉ mất 2 năm, Hà Tĩnh đã hoàn thành công tác đền bù, di dời, tái định cư cho gần 2.500 hộ với hơn 10.000 dân, gần 10.000 ngôi mộ, 35 nhà thờ thiên chúa, nhà thờ họ và cơ sở hạ tầng kỹ thuật xã hội liên quan của 4 xã: Kỳ Liên, Kỳ Lợi, Kỳ Phương, Kỳ Long (Kỳ Anh). Ngày 1/10, Công ty TNHH Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh chính thức nhận bàn giao 3.300 ha mặt bằng sạch. Không chỉ lập kỷ lục về GPMB mà Hà Tĩnh còn sớm tạo sự ổn định về an sinh xã hội cho hơn 1 vạn dân ở các khu (phố) tái định cư.
 |
Với nhiều giải pháp quyết liệt và đồng bộ, sau hơn 2 năm, Hà Tĩnh đã bàn giao toàn bộ mặt bằng dự án Khu luyện thép và cảng nước sâu Sơn Dương cho Tập đoàn Formosa |
Thông qua công tác GPMB của dự án này, Hà Tĩnh có điều kiện sàng lọc và đánh giá đúng năng lực đội ngũ cán bộ từ tỉnh đến các địa phương liên quan. Đây cũng là cơ hội để rèn luyện đội ngũ cán bộ trong tình hình mới.
Trung ương đánh giá cao việc quyết tâm của Hà Tĩnh trong việc triển khai các dự án trọng điểm, nhất là việc GPMB dự án Formosa (có vốn đầu tư FDI lớn nhất Việt Nam). Đã có nhiều địa phương trong cả nước đến học hỏi kinh nghiệm GPMB dự án này. Các nhà đầu tư tin tưởng vào môi trường đầu tư thuận lợi tại Hà Tĩnh, tạo sức hút cho nhiều dự án, trong đó có dự án FDI khác.
Nhờ sự quan tâm của Chính phủ, sự năng động của tỉnh, Hà Tĩnh được đầu tư nhiều dự án giao thông với số vốn cả chục ngàn tỷ đồng như: Dự án nâng cấp các tuyến: QL1A (qua tỉnh Hà Tĩnh), QL8 (đoạn Hồng Lĩnh- Hương Sơn), QL15 nối QL1 (TP Hà Tĩnh) - Đường Hồ Chí Minh (Phúc Đồng); đầu tư làm mới tuyến đường ven biển Xuân Hội (Nghi Xuân) – Thạch Khê – Vũng Áng, Đường nối QL1- mỏ sắt Thạch Khê… . Nếu hoàn thành đúng tiến độ sẽ tạo thế và lực để tỉnh phát triển nhanh trong thời gian tới.
Tuy nhiên, theo điều tra của chúng tôi, hầu hết các dự án giao thông trên đang gặp nhiều khó khăn do vướng công tác GPMB.
Tuyến đường ven biển Xuân Hội – Thạch Khê – Vũng Áng, (giai đoạn 1 từ Thạch Khê – Vũng Áng dài 65 km có tổng mức đầu tư 984 tỷ đồng) là cơ hội để vùng biển ngang Hà Tĩnh bứt phá vươn lên. Công tác GPMB bắt đầu triển khai cùng thời điểm với Dự án Formosa nhưng đến nay, sau hơn 18 tháng, các địa phương liên quan vẫn chưa thể bàn giao mặt bằng cho nhà thầu. Huyện Thạch Hà mới bàn giao 6.820/9.150m và đang vướng 1.120m thuộc khu vực dân cư 4 xã: Thạch Khê, Thạch Lạc, Thạch Trị, Thạch Văn. Huyện Cẩm Xuyên đã bàn giao 11.400/12.250m, còn vướng 270 mét tại xã Cẩm Dương, 100 mét Cẩm Nhượng, 350 mét Cẩm Lĩnh. Thiếu mặt bằng sạch để thi công nên tiến độ chậm, có nơi, máy móc phải đắp chiếu nằm chờ.
Dự án cải tạo, nâng cấp QL 15A (đoạn nối QL 1A-đường Hồ Chí Minh) có tổng vốn đầu tư 682 tỷ đồng, dài 33 km đi qua TP Hà Tĩnh, Thạch Hà, Can Lộc và Hương Khê. Công tác đấu thầu dự án hoàn thành từ tháng 6/2010 và đã có hợp đồng thi công nhưng đến ngày 1/9 vừa qua mới phát lệnh khởi công do công tác bàn giao mặt bằng chậm. Thạch Hà mới bàn giao mặt bằng được 4/12 km, Hương Khê gần 5/16 km. Ngoài ra, vẫn còn hàng trăm hộ dân bị ảnh hưởng chưa được kiểm đếm và áp giá.
 |
Đường nối QL1 đi mỏ sắt Thạch Khê đang gặp khó khăn trong thi công do vướng mắc GPMB |
Dự án mở rộng, nâng cấp QL 8A lên cửa khẩu quốc tế Cầu Treo (đoạn từ thị xã Hồng Lĩnh đến thị trấn Phố Châu (Hương Sơn) dài 33,3 km với tổng vốn đầu tư 1.176 tỷ đồng. Chủ tịch UBND tỉnh Võ Kim Cự đã chỉ đạo: đến 30/9 các địa phương phải bàn giao toàn bộ mặt bằng cho các nhà thầu. Nhưng thực tế, đến nay còn vướng 15km mặt bằng; trong đó thị xã Hồng Lĩnh đang vướng mặt bằng 0,6km, Đức Thọ 1,1km, Hương Sơn 13,2 km. Cũng như các dự án khác, khó khăn của dự án này là vướng mặt bằng đi qua các khu đô thị, đông dân cư, nên nhiều nhà thầu ký hợp đồng từ cuối năm 2009 nhưng đến nay vẫn phải nằm chờ mặt bằng.
Đường nối QL1 - mỏ sắt Thạch Khê dài 25,11 km (đang triển khai giai đoạn 1: dài 12,86 km - từ Thạch Long xuống mỏ sắt Thạch Khê) được khởi công từ tháng 2-2008 với số vốn đầu tư 344 tỷ đồng. Dù vừa giải phóng mặt bằng vừa thi công nhưng đến nay vẫn còn vướng 0,71km tại xóm Tân Quý, Vĩnh Thọ (xã Hộ Độ); 0,73km ở xã Thạch Khê chỉ vì các hộ dân không nhận tiền đền bù từ năm 2008, đến nay vẫn cản trở thi công.
Giữa năm 2011, Hà Tĩnh sẽ khởi công nâng cấp QL1 (đoạn qua địa bàn tỉnh) thành đường cấp III đồng bằng với 4 làn xe ô tô, nối từ Pháp Vân (Hà Nội) vào đến Vũng Áng (Kỳ Anh). Dự kiến đến giữa năm 2013 thì hoàn thành tuyến đường này.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất của dự án này là thời gian chuẩn bị không nhiều, nhất là thời gian dành cho công tác GPMB (chỉ từ nay đến giữa năm 2011 là phải hoàn thành công tác GPMB toàn bộ tuyến), trong lúc dự án lại đi qua nhiều đô thị, đông dân cư. Nếu không triển khai quyết liệt như Formosa thì Hà Tĩnh khó có thể hoàn thành theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ.
Thành bại của các công trình giao thông nói trên hoàn toàn phụ thuộc vào công tác GPMB. Đây là vấn đề nhạy cảm, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, nhất là trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền cấp huyện và cơ sở. Thực tế cho thấy, vẫn còn không ít địa phương (Thạch Hà, thành phố Hà Tĩnh) có nhiều dự án chậm tiến độ chủ yếu do chưa quyết liệt cho công tác GPMB. Bên cạnh đó là một số ngành liên quan (điện lực, viễn thông, cấp thoát nước) có các công trình có liên quan không giải quyết đồng bộ cũng góp phần tạo nên vướng mắc về mặt bằng.
Giao thông luôn phải đi trước một bước để phục vụ sự phát KT-XH. Nếu các dự án giao thông chậm tiến độ sẽ làm ảnh hưởng lớn đến các dự án trọng điểm khác và vô hình trung sẽ tác động đến các chỉ tiêu KT-XH mà Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII vừa đề ra, đặc biệt là ảnh hưởng đến thu hút đầu tư của Hà Tĩnh.
Hầu hết các dự án trên đều sử dụng nguồn trái phiếu Chính phủ, buộc phải giải ngân nhanh, đúng hạn. Nếu GPMB chậm trễ, các dự án giao thông bị cắt giảm nguồn thì uy tín của tỉnh với Chính phủ và các bộ, ngành liên quan bị giảm sút; kéo theo những hệ lụy xấu đến các phong trào phát triển tại các địa phương. Đặc biệt, tạo tiền lệ cho các dự án tiếp theo. Lúc đó, người dân thiếu tin tưởng vào sự lãnh đạo, điều hành của hệ thống Đảng, chính quyền, hệ thống chính trị cơ sở và nghiêm trọng hơn là việc khiếu kiện, mất đoàn kết, mất cán bộ, gây mất ổn định các địa phương...
Hà Tĩnh cần nhanh chóng rút kinh nghiệm từ thành công về công tác GPMB Dự án Formosa để các địa phương trong tỉnh học tập và có thể áp dụng ngay vào các dự án đang triển khai trên địa bàn, nhất là các dự án giao thông trọng điểm có tầm ảnh hưởng lớn đến sự phát triển trong tương lai.
