Từ buổi mùa thu rạo rực ấy…

(Baohatinh.vn) - Cách mạng tháng Tám - 1945 đã đi qua 70 năm, thế nhưng, trong ký ức của những người trực tiếp làm nên thắng lợi, không khí những ngày ấy vẫn hiện về tươi nguyên, mới mẻ...

Lập kế hoạch, bắt lý trưởng nộp triện

Gần 97 tuổi, cụ Dương Xuân Định - cán bộ tiền khởi nghĩa, bí thư chi bộ xã đầu tiên của xã Thạch Lạc (Thạch Hà) vẫn còn đi xe đạp, dịch sắc phong, làm thơ địa chí… Dường như những năm tháng miệt mài vì sự nghiệp của dân chúng đã tiếp sức cho cụ, giúp cụ có trí tuệ mẫn tiệp và cách ứng xử tế nhị lạ thường.

Từ buổi mùa thu rạo rực ấy… ảnh 1
Đã ở tuổi 97, cụ Dương Xuân Định vẫn còn làm thơ chào mừng kỷ niệm Cách mạng tháng Tám.

Cụ kể, vào tháng 3/1945, cụ Nguyễn Hữu Thái (Cẩm Xuyên) sau khi phá ngục, thoát khỏi ách giam cầm của giặc đã trở về chỉ đạo phong trào cách mạng tại 2 tổng Hà Nhất và Hà Nhị. Đó cũng là thời điểm, công tác tuyên truyền về lý tưởng, mục tiêu của cách mạng được triển khai liên tục ở vùng ven biển. Quan trọng hơn, đó cũng là thời điểm cụ bắt đầu tham gia cách mạng. Hoạt động với tư cách là thanh niên tiêu biểu, cụ Định từng bước được các vị cách mạng tiền bối giáo dục, rèn luyện qua các lần trực tiếp gặp ở các lùm, lòi, bờ sông, để rồi trở thành thủ lĩnh thanh niên xã Nam Trị (xưa). Với nhiệm vụ làm thông tin bí mật, thường tiến hành lúc nửa đêm, cụ đã không quản khó khăn, chạy bộ chuyển giấy tờ, văn bản tới những nơi yêu cầu thuộc các xã Thạch Hội, Thạch Văn ngày nay.

Cụ nói: “Đó là điều kiện căn bản để người dân vùng biển cướp chính quyền”.

“Bắt đầu ngày 16/8”, cụ kể - “cụ Dương Lung (thuộc xã Phong Phú, Thạch Khê ngày nay) triệu tập cuộc họp gồm đại biểu xã Nam Trị và Phong Phú. Cụ Dương Lung nói, việc cướp chính quyền ở xã Phong Phú thuận lợi do lý trưởng Quyền Ân có tinh thần cách mạng. Ở Nam Trị, lý trưởng là Trần Mỹ - một tay chống đối cách mạng nên khó khăn hơn. Vì thế, chúng ta phải tập trung cho xã Nam Trị”.

Vào khoảng 14h chiều 18/8, cụ Dương Lung đem 17 tự vệ đến xã Nam Trị do Trương Đăng Thọ chỉ huy. Lúc này, cùng với con số tự vệ của Nam Trị, tổng số lên đến hơn 30 người. Cụ Dương Lượng (cán bộ Việt Minh) được giao nhiệm vụ cầm cờ đỏ sao vàng đi trước dẫn quân đến nhà Trần Mỹ; một nhóm đội khác ở lại nhà Sắc (tức đền Sắc) trông coi, nghe ngóng tình hình. Để tránh trường hợp Trần Mỹ biết và tháo chạy, cách mạng đã giao cho một đồng chí làm công tác theo dõi, thường xuyên đến nhà Trần Mỹ để bàn công việc, làm cho Trần Mỹ mất cảnh giác. Vì thế, khi đoàn tự vệ kéo đến nhà, Trần Mỹ hết sức bất ngờ, bối rối, nhưng bị bao vây tứ phía nên phải theo điều hành của cách mạng, buộc phải về nhà Sắc nộp triện lý trưởng cho cách mạng.

Trong khí thế mới, với lá cờ đỏ sao vàng, anh em mừng vui khôn xiết. Tiếp đó, cách mạng còn thu thêm 2 triện nữa của Hội đồng hào mục (do cụ Ngô Trạch giữ); tri bộ (do cụ Nguyễn Đình Tự giữ). Sau khi bàn giao triện, khoảng 3h chiều, anh em tiến hành nhóm họp và bầu UBND cách mạng lâm thời gồm 7 người do cụ Dương Lượng làm chủ tịch, cụ Dương Xuân Định phụ trách mảng văn hóa - xã hội, tuyên truyền về cách mạng. Tiếp đó, UBND tiến hành họp, kiện toàn bộ máy, chia xã thành 4 giáp (Đông, Tây, Nam, Bắc); thành lập các tổ chức cách mạng như đoàn thanh niên cứu quốc, phụ nữ cứu quốc, phụ lão cứu quốc, nông dân cứu quốc (cuối năm 1945, cụ Dương Xuân Định còn đóng góp quan trọng trong việc ổn định tình hình vùng giáo Thu Chỉ khi có một số sự việc nảy sinh).

Với khí thế mới, trong ngày Quốc khánh 2/9/1945, xã tổ chức mít tinh rầm rộ, tập hợp đông đảo lực lượng với hơn 200 người. Đoàn người nối nhau qua đò Đồng Môn lên thị xã Hà Tĩnh tham gia mít tinh, mừng cuộc đổi đời lịch sử. Trong trí nhớ của cụ Định, đó là một ngày đặc biệt với đông đảo đội quân cách mạng từ các huyện, xã đổ về, cờ đỏ sao vàng ngợp thị xã, công tác tuyên truyền, cổ động khí thế chưa từng thấy.

Nhằm thẳng đồn thù mà đánh

Không có được may mắn như cụ Dương Xuân Định, 3 năm nay, cụ Nguyễn Thụy (96 tuổi) - lão thành cách mạng ở xã Cẩm Dương (Cẩm Xuyên), nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Sỹ quan công an vũ trang đã phải ngồi xe lăn do biến chứng của bệnh cao huyết áp. Tuy nhiên, cụ vẫn rất minh mẫn, giọng nói còn trầm ấm. Cụ kể, nhà nghèo nên không được học hành, 12 năm đi chăn trâu, cắt cỏ cho địa chủ, đến ngoài 20 tuổi mới về nhà cùng bố làm nghề biển. Là người dân ngụ cư tại làng Đồng Tác nên thường bị bọn lý trưởng, cường hào đánh đập tàn nhẫn. Khi nỗi căm thù chất chứa cũng là lúc cách mạng đến. Cụ may mắn được 2 đảng viên trong phong trào 1930-1931 là Đặng Trọng Phượng và Nguyễn Hoan giáo dục, dìu dắt.

Nhân dân khởi nghĩa giành chính quyền vào ngày 23/8/1945 tại Hải Phòng. Trước đó vào ngày 18/8, nhân dân ở 4 tỉnh Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam nổi dậy giành chính quyền ở tỉnh lỵ thành công. Đây là các tỉnh giành được chính quyền sớm nhất trong cả nước.

Nhân dân khởi nghĩa giành chính quyền vào ngày 23/8/1945 tại Hải Phòng. Trước đó vào ngày 18/8, nhân dân ở 4 tỉnh Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam nổi dậy giành chính quyền ở tỉnh lỵ thành công. Đây là các tỉnh giành được chính quyền sớm nhất trong cả nước.

Cũng như cụ Xuân Định, năm 1943, cụ là thủ lĩnh thanh niên cứu quốc, tiểu đội trưởng đội tự vệ đỏ, sau đó, được kết nạp vào mặt trận Việt Minh. Trong trí nhớ của cụ, công tác chuẩn bị cho cướp chính quyền được tiến hành vào đầu những năm 1944. Ngày 17/8, thi hành lệnh khởi nghĩa của Việt Minh, cụ cùng đoàn biểu tình kéo đến vây đồn Trường (xã Cẩm Thăng) và ra lệnh cho bọn chỉ huy phải hạ cờ quẻ ly và khí giới. Hạ xong đồn Trường, thu toàn bộ vũ khí, đoàn biểu tình với trên 2.000 người kéo về chiếm huyện lỵ. Trong ngày 2/9, cụ có mặt tại thị xã Hà Tĩnh tham gia cuộc mít tinh rầm rộ mừng Quốc khánh với khí thế hiên ngang của người chiến thắng, hô vang khẩu hiệu một nước độc lập.

Lịch sử của một vùng quê là dẫn chứng sinh động cho lịch sử một quốc gia, dân tộc. Cuộc trò chuyện về khí thế cách mạng với các vị lão thành trên các vùng quê đã giúp tôi hiểu rõ hơn về niềm hạnh phúc được làm cách mạng, lật đổ ách đô hộ ngàn năm. Sự kiện ấy, đối với bản thân các cụ còn là dấu mốc mở đầu cho quá trình tham gia hoạt động cách mạng suốt các cuộc trường chinh sau này.

Đọc thêm

Tin mới Emagazine Truyền hình Podcast