Từ nuôi nhỏ lẻ, dàn trải...
 |
Chị Lê Thị Hương, xóm Lâm Đồng, xã Sơn Lâm, huyện Hương Sơn năm nay chừng 50 tuổi, giáo viên dạy tại xã. Vậy mà ngày còn bé, chị đã nghe bà nội kể về cố Cao Toàn, ông Cao Bảy của chị đã nổi tiếng về nghề nuôi hươu... Và chị “tự hào”rằng: “Hồi nhỏ chúng tôi đã đi khắp vùng để bứt cỏ nuôi hươu... Có tiền ăn học cũng từ con hươu. Quê tôi nhờ con hươu nhiều lắm. Trước cũng vậy, nay càng vậy. Khi 3 con, lúc 5-7 con, hươu luôn gắn bó với gia đình...”.
Người nuôi hươu nhỏ lẻ dưới 10 con/hộ ở Hương Sơn còn nhiều hơn người không nuôi. Theo anh Phan Xuân Đức- Phó phòng NN huyện, nghề nuôi hươu hiện đã phát triển ra rộng khắp trên địa bàn huyện. Trừ 12 xã vùng ngập lụt, 20 xã còn lại đều có đàn hươu phát triển nhanh. Nhiều xã như: Sơn Lâm, Sơn Quang, Sơn Trung, Sơn Giang...có đàn hươu từ 2.200- 2.500 con.
Theo chân anh Lê Trọng Lài - Bí thư Đảng ủy đồng thời là Chủ tịch UBND của một xã có cái tên nghe là nghĩ đến cảnh trùng điệp của núi rừng - xã Sơn Lâm - mới thấy nghề nuôi hươu ở đây khó mà thất truyền. Hầu như nhà nào cũng có vài ba con hươu trong chuồng. Anh Lài, thuộc lòng: Ở xã có 2 gia đình nuôi hươu từ những thập kỷ 60-70 của thế kỷ trước. 10- 15 năm sau đó lại có thêm nhiều gia đình nuôi nữa. Gần đây, mỗi năm đàn hươu của xã tăng từ 200-300con. Hiện, tổng đàn hươu toàn xã đã có trên 2.400 con. 70% trong số 700 hộ toàn xã nuôi hươu. Trung bình mỗi hộ nuôi 3 con. Đến nay, trong xã có 35 hộ nuôi trên 10 con và một hộ nuôi 56 con.
Đề án phát triển chăn nuôi của huyện cũng đã xác định: Trong giai đoạn 2011-2015, hươu được chăn nuôi theo hình thức nhỏ lẻ(quy mô dưới 10 con/hộ) trong các hộ dân là chủ yếu. Vì vậy, ngoài việc tuyên truyền, hướng dẫn cho các hộ đảm bảo vệ sinh chuồng trại, sử dụng thức ăn tự nhiên kết hợp với trồng cỏ và tận dụng phụ phẩm trồng trọt, huyện đặc biệt khuyến cáo các hộ chăn nuôi chú trọng đến con đực giống. Theo đó, sử dụng đực giống có chất lượng tốt(năng suất nhung trên 1 kg/năm); đối với những hộ nuôi quy mô 2-3 nái, chưa có đực giống tốt phải đưa hươu cái đi phối giống ở các hộ có đực giống đảm bảo phẩm cấp. Nhờ chú trọng phát triển chăn nuôi nhỏ lẻ trong giai đoạn này mà tổng đàn hươu của huyện không chỉ tăng lên nhanh chóng mà còn giúp người dân có thêm vốn liếng, tích tụ kinh nghiệm tạo tiền đề cho nuôi quy mô lớn.
...đến nuôi gia trại, trang trại tập trung.
Trở lại chuyện nuôi hươu của gia đình chị Hương. Đây cũng chính là một trong những hộ điển hình cho nghề nuôi hươu và chuyển phương thức nuôi từ nhỏ sang lớn của người dân vùng biên ải này. Từ mấy đời nuôi hươu... Rồi đến chính bản thân chị. “Từ nuôi nhỏ lẻ lúc 3 con, lúc 5-7 con, cho đến một ngày tháng 4/2012, gia đình chúng tôi quyết định nuôi theo mô hình gia trại lớn, tập trung theo Nghị quyết 02 của Huyện ủy về phát triển chăn nuôi trong mô hình nông thôn mới.”, chị Hương nói về bước chuyển mạnh mẽ của gia đình mình. Có mặt tại gia đình chị, nhìn đàn hươu con lớn, con nhỏ, đực cái có đến 56 con, tôi nghĩ ngay đến một ngày không xa nữa, mô hình nuôi tập trung kiểu này sẽ được nhân rộng, mở ra hướng làm ăn lớn, đưa lại giá trị kinh tế cao cho nhiều gia đình, không chỉ trong huyện. Được biết, cộng cả chuồng trại, con giống, tổng đầu tư ban đầu của mô hình này ước khoảng một tỷ đồng, trong đó, huyện hỗ trợ 200 triệu đồng.
 |
| Một số hươu giống mới được gia đình chị Hương mua thả |
Nhưng chị Hương chưa phải là nhà có nhiều hươu nhất huyện. Hiện nhiều hươu nhất Hương Sơn là gia đình anh Lê Đức Khánh, xóm Quán, xã Sơn An. Doanh nghiệp lấy tên quê hương làm tên gọi này hiện có đến 70 con hươu. Được biết, doanh nghiệp Sơn An này đã làm thủ tục đầu tư bài bản từ xây dựng chuồng trại, sản xuất con giống và bao tiêu sản phẩm nhung hươu...
Theo anh Phan Xuân Đức- Phó phòng NN huyện, chỉ riêng trong năm 2012, trên địa bàn huyện Hương Sơn đã phát triển được 8 mô hình có quy mô nuôi trên 50 con và 64 mô hình nuôi trên 10 con. Số lượng phát triển trên đã đưa tổng đàn hươu của huyện trong năm 2012 lên 28.947 con, tăng 13,3% so với năm 2011. Và với tốc độ phát triển này, đến năm 2015 đàn hươu của huyện sẽ đạt khoảng 40.000 con và năm 2020 sẽ khoảng 50.000 con.
 |
| Cỏ, nguồn thức ăn chủ yếu được hộ chị Hương trồng để phục vụ đàn hươu |
Đầu ra nào cho sản phẩm nhung hươu?
 |
Tuy nhiên, việc tiêu thụ sản phẩm, chủ yếu là nhung hươu, vẫn đang phụ thuộc hoàn toàn vào tư thương. Theo thống kê của huyện, trong năm 2012, sản lượng nhung hươu trên địa bàn huyện đạt 7.300 kg, tăng 12,31% so với năm 2011, thu trên 80 tỷ đồng. Nhiều gia đình ở Hương Sơn, nhung hươu đã trở thành nguồn thu nhập chính trong năm. Đơn cử như ở xã Sơn Lâm. Tổng thu nhập toàn xã năm 2012 đạt khoảng 34 tỷ đồng, trong đó, thu từ nhung hươu đạt 7 tỷ đồng, tương đương với thu nhập từ rừng.
Rất mừng là trong những năm qua, ngoài tỉnh, huyện Hương Sơn và các xã trong huyện đều đã có những chính sách cụ thể nhằm hộ trợ, khuyến khích phát triển chăn nuôi, trong đó có nuôi hươu, nghề được xem là truyền thống, là thế mạnh của địa phương. Và kết quả khả quan trên đã phản ánh đúng những gì mà Hương Sơn đã đầu tư, chú trọng. Tuy nhiên, đầu ra cho sản phẩm nhung hươu vẫn chưa có lời giải thấu đáo, dù đã được tính đến. Như trên đã nêu, hiện DN Sơn An đang làm thủ tục nhận lại trại hươu của Công ty CP Hươu Hương Sơn để đầu tư khép kín, chế biến thành sản phẩm có giá trị cao. Huyện đang rất muốn được như vậy nhưng đến nay vẫn chưa có câu trả lời từ các cơ quan có thẩm quyền.
 |
Theo các hộ nuôi, dù là đặc sản nổi tiếng nhưng hiện nhung hươu Hương Sơn chỉ được bán trôi nổi trên thị trường thì sao tránh khỏi bị nhái, bị dởm. Việc giá nhung hươu lên xuống thất thường gần đây cũng khiến cho người nuôi lo lắng: có hay không sự thao túng của tư thương. Nếu quy mô nuôi ngày càng được nâng lên thì sản phẩm nhung hươu trong vài ba năm tới khó tránh khỏi tình cảnh bấp bênh như các sản phẩm nông nghiệp khác...
Phát triển đàn, nâng cao thu nhập cho các hộ nuôi chỉ có thể bền vững khi giải quyết đầu ra ổn định cho sản phẩm nhung hươu, đáp ứng được nhu cầu thị trường trong và ngoài tỉnh.
