Thông xe Quốc lộ 1 qua Khánh Hòa. Ảnh: TL
Báo cáo của Bộ GTVT nêu: Theo Kết luận thanh tra số 3626/BKHĐT-TTr, chi phí thực tế tính đến thời điểm thanh tra (27/10/2015) so với chi phí được duyệt trong tổng mức đầu tư (TMĐT) Dự án chênh lệch giảm 1.282,16 tỷ đồng, chủ yếu là do không phải sử dụng chi phí dự phòng, giảm lãi vay ngân hàng và chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng (GPMB).
Cụ thể: Chi phí xây dựng giảm 18,555 tỷ đồng, chi phí GPMB giảm 201,827 tỷ đồng, chi phí dự phòng chưa sử dụng đến (652,54 tỷ đồng), lãi vay giảm 280,921 tỷ đồng và hoàn thuế GTGT 128,316 tỷ đồng.
Cũng theo báo cáo của Bộ GTVT, về chi chi phí xây dựng giảm 18,555 tỷ đồng trong tổng mức đầu tư, Thanh tra Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, chi phí nhân công có tính phụ cấp 10% không ổn định sản xuất là chưa đúng, làm tăng thêm 28,4 tỷ đồng. Trong khi đó, tại văn bản số 2609/BXD-KTXD ngày 5/11/2015, Bộ Xây dựng khẳng định việc tính phụ cấp không ổn định sản xuất là phù hợp, đồng thời UBND tỉnh Khánh Hoà hướng dẫn và ban hành đơn giá xây dựng công trình cũng bao gồm phụ cấp không ổn định sản xuất từng đơn giá nhân công.
Còn đối với việc sử dụng giá vật liệu, mặc dù kết luận Thanh tra chỉ dẫn, việc dùng giá nhựa đường do địa phương công bố để xác định tổng mức đầu tư đã làm tăng thêm 20 tỷ đồng so với việc sử dụng nhựa đường kho Nhà Bè (TP.Hồ Chí Minh) vận chuyển về công trình. Tuy nhiên, việc dùng giá vật liệu theo công bố của địa phương là phù hợp với hướng dẫn của Bộ Xây dựng tại Thông tư số 04/2010/TT-BXD. Như vậy, ở đây đang còn có cách hiểu khác nhau giữa các bộ, ngành về chế độ chính sách.
Cũng theo báo cáo của Bộ GTVT, đối với các sai sót, nhầm lẫn khác làm tăng 18,5 tỷ đồng gồm phụ cấp lưu động tính theo lương tối thiểu vùng, thay vì phải tính theo lương tối thiểu chung (tăng 11,2 tỷ đồng); nhầm giá vật liệu thép, cước vận chuyển đất đắp và đơn giá cọc khoan nhồi (tăng 7,3 tỷ đồng) liên quan đến trách nhiệm của Tư vấn và Ban Quản lý dự án 7, Bộ GTVT đã yêu cầu kiểm điểm trách nhiệm các đơn vị, cá nhân liên quan theo quy định.
Đối với chi phí giải phóng mặt bằng giảm 201,8 tỷ đồng, báo cáo của Bộ GTVT cũng giải thích dự án phê duyệt quy mô mặt cắt ngang 25,5m các đoạn tuyến qua đô thị. Tuy nhiên, khi triển khai, Bộ GTVT đã chỉ đạo thống nhất, đồng bộ về quy mô mặt cắt ngang các đoạn tuyến qua đô thị trên tất cả các dự án mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Thanh Hóa-Cần Thơ, trước mắt đầu tư với quy mô nền đường rộng 20,5m.
Việc thu hẹp 4m nền đường các đoạn qua đô thị đông dân cư (11,2km/36,1km chiều dài dự án) đã giảm đáng kể chi phí giải phóng mặt bằng, đồng thời Bộ GTVT cũng đã chỉ đạo giảm cao độ thiết kế, phù hợp với cao độ nhà dân hai bên đường để giảm ảnh hưởng đến dân sinh, từ đó phạm vi và chi phí giải phóng mặt bằng giảm.
Ngoài ra, số liệu chi phí giải phóng mặt bằng tại thời điểm thanh tra (27/10/2015) là chưa đầy đủ, địa phương chưa hoàn tất việc giải ngân chi phí đền bù. Theo quy định, trách nhiệm tổ chức thực hiện công tác giải phóng mặt bằng và quyết toán chi phí là của địa phương và hiện nay địa phương vẫn đang tiếp tục chi trả cho những hộ dân còn chưa nhận tiền, hoặc mới chỉ nhận một phần nhưng đã chấp thuận di dời theo chỉ đạo của tỉnh Khánh Hoà, để hỗ trợ cho dự án có mặt bằng triển khai thi công đáp ứng tiến độ.
Cũng theo báo cáo của Bộ GTVT, đối với chi phí dự phòng chưa sử dụng đến 652,5 tỷ đồng, Bộ GTVT đã xác định chi phí dự phòng khối lượng là 10% (170,3 tỷ đồng) và dự phòng trượt giá (482,1 tỷ đồng).
"Việc chưa sử dụng dự phòng phí một phần là do giảm quy mô đầu tư, điều chỉnh giảm cao độ thiết kế, rút ngắn tiến độ thực hiện dự án (khoảng 3 tháng), khối lượng công trình xác định tương đối chính xác trong bước lập dự án, phần nữa là do không có biến động lớn về giá cả trong thời gian thực hiện dự án đồng thòi thể hiện việc kiểm soát chi phí tốt của chủ đầu tư và Bộ GTVT", Bộ Giao thông diễn giải.
Đối với chi phí lãi vay giảm 280,9 tỷ đồng, báo cáo của Bộ GTVT cũng cho rằng, khi phê duyệt dự án đầu tư, lãi vay chỉ là tạm tính và sẽ được xác định chính xác khi quyết toán công trình. Trong quá trình thực hiện dự án, lãi suất vay của các ngân hàng thương mại giảm, nhà đầu tư chưa giải ngân hết giá trị thực hiện, chưa sử dụng chi phí dự phòng và chi phí giải phóng mặt bằng giảm nên làm cho chi phí lãi vay giảm so với giá trị xác định trong tổng mức đầu tư.
Bên cạnh đó, Bộ GTVT cũng cho rằng, trong Hợp đồng BOT đã quy định, chi phí lãi vay sẽ được điều chỉnh, xác định lại phù hợp với thực tế khi lãi suất trung bình năm thực tế tăng, giảm từ 0,5% trở lên nên đảm bảo không có thất thoát hay tăng tổng vốn đầu tư để kéo dài thời gian thu phí.
Đối với hoàn thuế giá trị gia tăng 128,3 tỷ đồng không được tính vào trong tổng mức đầu tư, báo cáo của Bộ GTVT khẳng định, giá trị hoàn thuế giá trị gia tăng sẽ được tính toán trong phương án tài chính và Kết luận thanh tra của Bộ Kế hoạch và Đầu tư tách khoản hoàn thuế giá trị gia tăng ra khỏi tổng vốn đầu tư là không phù hợp.
Liên quan đến việc xác định tổng mức đầu tư các dự án đầu tư theo hình thức BOT, báo cáo của Bộ GTVT cho rằng: Tổng mức đầu tư không phải là giá trị thanh toán cho nhà thầu nên không gây thất thoát, lãng phí. Giá trị dự toán xây dựng công trình do doanh nghiệp dự án phê duyệt chỉ có ý nghĩa thanh toán với nhà thầu, mà không phải là giá trị dùng để xác định thời gian thu phí hoàn vốn.
Ngoài ra, nhà đầu tư hoàn toàn không được hưởng phần chênh lệch giữa tổng mức đầu tư và dự toán công trình hay nói cách khác là không được hưởng phần chênh lệch thời gian thu phí. Thời gian thu phí hoàn vốn dự án sẽ được xác định, điều chỉnh lại trên cơ sở giá trị quyết toán được Bộ GTVT thoả thuận theo đúng quy định của Hợp đồng BOT đã ký, đảm bảo không có thất thoát, lãng phí hoặc khai tăng tổng mức đầu tư để kéo dài thời gian thu phí./.
