Các trung tâm văn hóa, thể thao của xã đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình hình thành môi trường văn hóa nông thôn. Đó không chỉ là nơi tổ chức tuyên truyền, phổ biến các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về xây dựng đời sống văn hóa mà còn là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa truyền thống của địa phương và triển khai các phong trào xây dựng đời sống văn hóa. Đây còn là nơi tổ chức các hoạt động TDTT, thu hút đông đảo nhân dân tham gia, nâng cao chất lượng phong trào thể thao quần chúng cũng như rèn luyện sức khỏe trong nhân dân.
 |
| Xã Tùng Ảnh (Đức Thọ) là một trong rất ít xã có hệ thống nhà văn hóa khang trang |
Một môi trường văn hóa nông thôn lành mạnh phải đảm bảo đạt các tiêu chí về cơ sở vật chất văn hóa trong bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM, cụ thể: nhà văn hóa và khu thể thao xã đạt chuẩn của Bộ VH-TT-DL; tỷ lệ 100% thôn có nhà văn hóa và khu thể thao thôn đạt quy định của Bộ VH-TT&DL; xã có từ 70% số thôn, bản trở lên đạt tiêu chuẩn làng văn hóa theo quy định của Bộ VH-TT&DL. Tuy nhiên, việc thực hiện tiêu chí văn hóa như quy định của Bộ VH-TT&DL trong Thông tư 06 và Thông tư 12 hướng dẫn vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn và chưa thực sự được các cấp chính quyền quan tâm đầu tư.
Hiện nay, ngoại trừ các xã điểm xây dựng NTM, hầu hết các xã khác đều đang tập trung ưu tiên hoàn thành các tiêu chí về kinh tế và cơ sở hạ tầng. Thực tế đó dẫn đến tình trạng việc thực hiện tiêu chí số 6 về xây dựng cơ sở vật chất văn hóa bị ảnh hưởng. Điều này thể hiện rất rõ trong báo cáo chung của Ban Điều phối chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM.
Tính đến cuối năm 2012, tổng số xã có cơ sở vật chất văn hóa đạt chuẩn (theo tiêu chí số 6) là 7/235 xã đạt (đạt 2,9%). Có 54 xã có nhà văn hóa và khu thể thao đạt chuẩn của Bộ VH-TT&DL; 108 xã có mức độ đạt chuẩn từ 50-99%; 69 xã có mức độ đạt chuẩn dưới 50%. Tổng số thôn có nhà văn hóa và khu thể thao thôn đạt quy định của Bộ VH-TT&DL là 11 xã đạt; 135 xã có mức độ đạt chuẩn từ 50-99% so với yêu cầu tiêu chí; 85 xã có mức độ đạt chuẩn dưới 50% so với yêu cầu tiêu chí.
Mặc dù đến nay phần đa các xã, thôn đều đã có quy hoạch và cắm mốc cho những công trình NTM nhưng do kinh phí đầu tư các công trình văn hóa như quy định của Bộ VH-TT&DL trong tiêu chí số 6 khá lớn, đặc biệt là nhà văn hóa đa chức năng của xã nên nhiều địa phương hiện nay đang trình tỉnh xin phương án đấu giá đất và kêu gọi nhân dân đóng góp để có nguồn vốn xây dựng. Còn ở cấp thôn, xóm thì nhìn chung hầu hết đã có nhà văn hóa trừ một số địa phương nhập thôn chưa tìm được địa điểm phù hợp.
Tuy nhiên, đến thời điểm này, trang thiết bị các nhà văn hóa thôn của các xã còn thiếu khá nhiều, các công trình phụ trợ hầu như chưa có. Một số địa phương đã linh động huy động xã hội hóa để mua sắm trang thiết bị văn hóa phục vụ sinh hoạt cộng đồng nhưng con số này chưa đáng kể. Những bộ loa máy kém chất lượng, gần như đã hết hạn sử dụng vẫn được dùng trong các sinh hoạt cộng đồng, những tủ sách, thư viện bị bỏ trống… là nguyên nhân dẫn đến sự thiếu hụt nghiêm trọng trong việc xây dựng môi trường văn hóa nông thôn.
Bên cạnh thiết chế văn hóa thì những quy định của Bộ VH-TT&DL trong việc xây dựng các khu thể thao cũng đang đặt ra nhiều khó khăn cho các địa phương. Hiện nay, nhìn chung, các xã đều có sân bóng đá, sân bóng chuyền, các nhà văn hóa thôn đều có sân bóng chuyền, sân bóng đá mini, sân tập thể thao đơn giản. Tuy nhiên, số sân bóng đá, bóng chuyền đạt chuẩn còn ít. Đối với những địa phương đang quy hoạch xây mới nhà văn hóa thôn thì đều có quy hoạch diện tích đất để xây dựng các sân thể thao gắn với các công trình phụ trợ đạt chuẩn nhưng các địa phương cũng không đặt mục này lên những vấn đề ưu tiên đầu tư xây dựng hoặc nói đúng hơn là chưa có điều kiện kinh tế để ưu tiên.
Khó khăn trong việc tìm kiếm kinh phí xây dựng là nguyên nhân chính dẫn đến những hạn chế trong quá trình hoàn thiện tiêu chí số 6 xây dựng NTM ở các địa phương. Những giải pháp cũng đã được đề xuất, kiến nghị nhưng để giải quyết vấn đề này còn cần sự chung tay của các cấp, ngành và cả cộng đồng.
