 |
| Thủ tướng Iran Mohammad Mossadeq bị lật đổ trong cuộc đảo chính năm 1953. |
Các tài liệu được rút từ lịch sử nội bộ về Iran của CIA từ những giữa năm 1970. Chúng được đăng tải trên trang web của Cơ quan lưu trữ an ninh quốc gia thuộc Đại học George Washington đúng dịp kỷ niệm 60 năm của cuộc đảo chính.
"Cuộc đảo chính quân sự... đã được thực hiện dưới sự chỉ đạo của CIA như một hành động trong chính sách đối ngoại của Mỹ", một đoạn trích tài liệu viết.
Vai trò của Mỹ trong cuộc đảo chính đã được cựu Ngoại trưởng Mỹ Madeleine Albright nhắc tới công khai vào năm 2000 và Tổng thống Mỹ Barack Obama cũng đề cập tới nó trong một bài phát biểu ở Cairo năm 2009.
Nhưng cho tới nay các cơ quan tình báo vẫn bác bỏ vai trò của họ. Đây được tin là lần đầu tiên CIA tự thừa nhận về vai trò trong cuộc đảo chính, phối hợp với cơ quan tình báo MI6 của Anh.
Iran giành độc lập khỏi Anh sau Thế chiến II. Vào năm 1951, người Iran đã bầu ông Mossadeq làm thủ tướng. Ông này nhanh chóng quốc hữu hóa ngành sản xuất dầu mỏ của Iran, khi đó nằm dưới sự kiểm soát của Công ty dầu mỏ AIOC (Anglo-Iranian Oil Company) mà sau này trở thành BP.
Điều đó đã gây lo ngại cho cả Mỹ và Anh, vốn xem dầu mỏ Iran là chìa khóa cho sự tái thiết kinh tế hậu chiến tranh.
Chiến tranh Lạnh cũng là một nhân tố dẫn tới cuộc đảo chính.
Các tài liệu mới được công bố đã cho thấy cách thức CIA chuẩn bị cho cuộc đảo chính bằng cách đăng tải các bài viết chống ông Mossadeq trên cả báo chí Mỹ và Iran.
Cuộc đảo chính đã giúp tăng cường sự lãnh đạo của ông Shah Mohammad Reza Pahlavi, người rời khỏi Iran sau cuộc tranh giành quyền lực với ông Mossadeq và chỉ về nước sau cuộc đảo chính, trở thành đồng minh thân cận của Mỹ.
Các cơ quan tình báo Anh và Mỹ đã ủng hộ các lực lượng thân ông Shah và giúp tổ chức các cuộc biểu tình phản đối ông Mossadeq.
Ông Shah chỉ rời bỏ quyền lực vào năm 1979, khi ông này bị lật đổ trong cuộc cách mạng Hồi giáo.
An Bình
Theo BBC
