Ông nhấn mạnh đầu tư công những năm qua chậm trễ, phải xử lý tình huống, dẫn tới bị động, lúng túng và hiệu quả không cao. Việt Nam đang đẩy mạnh phục hồi và phát triển kinh tế xã hội, tổng số vốn đầu tư công giai đoạn 2022-2023 rất lớn, nếu không đổi mới cách tiếp cận thì không hoàn thành nhiệm vụ.
Sau chuyến kiểm tra các dự án cao tốc “xuyên Tết, xuyên Việt”, Thủ tướng chỉ ra nhiều vấn đề khi xây dựng cao tốc Bắc Nam.
Thứ nhất, trong 11 dự án thành phần của tuyến cao tốc phía Đông, cho tới nay mới có đoạn Cao Bồ - Mai Sơn đã hoàn thành, khánh thành ngày 4/2. Dự án này giao cho tỉnh Ninh Bình là cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Thứ hai, các dự án PPP (đối tác công tư) có đơn giá bình quân không quá 150 tỷ đồng/km đường nhưng các dự án đầu tư công thì bình quân trên dưới 200 tỷ đồng/km.
Thủ tướng Phạm Minh Chính. Ảnh: Nhật Bắc
Thứ ba, các mỏ đất đá làm nguyên vật liệu xây dựng, liệu có sơ hở nào về mặt pháp lý không? “Thời gian qua, nhiều chủ mỏ găm vật liệu trong lúc các đơn vị cần đẩy nhanh tiến độ khiến cản trở tiến độ, nâng giá, gây cạnh tranh không lành mạnh và nảy sinh nhiều tiêu cực, tạo nguy cơ mất tiền, mất thời gian, mất cán bộ”, Thủ tướng nói.
“Quy trình, thủ tục có đúng không, không đúng thì phải thu hồi. Quy trình, thủ tục đúng, làm đúng nhưng giá vật liệu cao, không hài hòa lợi ích giữa doanh nghiệp, nhà nước và nhân dân thì phải điều chỉnh”, Thủ tướng lưu ý.
Thứ tư, thực tế cho thấy tại dự án Cam Lâm - Vĩnh Hảo, phần vốn nhà nước khoảng 60%, vốn ngoài nhà nước 40%. Trong khi Luật đầu tư PPP (có hiệu lực sau khi dự án được thông qua) đang quy định vốn nhà nước tham gia dự án PPP không quá 50% tổng vốn đầu tư. Như vậy, sẽ bỏ lỡ gần 40% vốn của các nhà đầu tư trong dự án.
Trên cơ sở này, Thủ tướng lưu ý bài học kinh nghiệm đầu tiên là giao nhiệm vụ cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền để đầu tư dự án cho phù hợp, “ai làm tốt nhất thì giao”. Các cơ quan phải làm tốt công tác chuẩn bị đầu tư; giải phóng mặt bằng nhanh, gọn; các dự án tái định cư cần đảm bảo cuộc sống cho người dân.
Việc xử lý vấn đề nguyên vật liệu cho các dự án cần đúng luật, hài hòa lợi ích của nhà nước, nhân dân và doanh nghiệp. Việc thưởng phạt thi công hợp đồng phải rất nghiêm minh, công bằng.
Một vấn đề khác được Thủ tướng lưu ý là tránh tình trạng có quá nhiều đơn vị thi công trên một tuyến đường, gây mất nhiều thời gian làm thủ tục, khó kiểm soát tiến độ và chất lượng, dễ nảy sinh tiêu cực. “Một nhà thầu thi công 3-4 km mà làm trong 2-3 năm tức là không đủ năng lực”, Thủ tướng phân tích.
Thủ tướng nghe báo cáo tiến độ thi công dự án Phan Thiết - Dầu Giây. Ảnh: Nhật Bắc
Người đứng đầu Chính phủ yêu cầu các dự án cao tốc phía Đông phải đẩy nhanh tiến độ hơn ít nhất 3 tháng. Có cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thành sớm các dự án bởi năm nay dịch bệnh được kiểm soát, người dân được tiêm mũi ba; các đơn vị đã có nhiều kinh nghiệm; thời tiết nhiều nơi đang thuận lợi.
Bộ Tài nguyên và Môi trường khẩn trương rà soát, quy định nào không sát thực tiễn thì đề xuất sửa. Trong khi chờ sửa đổi các quy định, địa phương chủ động thanh tra, xử lý chủ mỏ nguyên vật liệu cấu kết để găm hàng, nâng giá, trục lợi.
Bộ Xây dựng hướng dẫn chung về chất lượng, giá nguyên vật liệu xây đắp cao tốc để các địa phương thực hiện. Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng nghị định về thưởng phạt thi công hợp đồng, trình ban hành trong thời gian sớm nhất.
Ngày 4/2, Thủ tướng đã thị sát việc thi công cao tốc Mai Sơn - quốc lộ 45 và Nghi Sơn - Diễn Châu; ngày 5/2 đi kiểm tra việc thi công các dự án cao tốc: Nha Trang - Cam Lâm (theo hình thức PPP), Cam Lâm - Vĩnh Hảo (PPP), Vĩnh Hảo - Phan Thiết (đầu tư công), Phan Thiết - Dầu Giây (đầu tư công).
Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể cho biết, với 4 dự án nêu trên, về cơ bản, vốn đã đủ, mặt bằng đã sạch, đất đá làm vật liệu đã có, vấn đề là tổ chức thực hiện sao cho hiệu quả nhất.
Ông Thể đề xuất cần đẩy mạnh phân cấp cho địa phương triển khai các dự án cao tốc. “Nếu không thì Bộ không có cách nào giải ngân được số vốn đầu tư công mỗi năm lên tới gần 100.000 tỷ đồng”, Bộ trưởng Thể nói.
Trước đây mỗi năm Việt Nam hoàn thành khoảng 60-70 km cao tốc, trong khi tới cuối nhiệm kỳ này phải có khoảng 3.000 km cao tốc. Điều này đòi hỏi nỗ lực rất lớn và Chính phủ phải có chỉ đạo quyết liệt.
