Chỉ vài tuần trước, Airbus hân hoan thông báo họ máy bay A320 chính thức vượt qua huyền thoại Boeing 737 về tổng số lượng bàn giao, xác lập vị thế "nhà vua" mới của bầu trời.
Thế nhưng, niềm vui chưa tày gang, gã khổng lồ châu Âu buộc phải ban hành lệnh sửa chữa khẩn cấp trên quy mô chưa từng có trong lịch sử 55 năm hoạt động: Triệu hồi 6.000 chiếc A320.
Khi "bão mặt trời" tấn công hệ thống lái
Nguyên nhân của đợt triệu hồi khổng lồ này nghe có vẻ như một kịch bản phim viễn tưởng, nhưng lại là thực tế kỹ thuật khắc nghiệt. Theo các tài liệu kỹ thuật mà Airbus gửi tới các hãng bay, thủ phạm được xác định là hiện tượng nhiễu bức xạ từ các cơn bùng nổ năng lượng mặt trời.
Cụ thể, bức xạ này có khả năng làm sai lệch dữ liệu trong hệ thống máy tính điều khiển bay, trọng tâm là thiết bị ELAC (Elevator and Aileron Computer). Đây là "bộ não" chịu trách nhiệm truyền lệnh từ cần lái của phi công đến các cánh lái độ cao ở đuôi, kiểm soát góc ngóc và độ chúc của máy bay.
Sự việc trở nên nghiêm trọng sau sự cố ngày 30/10 vừa qua, khi một chiếc A320 của JetBlue đang bay từ Mexico đến Mỹ bất ngờ bị tụt độ cao, khiến hành khách hoảng loạn và một số người bị thương. Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) vào cuộc điều tra, và kết quả chỉ ra rằng hệ thống điều khiển đã gặp trục trặc do tác động ngoại cảnh, buộc Airbus và Cơ quan An toàn Hàng không Châu Âu (EASA) phải hành động ngay lập tức.
Quy mô của đợt triệu hồi này là con số khiến bất kỳ nhà quản trị hàng không nào cũng phải toát mồ hôi: 6.000 chiếc, tương đương hơn 50% tổng đội bay A320 đang hoạt động trên toàn cầu.
Các hãng hàng không lớn từ American Airlines, Lufthansa, đến các hãng giá rẻ như EasyJet hay IndiGo đều đang chạy đua với thời gian. Dù Airbus khẳng định việc cập nhật phần mềm chỉ mất khoảng 2 giờ mỗi máy bay, nhưng với những chiếc phải thay thế phần cứng (ước tính khoảng 1.000 chiếc), câu chuyện sẽ phức tạp hơn nhiều.
Hồ sơ "kẻ thống trị" bầu trời: Vì sao A320 quan trọng đến thế?
Để hiểu tại sao việc triệu hồi A320 lại gây rúng động thị trường tài chính và du lịch toàn cầu, cần nhìn vào "hồ sơ năng lực" khủng khiếp của dòng máy bay này.
Ra mắt năm 1987 (trễ hơn Boeing 737 tới 23 năm), nhưng A320 đã làm nên cuộc lật đổ ngoạn mục. Tính đến tháng 10, tổng số máy bay A320 bàn giao đã đạt mốc 12.260 chiếc, chính thức xô đổ kỷ lục của đối thủ Mỹ.
Giới chuyên gia kinh doanh hàng không nhận định, thành công của A320 đến từ tư duy thiết kế đi trước thời đại.
Cuộc cách mạng Fly-by-wire: A320 là dòng máy bay thương mại đầu tiên phổ biến công nghệ điều khiển điện tử (fly-by-wire), thay thế hệ thống dây cáp cơ học cũ kỹ. Điều này giúp việc lái máy bay an toàn hơn nhờ các cơ chế bảo vệ giới hạn bay tự động.
Tối ưu hóa kinh tế: Với thân máy bay rộng hơn đối thủ (bề rộng cabin 3,70m), A320 không chỉ mang lại sự thoải mái cho hành khách mà còn là "con gà đẻ trứng vàng" cho các hãng bay nhờ khả năng chở hàng hóa vượt trội. Đây là dòng máy bay thân hẹp duy nhất chấp nhận các container hành lý cỡ lớn dưới sàn, tối ưu doanh thu trên mỗi chuyến bay.
Hiệu suất nhiên liệu: Phiên bản nâng cấp A320neo (New Engine Option) ra mắt năm 2016 đã tạo ra cú hích lớn khi tiết kiệm tới 20% nhiên liệu và giảm phát thải, đánh trúng nhu cầu cắt giảm chi phí của các hãng hàng không trong bối cảnh giá dầu biến động.
Việc 4/10 hãng bay lớn nhất thế giới gồm American Airlines, Delta, United, JetBlue đều phụ thuộc nặng nề vào dòng máy bay này cho thấy mức độ rủi ro tập trung là rất lớn.
Bài toán kinh tế mùa cao điểm
Thông tin triệu hồi được đưa ra vào thời điểm không thể "nhạy cảm" hơn: Ngay trước thềm kỳ nghỉ lễ cuối năm - giai đoạn kiếm tiền bận rộn nhất của ngành hàng không.
Chuyên gia Mike Stengel từ AeroDynamic Advisory nhận định: "Thời điểm xảy ra sự cố này thật sự không lý tưởng. Nó đánh vào dòng máy bay phổ biến nhất, đúng vào lúc nhu cầu đi lại bùng nổ".
Thách thức không chỉ nằm ở việc cập nhật phần mềm. Vấn đề cốt lõi của ngành hàng không hiện nay là sự đứt gãy chuỗi cung ứng bảo dưỡng. Các nhà chứa máy bay hiện đã quá tải nghiêm trọng. Hàng trăm máy bay (cả Airbus và Boeing) đang phải "nằm đất" chờ động cơ thay thế hoặc thiếu linh kiện. Nhân lực kỹ thuật trình độ cao đang thiếu hụt trên toàn cầu.
Việc phải "nhét" thêm lịch sửa chữa cho 6.000 chiếc máy bay vào một hệ thống vốn đã tắc nghẽn sẽ tạo ra hiệu ứng domino. Các hãng bay như Volaris (Mexico) hay Air New Zealand đã bắt đầu thông báo hủy chuyến. Tại châu Âu, Air France cũng phải cắt giảm 5% số chuyến bay mỗi ngày.
Dù biện pháp khắc phục phần mềm được đánh giá là nhanh gọn, nhưng việc điều phối hàng nghìn máy bay về các trạm sửa chữa (hangar) trong bối cảnh các sân bay chật cứng là một thách thức khổng lồ về mặt vận hành. Chuyên gia Rob Morris đã đặt dấu hỏi lớn về khả năng đáp ứng của các cơ sở hạ tầng bảo dưỡng trong ngắn hạn.
Nếu tình trạng chậm hủy chuyến kéo dài, không chỉ cổ phiếu của Airbus mà biên lợi nhuận quý IV của hàng loạt hãng hàng không sẽ bị bào mòn đáng kể. Đây là hồi chuông cảnh tỉnh cho ngành hàng không về sự phụ thuộc quá lớn vào công nghệ tự động hóa trước các biến đổi khó lường của môi trường tự nhiên.
Một chuyên gia cấp cao trong ngành hàng không nhận định: "Chúng ta đã tạo ra những cỗ máy tuyệt vời để chinh phục bầu trời, nhưng sự cố lần này nhắc nhở rằng, công nghệ dù tiên tiến đến đâu vẫn có những điểm mù trước sức mạnh của vũ trụ. Cuộc đua khắc phục lỗi lần này không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là bài kiểm tra sức chịu đựng của cả chuỗi cung ứng hàng không toàn cầu".