Trong đó, mặt trái của đồng tiền được Nguyễn Du lột tả đó là lòng tham, máu mê vàng bạc, sự mua bán, đút lót làm cho xã hội đảo điên: Trong tay sẵn có đồng tiền/ Dẫu rằng đổi trắng, thay đen khó gì. Đồng tiền giẫm đạp lên lương tâm con người và xóa mờ chân lý: Có ba trăm lạng việc này mới xong.
 |
Một ngày lạ thói sai nha/ Làm cho khốc hại chẳng qua vì tiền(Trích Truyện Kiều) |
Sức mạnh vạn năng của đồng tiền biến tất cả thành hàng hóa, được ngả giá, đổi chác, mặc cả... Đồng tiền trở thành kẻ đồng lõa đẩy con người đến hành động trái với luân thường, đạo lý, đạo đức xã hội và đi đến tột cùng: Làm cho khóc hãi chẳng qua vì tiền. Qua đúc kết của nhân dân, tục ngữ, dân ca cũng đã phản ánh: Mạnh vì gạo, bạo vì tiền hay: Có tiền mua tiên cũng được… Và hiện nay là câu đồng dao Tiền là tiên, là phật...
Ngẫm lại, dù cách xa chúng ta 250 năm, Nguyễn Du hay tục ngữ, ca dao và cả hiện nay, ở thời nào cũng có con người bị tha hóa, biến chất, lợi dụng, lạm dụng đồng tiền để làm điều bất nhân, bất nghĩa. Chúng ta tôn trọng giá trị lao động đích thực để có được đồng tiền chính đáng, bằng mồ hôi, sức lao động và trí tuệ, đồng thời, lên án và loại bỏ việc thu lợi bất chính: ... ngồi mát ăn bát vàng.
Kỷ niệm 250 năm sinh cụ Nguyễn Du, mỗi chúng ta tự soi lại để sửa mình, sống tốt hơn, đẹp hơn đúng với tình người: Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài và như Bác Hồ từng căn dặn: Nước được độc lập mà dân không được tự do, hạnh phúc thì độc lập chẳng có ý nghĩa gì. Dân chỉ hiểu được giá trị của tự do, độc lập khi dân được ăn no, mặc đủ. Chúng ta nguyện học tập và làm theo Người để xây dựng một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
