Clip: Cảnh tượng đốt vàng mã tại các đền chùa
1. Bên cạnh những truyền thống tốt đẹp đã định hình bản sắc văn hóa, thì tất cả các dân tộc trên thế giới đều mang trong đời sống của mình những “mặt xấu” cản trở quá trình phát triển, đi lên.
Người Việt chúng ta không là ngoại lệ.
Nhiều người từng tổng kết những “tật xấu” của dân ta rất thẳng thắn. Chẳng hạn như bên cạnh truyền thống khéo tay đến độ tinh xảo thì họ ít chịu cải tiến công cụ. Bằng chứng là người Việt đã chế tác ra trống đồng quốc bảo với họa tiết con chim lạc độc đáo, nhưng cái cày chìa vôi thì theo chân con trâu suốt mấy nghìn năm nay vẫn còn đâu đó. Ấy là tâm lý ngại đi xa, chỉ muốn quanh quẩn trong lũy tre làng, không có tinh thần xông lên trời, băng ra biển như người Tây Âu để chinh phục các vùng đất mới... Rồi thì tính xấu “ghen ăn, tức ở”; giàu thì ghét, nghèo thì khinh; bon chen níu kéo không muốn ai hơn mình. Và có cả những tật xấu không giống ai được nói dưới đây...
2. Bây giờ, trong hơn 8.000 lễ hội hàng năm đang diễn ra trong cả nước, bên cạnh những mỹ tục tốt đẹp như tưởng nhớ tiền nhân, cầu quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, gia đình hạnh phúc, an vui..., thì còn thấy những trò mê tín dị đoan, buôn thần, bán thánh, những cầu cạnh cho “vinh thân phì gia”, chức tước, tranh cướp ấn phết quái gở bệnh hoạn, phản văn hóa tràn lan khắp chốn đền chùa, miếu mạo.
Không ít người đang hồn nhiên đặt niềm tin của mình một cách dễ dãi, thậm chí đến mức mù quáng vào thế lực siêu nhiên vô hình nhảm nhí, không phải một mà có khi thành đám đông nhẹ dạ...
Những con ngựa giấy từ 300 - 500 ngàn đồng/con được ném vào đống lửa tại đền Củi (Nghi Xuân, Hà Tĩnh)
Một nhà ngoại cảm "dổm" có thể dùng xương động vật lừa đảo kiếm tiền trên nỗi đau của bao gia đình liệt sĩ... Sai số 100%, nhưng nghìn vạn người tin theo trong suốt nhiều năm...
Chỉ cần một đôi rắn trên ngôi mộ vô chủ, với sự ma lanh của những kẻ làm tiền cùng sự yếu kém, lúng túng của chính quyền ở một xã thuộc tỉnh Quảng Bình đã lôi kéo mấy ngàn người đến thắp hương bái lạy. Không chỉ ở địa phương này mà nhiều nơi cũng đã xẩy ra tình trạng một con cá chết vì bị kích điện, một hòn đá, một cái cây, ụ mối… cũng được thêu dệt, thần thánh hóa lôi kéo được sự cả tin của nhiều người.
Người Việt có lẽ đốt vàng mã nhiều nhất thế giới, tốn hàng ngàn tỉ đồng, lại ô nhiễm môi trường. Mỹ tục đã bị từ dân thường đến quan to tham lam tin đốt nhiều thì được nhiều, đã biến thành hủ tục...
Nhiều cơ quan mời thầy phong thủy đào hồ, lấp hồ, đặt linh vật, dựng tượng chấn trạch, xoay bàn làm việc, thầy bảo sao cũng tin tưởng, cung cúc làm theo mà vì sao vẫn bất an, hệ lụy...
Nhìn những cảnh ấy có cảm giác như chưa bao giờ con người lại nhỏ bé, yếu hèn, mù quáng, mê muội trước tự nhiên, trước thần linh đến vậy. Thật buồn và thật đáng trách, đáng thương!
Ba năm trước, trong một chuyến công tác ở tỉnh Bôlykhămxay, chúng tôi được dự một đại lễ cúng Phật truyền thống của nhân dân Lào. Một sự trang nghiêm, trật tự, lễ nghi thành kính thật đáng khâm phục. Khó có thể tìm thấy ở ta một lễ hội văn hóa lành mạnh, sâu sắc, lắng đọng, kính cẩn được như vậy, đáng để chiêm nghiệm, suy ngẫm.
3. Mọi tôn giáo đều hướng thiện. Những giá trị nhân văn đặt vào niềm tin tôn giáo lành mạnh, đúng đắn sẽ cố kết con người, làm cho đời sống tinh thần con người ta trong sáng hơn, tốt tươi hơn. Những tư tưởng từ bi, bác ái của Đức Phật Thích Ca thấm sâu trong tâm can bao thế hệ người Việt hàng ngàn năm qua trở thành bản sắc, máu thịt: Phật tại tâm - Tâm hạnh là tâm Phật.
Nhiều người dân ở Quảng Bình tự phong rắn nước xuất hiện trên một ngôi mộ vô danh là "rắn thần" rồi kéo đến thắp hương, khấn vái. Ảnh: Internet
Khơi trong mạch nguồn ấy, cùng với kế thừa những tín ngưỡng dân gian lành mạnh truyền thống cha ông để lại, bằng sự định hướng giá trị, dẫn dắt tư tưởng cho người dân để đẩy lùi các tệ nạn mê tín dị đoan, mù quáng, nhẹ dạ cả tin là trách nhiệm của ngành văn hóa, của giới trí thức tinh hoa.
Sự xô bồ, lộn xộn, những biểu hiện phi văn hóa, phản cảm, sự đảo lộn các giá trị tâm linh hiện nay là đáng báo động cho cả bản sắc văn hóa và sự hưng vong của nước nhà, của mỗi nhà không thể xem nhẹ, bỏ qua. Mỗi người dân cần tỉnh táo, tự mình nâng cao sức đề kháng, biết đặt niềm tin đúng chỗ, tin yêu vào cuộc sống đang từng ngày khởi sắc.
Hãy đừng để những cám dỗ tầm thường, ảo tưởng, vài bụi dây leo, vài hòn đá nhỏ hay đôi rắn “thần” và các chiêu trò ma mị của phù thủy đời nay quấn bước chân đi của mỗi chúng ta trên đường thiên lý!
