- Tớ xin cậu, hỏi ngắn thôi, vì tớ ngấy đến tận cổ rồi…
Câu nói làm ngẹt tim tôi: người đồng học cũ, người bạn thân mà tôi thường thổ lộ niềm vui hay nỗi buồn, đã tiếp tôi theo kiểu “dội gáo nước lạnh” ấy!
- Nếu tớ làm cậu bực tức như vậy, nếu cậu cư xử với tớ như thế… - tôi giận dữ thốt lên.
- Ồ, không! Cậu đừng có tự ái! Không phải tớ nói với cá nhân cậu đâu, cũng chẳng phải là cách tớ đối xử với cậu; mà tớ nói về cánh nhà báo, những kẻ thường làm rối trí tớ bởi những câu hỏi.
- Nhưng tớ tới đây cũng chính vì điều đó: tớ muốn viết về xí nghiệp các cậu…
Người bạn thân một thời của tôi, bây giờ làm giám đốc, bắt đầu không trấn tĩnh được nữa:
- Tại sao? Chúng tớ có vấn đề gì? Tất cả đều tuyệt. Chúng tớ sản xuất ra sản phẩm với giá thành hạ, năng suất cao, mở rộng xuất khẩu nhiều mặt hàng, ít trông chờ vào nguyên liệu nhập. Nôm na là chúng tớ ổn định và giảm phí…
- Thật tuyệt! Tớ sẽ viết đúng như điều cậu nói.
Viên giám đốc giẫy nảy lên như bị… rắn cắn:
- Đừng có đả động tí gì hết! Nếu cậu vẫn còn là bạn tớ, xin cậu đừng có ghi chút gì về những điều tớ vừa kể với cậu sất.
- Tớ không hiểu. Cậu kể cho tớ một cách tự nguyện cơ mà, giờ lại bảo tớ đừng ghi. Vậy tớ phải viết cái gì để hoàn thành nhiệm vụ mà tòa soạn giao đây?
- Tuyệt đối không viết gì hết!
…Chủ nhân ra chiều cân nhắc, rồi thêm:
- Được, tốt thôi. Đúng ra cậu phải viết cái gì đó để sống. Cậu cứ viết đi. Nhưng tớ chỉ đề nghị cậu một điều…
- Điều gì?
 |
- Cậu nên viết điều thể hiện tính chung chung thôi. Không “lạnh” quá mà cũng không “nóng” quá. Không tán thành mà cũng chẳng phản đối - cần có cả hai thứ. Cậu hiểu chứ? Ví dụ: cậu hãy viết, rằng chúng tớ đạt nhiều thành tích khá, nhưng cũng còn nhiều khiếm khuyết; rằng có lúc tưởng như trời sắp sập trên đầu chúng tớ, và rồi chúng tớ vẫn giành lại được “chỗ đứng dưới ánh mặt trời”… Cậu hãy biến hóa chúng theo cách nào đấy, thể hiện như kiểu tớ vừa nói với cậu. Cậu nên viết: xí nghiệp phát triển như vũ bão, nhưng điều đó không có nghĩa, là không bị thụt lùi trong vài nghành căn bản. Cậu có biết nên kết thúc hay nhất ra sao không? Mẩu tin của cậu mang vẻ “vừa ngọt vừa đắng”.
- Đúng ra “vừa đắng vừa ngọt” là thế nào? - tôi hỏi bởi chưa rõ ý lắm.
- Thì cậu cứ viết vài điều mà tớ vừa kể lúc đầu với cậu. Rằng cậu thấy tồn tại cả cái tốt lẫn cái xấu. Như vậy đấy, anh bạn ạ! Cần phải đồng thời có hai vế một lúc, giống như cơ thể cậu luôn cần sự thăng bằng vậy.
- Nhưng sao phải thế? Điều đó có lợi cho các cậu không?
- Có chứ, bởi chúng tớ không chỉ phải rành luật kinh tế và kỹ thuật; mà còn phải là những nhà ngoại giao có tài nữa. Chúng tớ phải “uốn lưỡi bảy lần” trước khi nói. Nếu cậu chỉ nêu toàn cái xấu, lập tức các đoàn kiểm tra của khu, của quận và của bất cứ tổ chức có chút thực quyền nào sẽ kéo đến ngay. Ngược lại, cậu khen toàn cái đẹp, chúng tớ sẽ thành điển hình trong nghành và người ta bắt đầu cản trở chúng tớ ở mọi nơi. Xí nghiệp cần nguyên liệu, họ sẽ không cấp. Khi xin kinh phí, người ta sẽ nói: “Bây giờ chưa thể giao cho các anh, bởi các anh vẫn tự bươn chải như báo viết được kia mà, hãy đợi để chúng tôi duyệt cho các cơ sở cần sự ưu tiên trước đã”. Rồi sẽ có những lời bình luận: rằng là xí nghiệp kiểu mẫu, có thể tự lo mọi vấn đề một cách chắc chắn và ổn định v.v và v.v… Thật ra chúng tớ không muốn là những người sau rốt, lại càng không phải là những kẻ đứng đầu. Bởi nếu rớt sau, người ta sẽ “thúc gậy vô đít”; còn nếu đầu bảng, họ sẽ ép cho “đầu lộn xuống đất - chân chổng lên trời”, chỏng gọng. Tốt nhất là theo kịp luật chơi, nhưng nhàng nhàng ở “khúc giữa” thôi.
Sau khi nghe những lời than thở trên, tôi hỏi một câu cuối:
- Được, nếu cậu muốn vậy… Nhưng tớ muốn hỏi về các kế hoạch trong tương lai của xí nghiệp ra sao, bởi những thông số mà tớ nắm được đến giờ, chưa đủ?
- Về các dự định tương lai ư ? À, ừ… Cậu có thể viết là chúng tớ tiếp tục đẩy nhanh nhịp độ tăng năng suất lao động. Điều này chẳng làm bận tâm ai cả và đang là câu nói “cửa miệng” rất thịnh hành trong giới giám đốc điều hành sản xuất đấy.
SANDOR NOVOBACHKY (Hungary)
Dịch từ nguyên bản
Nguồn: vannghequandoi.com.vn
