 |
Buổi trưa mùa hè, trời nắng to cũng là lúc bọn trẻ chúng tôi rủ nhau đi xúc cá. Một cái giỏ đan bằng tre đeo ở thắt lưng, cái rổ nhỏ cầm tay, lũ chúng tôi í ới gọi nhau ùa ra cánh đồng đang bừa ngả, bừa cấy. Trời càng nắng to càng lắm cá. Bọn cá chạch kéo nhau chui vào các hang hốc ở bờ ruộng để tránh nắng. Mỗi hang có vài con, thậm chí đến hàng chục con cuộn vào nhau. Chúng tôi chỉ việc hứng cái rổ vào miệng hang, thò tay moi lùa lũ cá ra rổ rồi nhặt cho vào giỏ. Những con cá chạch vàng ươm to bằng ngón tay, con cá rô bằng hai ngón tay. Cá chạch kho tương cho thật chín nục ăn với cơm nguội cũng ngon.
Tôi còn nhớ ngày ấy có những thằng bạn rất "sát cá". Chúng nó chỉ đảo qua mấy vòng bờ, mấy đám ruộng ở cánh đồng Bén, đồng Ngõ, nhất là khu đồng Lão là cái giỏ đã chật cứng những chú cá chạch, cá rô, cá trê. Khi cái giỏ đã đầy cá, lũ chúng tôi kéo nhau về làng chuẩn bị chiều mát dong trâu đi chăn thả.
Chúng tôi còn đi xúc cá những khi trời mưa to. Những cơn mưa rào đầu mùa là khi cá vật đẻ. Nhiều loài cá từ sông cũng vượt được vào đồng do nước dâng lên ngập tràn kênh thủy lợi. Nhiều loại cá nuôi, cá hoang chạy thoát ra cánh đồng do ao, chuôm bị nước mưa dồn úng làm tràn bờ. Khi trời mưa thì có đủ cách bắt cá. Người lớn thường kéo vó, đơm lờ ở những nơi nước chảy mạnh. Lũ trẻ con chúng tôi tay cầm rổ, cầm vợt, thắt lưng còn đeo thêm con dao trong vỏ gỗ. Những loại như cá chuối thì phải dùng dao chém mới bắt được chúng. Mùa hè nhà nào cũng có cá đồng để ăn, để phơi khô. Cá đồng kho tương đến mềm nục cả xương. Bữa cơm quê ngày ấy thật giản đơn mà ngon miệng.
Bây giờ thì đồng ruộng tuyệt nhiên không còn một mống cá, cua. Canh tác gieo trồng hiện đại bao nhiêu loại thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật, phân hóa học trải xuống cánh đồng, cua, cá nào mà sống nổi. Rồi hệ thống mương máng, máy bơm hút cạn cả cánh đồng chiêm trũng để trồng màu, khi nào cấy mới bơm nước từ sông vào, cá đồng không còn nơi trú ngụ, sinh sản.
Đồng ruộng bây giờ mất hẳn cá, cua, thật buồn và tiếc. Có lẽ lâu lắm tôi không nhìn thấy con cá rô, con cá chuối, cá chạch nữa. Nghĩ cũng bùi ngùi khi một hôm, đi trên đường phố giữa Thủ đô, tôi chợt nghe tiếng chào mời vào ăn bún cua, bún cá rô đồng. Làm gì có chuyện lạ ấy. Chắc chắn đó chỉ là loại cá, cua nuôi công nghiệp, trong lồng, trong bể mà thôi, chứ nhất định không phải cá, cua sinh sống tự do, hoang dã ở ngoài đồng như thuở xa xưa...
