1. Tốt nghiệp Đại học Lâm nghiệp Hà Nội, được phân công về làm cán bộ nghiên cứu khoa học ở VQG Vũ Quang, Nguyễn Thanh Sơn càng thấm thía thực tiễn qua “mắt thấy” và “tay sờ” đối với những động thực vật quanh mình.
Sơn phác thảo với tôi: VQG Vũ Quang nằm trong dãy Giăng Màn thuộc hệ thống núi Bắc Trường Sơn, diện tích 56.915 ha, trong đó có tới 52.881 ha rừng đặc dụng. Đây là một khu rừng tự nhiên còn nguyên sinh, giàu đa dạng sinh học và mang một đặc hữu của vùng rừng nhiệt đới. Không chỉ có nhiều chim, thú quý hiếm mà còn có cả sao la, loài vật được ghi vào sách đỏ.
 |
Suối ngầm Cây Du. |
Trên bàn làm việc của Sơn và nhóm cán bộ nghiên cứu KHKT lâm sinh ở đây lúc nào cũng bộn bề bản thảo, sách vở, tài liệu và những băng hình đã được các anh sao chép và lưu giữ trong các ổ đĩa trên máy vi tính. Rồi Sơn đưa cho tôi xem đủ các bức ảnh sóc, chồn, khỉ, chim, cá, ếch, rắn… và say sưa kể cho tôi cùng anh bạn phóng viên nghe cuộc hành trình điều tra nhóm bò sát và loài lưỡng cư ở tuyến Khe Cận (tiểu khu 176) thuộc VQG Vũ Quang.
Giọng nói quê kiểng, đậm ngôn ngữ địa phương chân thật nhưng chúng tôi nghe hấp dẫn như thuở nhỏ được nghe bà nội kể chuyện cổ tích: Cuộc hành trình bắt đầu từ trung tuần tháng 7 vừa qua. Thời tiết không ủng hộ, bởi Vũ Quang dịp này trời thường đổ mưa và hay có những cơn mưa lớn đột ngột… Tuy vậy, anh em đã quen với nghiệp đi rừng nên đội hình và lịch trình vẫn không thay đổi. Đoàn có 7 người, ngoài 5 cán bộ của VQG Vũ Quang còn có 2 nghiên cứu sinh Trường Đại học Vinh là Đậu Quang Vinh và Hoàng Quốc Dũng. Tiên lượng trước việc ăn ngủ trong rừng, mọi công tác hậu cần đã được chuẩn bị khá chu tất. Chị Phan Quỳnh Anh, phụ nữ duy nhất trong đoàn được giao mua 20 kg gạo, 5 kg thịt lợn, 2 kg cá khô, 2 con ngan và một ít gia vị khác. Ngoài dụng cụ nồi niêu, bát đĩa, các tư trang cá nhân như tăng, võng, quần áo, dép nhựa rọ, thuốc chống vắt, thuốc chống cảm đã được trưởng đoàn kiểm tra kỹ trước lúc hành quân.
Khi gà rừng cất tiếng gáy te te cũng là lúc anh lái xe của đơn vị đến sắp xếp hành lý gọn gàng vào xe và nổ máy mời mọi người lên đường. Xe như trôi trong tĩnh lặng của những cánh rừng yên ả. Bốn phía dày đặc màn sương trắng. Khi ô tô đến trạm Sao La (Mạn Chạn) thì sương sớm vẫn chưa tan hẳn nhưng đã nghe tiếng vượn gọi con, tiếng chim “bắt cô trói cột” từ trên ngọn cây cao vọng xuống… Trưởng đoàn Nguyễn Thanh Sơn vui vẻ động viên: “Bây giờ chúng ta mới thực sự vào cuộc. Gắng tập đi bộ cho mau đói rồi ta xơi thịt ngan cho ngon miệng...”. Tất cả anh em đều cười, dầu trên vai khoác hành lý hơn 15 kg và cự ly đi bộ được dự báo hơn 30 km.
Đến bây giờ nhớ lại, mọi người vẫn chưa kịp hoàn hồn, khi cùng dìu nhau qua suối ngầm Cây Du. Đây là ngầm lớn và sâu nhất của Khu bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Vũ Quang, với chiều rộng khoảng 25m, độ sâu hơn 1m, xung quanh ngầm mọc nhiều cây cổ thụ lớn như lim, dổi, táu, chò chỉ. Trên miệng ngầm có nhiều tảng đá mồ côi niên đại hàng triệu năm đã phủ rêu xanh. Trong đoàn ai cũng biết bơi nên không sợ bị chìm ở ngầm này, nhưng sợ nhất vẫn là băng qua tảng đá vừa gồ ghề vừa lầy lụa rêu trơn như đổ mỡ. Để tránh những tai họa khó lường, người đi trước cố gắng dùng dao, rựa kỳ cọ các lớp rêu để tạo chỗ đứng thật vững, dìu người sau lên. Kỹ thuật “phát hoang” rêu mỡ và dùng que dài để làm tay vịn chẳng có trong sách vở nhưng buộc những tảng đá “lì lợm” đó phải quy phục. Vượt qua ngầm Cây Du, mặt trời đã rọi xuống đỉnh đầu. Bụng người nào người nấy đã thấy cồn cào, tất cả đều chung tay “làm anh nuôi” nhóm bếp thổi lửa. Bữa cơm giữa rừng đầu tiên ai cũng tấm tắc khen ngon.
Cơm nước xong, lại tiếp tục hành quân, vừa đến ngầm Thung Đày, mọi người thấm mệt, bẻ lá cây rừng ngồi nghỉ giải lao. Bỗng Thái Cảnh Toàn phát hiện một con kỳ nhông đang lặng lẽ bò qua bụi cây rậm phía trước chân mình. Nhanh như cắt, Toàn chộp lấy. Bị tấn công bất ngờ, kỳ nhông giận dữ với phản ứng tự vệ bản năng: mắt mở to, toàn thân màu xanh như lá chuối non, đầu và lưng nổi lên những hàng gai sắc nhọn. Chụp ảnh xong, họ bỏ gọn con kỳ nhông vào túi đồ nghề rồi tiếp tục đi…
Càng vào sâu càng hiện rõ những nét hồng hoang nguyên thủy, mùi hoa lạ sực nức bay ra, lẫn trong tiếng đàn ong rù rì đi lấy mật… Khi qua dốc Nguyệt Đức thì trời đã xế chiều. Trước mặt các anh hiện lên một cánh rừng nguyên sinh mênh mông và tầng tầng, lớp lớp cây cổ thụ, trong đó có những cây như: lim, dổi, táu hàng trăm tuổi với độ cao từ 20 – 30m, đường kính từ 1 - 1,2m. Vào đỉnh Khe Lạnh, tất cả đặt hành lý xuống và chọn mô đất thích hợp nhất để chặt nứa tre dựng lán. Những chiếc lều bạt được căng thành dãy dài.
2. Anh Nguyễn Viết Hùng cho biết: “Để hoàn thiện đề tài điều tra, giám sát về loài lưỡng cư, trong chuyến đi này, đoàn công tác phải thay đổi lịch làm việc. Bởi loài lưỡng cư thường hoạt động ban đêm”. Đêm thứ 2 đẹp trời ở Khu BTTN Vũ Quang đã trở thành một kỷ niệm sâu sắc trong cuộc hành trình tuy ngắn ngủi nhưng được tận hưởng một thế giới rất riêng của rừng thiêng. Bây giờ chim chóc, chồn, sóc, voi, lợn… đã chui vào tổ ấm để nhường chỗ cho ếch, nhái hoạt động. Càng về khuya, họ nhà ếch càng lớn tiếng gọi bạn tình và hát đồng ca ồn ã cả khu rừng. Hùng lặng lẽ đi dọc bờ suối, cầm đèn pin soi qua bụi cây, hốc đá, bờ cỏ… Bỗng anh phát hiện được một con ếch nhão đang nằm trên một tảng đá xám giữa dòng suối. Hùng rọi thẳng ánh đèn vào đôi mắt ếch, khiến ếch lóa mắt không kịp nhảy xuống nước. Con ếch nhão, to gấp rưỡi ếch đồng, da nhầy, màu xám, lẹ làng nằm gọn trong túi ni-lông của Hùng.
Sau gần 3 tiếng đồng hồ tìm kiếm, các anh đã bắt được 3 con ếch lạ, hình thù, trọng lượng khác nhau; có con to hơn ngón chân người một tý, da màu đen, hay bám vào tảng đá dòng nước chảy và thường đẻ trứng trong các hốc đá sâu và kín nhất.
Cũng trong đêm ấy, anh Dũng, anh Vinh đi dọc bờ suối và gặp một con rồng đất đang bò chậm chạp trên đám cỏ. Con rồng đất lạ này dài hơn 20 cm, đuôi nhọn dài, dưới bụng màu vàng óng, thay đổi màu sắc theo môi trường.
Trưởng đoàn Nguyễn Thanh Sơn cho biết thêm: “Sau những đêm lặn lội tìm kiếm đầy vất vả ấy, mấy ngày hôm sau, chúng tôi tập trung xử lý mẫu vật, bằng các công đoạn: chụp ảnh, làm chết mẫu vật bằng hóa chất, lấy mẫu ADN đựng vào các khay, tiêm hóa chất và bảo quản thật cẩn thận, an toàn”.
Tuy 6 ngày 5 đêm “nếm mật, nằm gai” trong Khu BTTN Vũ Quang, lúc quay về, trời nổi bão, nước suối dâng to nhưng đoàn vẫn tới đích an toàn.
Cái quý nhất trong chuyến đi thực tế này đã đóng góp thêm cho khoa học những tư liệu quý về cuộc sống phong phú của động thực vật ở Khu BTTN Vũ Quang.
Tháng 8/2013
