Không thể giải thích nổi vì căn cớ gì mà dù đã lại - qua rất nhiều nhưng cứ mỗi lần về quê, đi qua vùng đất ấy, đến cầu Linh Cảm – nơi phân mốc địa giới giữa Đức Thọ và Hương Sơn thì trái tim tôi lại cứ đập dồn lên hồi hộp. Linh Cảm đến trong sự hiểu biết của tôi trước hết và hơn đâu hết là bến phà Linh Cảm trong những chuyện kể của mẹ cha.
 |
Bến Tam Soa - Ảnh: Internet. |
Ngày đó, nhiều lớp thanh niên Hương Sơn nhập ngũ lên đường vào Nam chống Mỹ cứu nước đã chia tay người thân của mình tại đây. Bến phà là điểm cuối của hai dòng Thâm, Phố, chính là chỗ tiễn đưa, là nơi ghi dấu ý chí ra đi và hẹn thề trở về của những người con quê hương…
Nhật ký cha tôi ghi, ngày ông lên đường vào Nam chiến đấu là một ngày Linh Cảm hồng tươi nắng mới và đầy gió, có lẽ đó cũng là điềm lành để ông cùng đồng đội được trở về vẹn nguyên từ chiến trường ác liệt. Đây còn là nơi đã từng thấm đẫm máu xương của các bác, các cô chú công nhân, các chiến sĩ bộ đội, an ninh và những anh chị thanh niên xung phong ngày đêm bám phà, bám đường cho những chuyến xe lên biên giới miền Tây an toàn, thông suốt trong những năm chiến tranh chống Mỹ gian khổ, ác liệt. Bến phà Linh Cảm còn có một sứ mệnh lịch sử to lớn là nhịp cầu nối bờ bắc - bờ nam cho đường 15 vào Nam được liền mạch, để những đoàn quân, những chuyến hàng từ hậu phương kịp vô tiền tuyến.
Cùng với sự đổi thay của đời sống xã hội, ngày nay, bến phà đã làm tròn sứ mệnh lịch sử, đường 8A cũng được khai thông theo tuyến mới và được nối liền bằng cây cầu Ghềnh Tàng (người dân bản xứ quen gọi là cầu Linh Cảm). Vật đổi sao dời, bến Tam Soa còn đó nhưng cảnh xưa đã đổi khác, tuy nhiên trong hoài niệm của bao người vẫn có hình ảnh chiếc phà mang cái tên rất linh thiêng đã chở cả một thế hệ, chở cả chặng đường lịch sử quê hương trên ngã ba Tam Soa. Và trong tôi vẫn vẹn nguyên những cảm nhận về sự mênh mông, rộng lớn về bến phà này trong ký ức tuổi thơ xa ngái cũng như những cảm xúc thiêng liêng mỗi lần cùng cha ôn lại kỷ niệm một thời.
 |
Núi Tùng Lĩnh soi bóng sông La - Ảnh: Internet. |
Vùng đất này có ngọn núi Thông (Tùng Lĩnh) mà nhân dân cũng quen gọi là núi Linh Cảm. Núi vốn được coi là Thiếu Tổ sơn, nơi đây “cây cối sum suê, độc chiếm hết vẻ đẹp của cả vùng, là chung tú của 28 quả núi của tổng Việt Yên” (Bùi Dương Lịch). Quả thật không ai có thể phản bác lại nhận xét đó, bởi núi Linh Cảm là “tiền đồn” trấn giữ ngã ba Tam Soa – nơi hội tụ ba nguồn sông Ngàn Sâu, Ngàn Phố, sông La, dưới chân núi có hai cảnh đẹp hiếm nơi nào có được là Ghềnh đá Tam Soa và bãi bồi Ngưu Chữ.
Ở phía Tây nam chân núi Linh Cảm có một mạch đá đi chìm xuống tới giữa dòng sông rồi nổi lên quá mặt nước một chạn đá rộng hơn 10m2 đủ chỗ cho 7 – 9 người có thể ngồi hóng mát, ngắm cảnh, tâm tình... Các sách địa chí đều gọi đó là “Tam Soa thạch”. Tương truyền, xưa các văn nhân, tài tử trong làng thường dùng đò ra đó làm thơ vịnh cảnh, chính vì thế Tam Soa thạch còn được coi là thi đàn của vùng ven bến Tam Soa.
Bãi bồi Ngưu Chữ nằm ở phía đông bắc chân núi, bên ngã ba sông, lưu lượng hai con sông Ngàn Sâu – Ngàn Phố gặp nhau đã đẩy cát bồi lên thành một bãi nổi hình bầu dục khoảng 1,5km. Một thời nhân dân trong vùng đã khai khẩn trồng rau, hoa màu, thậm chí dựng nhà để ở như một xóm cù lao trù phú, mướt mát màu xanh. Ngưu Chữ vì thế mang một vẻ đẹp vừa hoang sơ vừa thâm trầm, bình yên giữa lòng Linh Cảm.
Giờ đây, những biến đổi trong kiến tạo địa chất của đất trời lẫn sự tác động của con người đã làm cho hai cảnh quan này không vẹn nguyên nữa nhưng thế núi hình sông vẫn còn. Lần theo những trang sách, những chuyện kể của người già và bằng trí tưởng tượng của mình, tôi vẫn có thể cảm nhận được rất rõ vẻ đẹp cũng như không khí sinh hoạt của ông cha trong những năm tháng xưa xa. Để mỗi lần về qua Linh Cảm, trông xa vời ra bến Tam Soa, cảm giác tiếc nuối chơi vơi lại nhoi nhói dâng lên trong lồng ngực…
Sử sách chép lại, năm 1424, Bình Định vương Lê Lợi đem quân về Nghệ An, Đinh Lễ là một trong những tướng lập chiến công lớn. Nơi Đinh Lễ đóng quân chính là núi Tùng Lĩnh, không chỉ làm tốt việc quân, ông còn sai quân sỹ khai khẩn ruộng đất, cày cấy hai bên bờ sông La để trợ cấp quân lương. Về sau đó trở thành vùng sản xuất nông nghiệp của Việt Yên Thượng. Ghi nhớ công lao vị tướng của nghĩa quân Lam Sơn, nhân dân Việt Yên đã lập đền thờ Linh Cảm đại vương Đinh Lễ bên núi Tùng Lĩnh, rồi từ đó núi và đền cùng mang tên Linh Cảm. |
Phía đông núi có ngôi chùa cổ Huyền Lâm (Thạch Động) dân gian gọi là chùa Đá - một công trình kiến trúc, mỹ thuật có giá trị, tương truyền do chân nhân họ Võ lập nên dưới thời chúa Trịnh Khải. Không chỉ có cảnh quan đẹp mà núi Linh Cảm còn là nơi ghi lại nhiều dấu tích quá khứ liên quan đến vị anh hùng lỗi lạc của dân tộc - Linh Cảm đại vương Đinh Lễ.
Về sau, trong cuộc khởi nghĩa Phan Đình Phùng, quân Pháp cũng đã giành giật ngọn núi này, chúng không ngần ngại nã đại bác vào núi khi nghĩa quân lên giữ núi khiến đền Linh Cảm bị hư hại nặng. Đến 1895, khi phong trào Cần Vương bị dập tắt, quân Pháp bắt dời ngôi đền Linh Cảm sang đồi Vọng Sơn, phía sau núi Tùng Lĩnh và dựng lên đó một đồn binh Linh Cảm. Thế là núi đã chứng kiến bao đổi thay, thăng trầm của lịch sử. Dẫu ngôi đền Linh Cảm không còn nhưng tôi tin rằng trong sâu thẳm núi non, trong mỗi hồn cây, vách núi vẫn lưu giữ vẹn nguyên những tình cảm thiết tha với người con lỗi lạc của dân tộc. Để những sợi dây tâm linh vô hình vẫn linh ứng trong đời sống nhân dân như chính tên gọi Linh Cảm của nó.
Giờ đây mỗi lần về qua Linh Cảm, tôi đều ngoái nhìn ra bến phà cũ với một tình cảm thân thương rất cũ và rất mới. Dự án về cây cầu chữ Y trên bến Tam Soa đã thay đổi do đó ngã ba sông nước này vẫn giữ được dáng vóc của mình.
Dù luôn tin rằng trong dòng mạch bốn mùa mát ngọt ấy, Tam Soa cũng biết cách giữ lại trong lòng mình những giá trị lịch sử thiêng liêng của dân tộc thì tôi vẫn thầm ao ước ở ngã ba sông nước ấy sẽ có một công trình kiến trúc khắc họa lại những tháng năm gian khổ cha anh đã trải qua trong cuộc kháng chiến chống Mỹ vĩ đại. Như núi Linh Cảm đã có và đã lưu giữ thật nhiều những dấu tích quá khứ để cháu con muôn đời được nhắc nhớ về lịch sử đất nước, quê hương. |
