Tát biển… tìm sắt

Cuộc hành trình gian nan đến mỏ

Sau nhiều lần hẹn trên điện thoại vào một chiều cuối tháng 3 năm Canh Dần, anh Hồ Đức Bình - Giám đốc Công ty CP Sắt Thạch Khê mới sắp xếp được quỹ thời gian để làm việc với tôi. Anh Bình người Quỳnh Bảng (Quỳnh Lưu-Nghệ An) từng là một kỹ sư địa chất giỏi lại có tài thao lược công tác tổ chức điều hành khai thác "thâm niên" than ở vùng mỏ Quảng Ninh.

Bóc đất tầng phủ.

Mở đầu câu chuyện, anh bảo: "Tôi vô đây đang còn nhiều thứ vất vả lắm, phải tạm xa gia đình vợ con đã đành nhưng mọi công việc tất cả đều mới mẻ. Làm được nên sắt nên thép đâu có dễ bởi sắt đang nằm ngủ trong biển lạnh. Nếu mình không có trái tim và khối óc thì làm sao gỡ sắt lên khỏi mặt nước được".

Câu chuyện về sắt Thạch Khê đã loan tin cửa miệng từ lâu, kể cả trên phương tiện thông tin đại chúng. Tin lành cổ xúy cho việc làm thì ai cũng vui, nhưng tin dữ "STOP " khiến tất cả đều thất vọng. Cách đây hơn 10 năm, một tờ báo lớn đã đưa tin có một tập đoàn nước ngoài định trở thành đối tác lớn của Hà Tĩnh trong khai thác mỏ sắt Thạch Khê nhưng khi vào thăm dò khảo sát xong rồi bỏ cuộc vì chưa đủ sức để đầu tư.

Nhiều cuộc hội thảo xung quanh vấn đề sắt Thạch Khê khá sôi nổi và gay gắt. Hà Tĩnh lĩnh hội được đầy đủ các ý kiến. Rất nhiều người đồng tình khai thác, nhưng cũng không ít người quan ngại bởi theo họ phân tích thì hàm lượng kẽm trong sắt nhiều, đầu tư cho xây dựng hạ tầng quá lớn. Mỏ quặng chiều chỗ lại nằm quá sâu. Tai hại nhất là có ý kiến còn đưa ra nếu khai thác sắt thành công cũng khó bán vì thế giới đang trong "cơn khủng hoảng thừa thép". Tuy thế, tập thể lãnh đạo Hà Tĩnh đã đồng tâm hợp lực "phải làm cho Hà Tĩnh nổi bật lên" bằng sinh khí công nghiệp mới mẻ.

Sau những lần các đồng chí cán bộ cao cấp của Bộ Chính trị về thị sát và nghiên cứu thực tiễn tại Khu kinh tế cảng biển Vũng Áng và mỏ sắt Thạch Khê đã cho phép Hà Tĩnh được tìm đối tác và mở rộng cánh cửa đón những "thiên thần trẻ" "tát cạn biển xanh" để đánh thức từng vỉa quặng ngủ sâu dưới đáy biển.

Khi niềm tin đã chín dần trong ý tưởng, công việc khai thác mỏ sắt được khởi hành nghiêm túc theo phép nước. Trong buổi làm việc với lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng đã cho phép Công ty CP Sắt Thạch Khê được thử nghiệm công nghệ. Sau phương án thử nghiệm công nghệ thi công trên nền cát và mỏ sét mỏ quặng sắt của đơn vị thành công, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã tiến hành triển khai việc cho thuê đất sử dụng vào mục đích phi nông nghiệp.

Trên công trường rộn tiếng xe

Chưa đầy 2 năm trở lại bãi biển Thạch Khê, tôi thật sự choáng ngợp trước những gì mắt thấy tai nghe. Những buổi chiều cô liêu buồn tẻ của bãi cát trống trênh không một bóng thuyền chài giờ đã biến đi đâu mất. Biển Thạch Khê - biển của những người thợ mỏ. Đâu có dấu chân của người thợ mỏ, ở đó ngân lên bài ca lao động.

Từ xa tôi đã nhìn rõ con đường dài lượn vòng dẫn lối vào khu mỏ, mỗi làn đường rộng tới 10m với độ đầm nén chắc đảm bảo cho bánh xe lướt êm ru. Dọc đường những cột điện cao áp mọc đầy. Những cột đèn như "mắt mỏ" thức suốt đêm thâu. Đi trong công trường hôm nay nghe rộn rã âm thanh những đoàn xe chở đất chở cát hối hả. Những người thợ về với mỏ sắt Thạch Khê giống như người lính vào chiến trường, gian khổ và quyết liệt. Thiếu nước sinh hoạt khoan đất tìm nước, không có điện thì tải điện về. Tất cả mọi sự được vận hành mau lẹ sau khi hoàn thành việc xây lắp đường dây điện 35KV. Điện vào phòng ngủ công nhân, điện xuống lòng moong, điện bật sáng bóng nêong trong phòng họp, điện kết nối những bản nhạc trên màn hình.

Năm nhà thầu được công ty chỉ định đã kịp trình diện đội hình đội ngũ của mình ngay từ những ngày đầu bóc đất tầng phủ gồm: Công ty mỏ than cọc sáu - TKV, Tổng Công ty khoáng sản và thương mại Hà Tĩnh, Công ty CP than Hà Tu - TKV, Tổng Công ty khoáng sản - TKV và Công ty cổ phần than Núi Béo. Sau khi "chọn mặt gửi sắt" ở 5 nhà thầu, Công ty CP Sắt Thạch Khê đã thành lập xí nghiệp mỏ TIC, sứ mệnh đầu tiên của họ là cùng với các nhà thầu bóc đất tầng phủ với một chương trình đã hoạch định đến cuối năm 2010 sẽ bốc dỡ 8 triệu m3 đất. Xí nghiệp TIC đang ráo riết hoàn tất khu công trình tổng hợp gồm: khu điều hành, nhà xe, xưởng sửa chữa máy móc phục vụ cho sản xuất. Trước sân của đơn vị xí nghiệp TIC một đống quặng sắt cao lù lụ, những hòn quặng sắt thô tháp, sắc nâu bầm, đa dạng hình khối, hiện lên dưới nắng vàng rực rỡ.

Tôi theo anh Lợi xuống tận lòng moong và xem tận mắt hiện trường tìm ra mẻ quặng thô này. Lòng moong dâm dấp nước, hiện lên một mầm sắt hình tam giác màu hồng nhạt trên lớp cát mềm đen xỉn, bên cạnh những vỏ ốc võ sò nham nhở. Từ dưới đáy moong sâu nhìn lên bốn phía đâu đâu cũng thấy những lưỡi của máy húc trông như miệng con "khủng long khổng lồ" đang ngoạm mạnh vào đất cát. Lưỡi máy húc quay trái quay phải chưa đầy mươi phút thùng xe đã đầy ắp đất. Xe nọ đến xe kia đồng hành chuyển bánh.

Tổ trưởng lái xe Nguyễn Hải Châu tâm sự: "Hiện đơn vị đang giao cho em điều hành hàng ngày 10 chiếc Volvo của hãng Thụy Điển - loại xe chuyên dụng hoạt động tại mỏ trọng tải 39 tấn". Châu nói tiếp: "Đây là loại xe đắt tiền, mỗi chiếc giá trị gần 8 tỷ đồng. Vì thế người lái xe lái giỏi chưa đủ mà còn phải rèn đức tính cẩn thận, thường xuyên bảo dưỡng để máy khỏe vận hành khỏe". Mỗi ngày trên công trường sắt Thạch Khê có tới 70 xe "no dầu no mỡ" khai thác và vận chuyển tới hàng ngàn chuyến đất cát, để tạo nên một khối lượng đất đồ sộ hơn 4 triệu m3 trong thời gian chưa đầy 7 tháng.

Mẻ quặng đầu tiên ở mỏ sắt Thạch Khê

Khi lòng moong càng xuống sâu nhìn lên bờ cát càng hun hút, kéo dài bờ cát trườn xuống các lòng moong là dây dẫn điện bọc bằng lớp cao su dày, chằng chịt. Được anh Lợi giải thích tôi hiểu thêm những đường dây này chính là nguồn năng lượng không bao giờ thiếu để cho ba máy bơm hoạt động. Phải thật nghệ thuật trong đi đứng và giao tiếp tôi mới được anh Vũ Dũng thợ trực cho vào xem máy. Đứng trên máy bơm nước tôi như đứng trên chiếc bè gỗ hình vuông kết lại. Tôi quan sát kỹ từng chi tiết phụ trên thân máy không có gì cầu kỳ phức tạp cả, nhưng cái vòi kia khi đã thò ra chỉ trong khoảnh khắc đã uống tới hàng chục mét khối nước. Máy bơm hút đến đâu đổ ngay lên xe chở vào hồ chứa nước thải tới đó.

Mới một thoáng gặp nhau anh Dũng đã thân mật kể: "Tôi trước đây làm công nhân ở mỏ than cọc 6 Quảng Ninh và đã có vài chục năm trong nghề bơm nước. Trực máy bơm nước công việc không nặng nhọc lắm, nhưng phải tuyệt đối nghiêm túc". Theo Dũng, đã "mang lấy nghiệp vào thân" tuyệt đối không được uống rượu trước lúc làm việc, không được ngủ gật và phải chống được nỗi buồn tẻ giữa đêm khuya ngồi một mình trong buồng máy.

Người thợ máy bơm nước bắt tay vào công việc là phải mặc ngay quần áo phao. Kiểm tra xem các thiết bị có bị rò rỉ không để kịp thời sửa chữa, sau đó mới vận hành máy. Một quy định rất chặt chẽ sau ba mươi phút bơm nước lại phải dừng lại để tra dầu mỡ. Với ba chiếc máy bơm và chỉ có 2 người vận hành nhưng anh Dũng không tài nào nhớ nổi những chiếc máy kia đã đưa lên khỏi mặt biển được bao nhiêu triệu mét khối nước rồi.

Làng ta di động mới có sắt mình đào!

Với một trữ lượng sắt dồi dào vào loại bậc nhất Đông Nam Á, khi công việc khai thác đi vào ổn định, mỏ sắt Thạch Khê sẽ cung cấp cho các nhà máy luyện phôi thép trong nước và nước ngoài mỗi năm từ 5 triệu tấn quặng đến 10 triệu tấn quặng. Hà Tĩnh đón chờ sắt ra đời sẽ có một nhà máy luyện thép quy mô và hiện đại ở Khu kinh tế Vũng Áng. Để hành trình tới đích bao nhiêu công việc còn phải làm và đang đợi chờ phía trước. Vùng dân cư tập trung ở khu vực mỏ sắt với diện tích 3.877 ha thuộc 6 xã: Thạch Khê, Thạch Đỉnh, Thạch Hải, Thạch Bàn, Thạch Trị và Thạch Lạc với 3.932 gia đình sẽ phải dời làng ra đi để tới một miền quê khác.

Máy bơm nước ở lòng moong.

"Cuộc cách mạng giải phóng mặt bằng để cho dân an cư lạc nghiệp không chỉ trách nhiệm lớn của những người lãnh đạo Hà Tĩnh mà trách nhiệm của toàn xã hội. Để cho dân tin mình phải giải thích cho dân hiểu. Mọi việc làm đều phải minh bạch dân chủ và có lợi cho dân". Đó là lời của Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Thanh Bình trao đổi nhiều lần với những người được giao trọng trách đứng mũi chịu sào này. Cả một bài toán khó cho hôm nay đang buộc phải tìm ra lời giải đúng, cách giải hay. Bài toán về chính sách đền bù diện tích hoa lợi của mỗi gia đình, bài toán về nơi ăn chốn ở mới và việc làm mới, bài toán về môi trường cảnh quan ở khu mỏ.

Giờ G đã điểm. Nhịp điệu công nghiệp trên công trường mỏ sắt Thạch Khê đang chuyển động từng giờ từng phút. Cả đội ngũ trùng trùng điệp điệp không thể quay lưng bỏ cuộc với bước chuyển như vũ bão này. Tôi tin rằng những người dân ra đi hôm nay dù rất nhiều luyến tiếc với bờ ao ruộng lúa, với cả luỹ tre xanh lao xao gió trưa hè, nhưng họ sẽ đủ can đảm, đủ nghị lực để vượt qua nỗi nhớ. Bởi họ ý thức được rằng "Làng ta di động mới có sắt mình đào".