Vang mãi tiếng trống 30

Vào những ngày lịch sử này, hẳn trong tâm khảm những người tham gia cao trào 30 – 31 còn sống sẽ lại vọng về tiếng trống tưng bừng và khí thế hào hùng những ngày tranh đấu. Âm vang của tiếng trống ấy, của khí thế ấy cũng sẽ lan truyền đến các thế hệ con cháu muôn đời bằng những bài học lịch sử sâu sắc…

Và ngày 12-9 hàng năm, Ngã ba Nghèn lại được chứng kiến những giây phút xúc động trong sự tri ân của nhiều thế hệ… Hiện nay Khu di tích Ngã ba Nghèn (thị trấn Can Lộc – huyện Can Lộc) đang được đầu tư, nâng cấp để xứng tầm với giá trị lịch sử của nó.

Tượng đài 12-9 ở Bến Thủy Ảnh: Tiến Dũng

Tượng đài 12-9 ở Bến Thủy

Ảnh: Tiến Dũng

Từ thực trạng khu di tích…

Trong cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh, Can Lộc tự hào là một trong những địa phương tiêu biểu nhất. Đầu tháng 9 – 1930, Huyện ủy Can Lộc tổ chức cuộc biểu tình toàn huyện, kéo tới huyện đường chất vấn Tri huyện chậm trễ trong việc trả lời yêu sách của cuộc biểu tình ngày 1-8 trước đó.

Tri huyện và bọn nha lại, lính lệ phải chạy trốn, quần chúng đã vào Công đường đập phá, kéo tới nhà lao thả hết những người bị chúng bắt bớ, giam cầm. Cả vùng Nghèn vang tiếng hô khẩu hiệu hò reo trong giây phút làm chủ huyện lỵ.

Về sau tại đây còn có rất nhiều cuộc biểu tình đấu tranh anh dũng, kiên cường khác. Tuy đã bị địch tàn sát đẫm máu nhưng tinh thần đấu tranh kiên cường với khí thế hào hùng ấy đã để lại những bài học lịch sử quí giá về tinh thần yêu nước, đấu tranh bất khuất của nhân dân Can Lộc.

Phát huy truyền thống đấu tranh trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh, tại vị trí Nghèn đã diễn ra rất nhiều cuộc chiến đấu oanh liệt để bảo vệ cầu Nghèn trong chiến tranh chống Mỹ.

Trên một vùng đất hẹp Ngã ba Nghèn đã diễn ra nhiều sự kiện quan trọng khiến nơi đây có một bề dày lịch sử và qui tụ nhiều di tích của nhiều thời kỳ.

Đầu năm 1990, tỉnh Hà Tĩnh đã đầu tư xây dựng tượng đài Xô viết Nghệ Tĩnh tại Khu di tích lịch sử ngã ba Nghèn với diện tích khoảng 0,3 ha.

Khu tượng đài gồm có tượng đài chính được làm bằng chất liệu bê tông cốt thép, mặt ngoài ốp gạch thẻ với hình tượng hai chiếc câu liêm đang vung lên trời, ở giữa là hình tượng chiếc trống nhằm gợi lại hình ảnh tiếng trống năm 1930. Hai bên có các hình tượng nghệ thuật phụ trợ bằng bê tông cốt thép biểu hiện những lá cờ, mũi giáo của đoàn người biểu tình năm xưa và các bức tranh gốm miêu tả cuộc đấu tranh của nhân dân Can Lộc thời kỳ 1930 – 1931.

Về mặt thẫm mỹ, tượng đài này chưa đạt, quy mô lại hẹp, hệ thống phù điêu bố trí còn bất cập, hệ thống sân vườn, đặc biệt là cây xanh chưa được quy hoạch hợp lý, chưa có không gian phục vụ nhu cầu sinh hoạt, thăm thú, vui chơi của nhân dân. Hơn nữa, trải qua gần 20 năm, hiện nay công trình đã xuống cấp nghiêm trọng, không còn đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao trong đời sống tinh thần của nhân dân.

Bên cạnh khu tượng đài là nhà văn hóa huyện, tuy là nhà 2 tầng với đầy đủ các phòng làm việc và không gian trưng bày truyền thống nhưng trang thiết bị, nội thất sơ sài, tính thẩm mỹ thấp, chưa xứng tầm với những giá trị văn hóa, lịch sử nơi đây. Thêm vào đó, hai hạng mục là mố cầu Nghèn và nền huyện đường trong quần thể di tích ở đây cũng đã mất dấu do hậu quả của quá trình đô thị hóa.

Năm 1998, Khu di tích lịch sử Ngã ba Nghèn được Bộ VH – TT (nay là Bộ VH – TT – DL) chứng nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia. Trước thực trạng nêu trên đặt ra một yêu cầu cấp thiết phải trùng tu, tôn tạo, nâng cấp và mở rộng Khu di tích lịch sử Xô viết Nghệ Tĩnh, Ngã ba Nghèn…

…Đến một khu di tích xứng tầm

Năm 1996, được sự đồng ý của T.Ư Đảng, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã quyết định phê duyệt dự án đầu tư xây dựng, tôn tạo, nâng cấp và mở rộng Khu di tích lịch sử Xô viết Nghệ Tĩnh Ngã ba Nghèn, với tồng kinh phí 44 tỷ 390 triệu đồng.

Mẫu tượng đã được chọn để đặt trong Khu di tích - Ảnh: Anh Hoài

Mẫu tượng đã được chọn để đặt trong Khu di tích - Ảnh: Anh Hoài

Năm 2009, UBND tỉnh Hà Tĩnh quyết định phê duyệt bổ sung, điều chỉnh dự án này với mức kinh phí lên tới 92 tỷ 773 triệu đồng. Khu di tích bao gồm các hạng mục: Nhà văn hóa thể thao (3268 m2), nhà tưởng niệm (300 m2), đường Xô viết (744,8m), khu tượng đài, sản phẩm mỹ thuật (tượng và các phù điêu bằng đá khối), bia huyện đường, mố cầu Nghèn, các hạng mục phụ trợ và hạ tầng kỹ thuật.

Tượng đài mới sẽ được xây dựng trên khu vực tượng đài cũ nhưng được mở rộng thành các hạng mục: Tượng đài, phù điêu, hệ thống sân vườn. Không gian ở đây được tổ chức theo hình tượng lấy mặt trống (ở vị trí đặt tượng đài) và sóng âm của nó (là những đường đồng tâm lan tỏa) thể hiện âm vang thôi thúc của tiếng trống đấu tranh trong cao trào 30- 31 vang vọng mãi tới mai sau. Còn tượng đài sẽ được đặt lùi về sau so với tượng đài cũ để mở rộng không gian phía trước và hướng về Ngã ba Nghèn.

Ông Bùi Huy Cường – Trưởng Ban A huyện Can Lộc, cho biết, hình tượng mỹ thuật của tượng đài được lựa chọn sao cho vừa đảm bảo tính nghệ thuật và có tính giáo dục cao. Hiện nay đã chọn lựa được hình tượng khắc họa 7 nhân vật nổi bật trong cao trào đấu tranh Xô viết Nghệ Tĩnh, do Công ty CP Mỹ thuật và Xây dựng Hà Nội thiết kế. Tượng đài cao 14m làm bằng chất liệu đá xanh nguyên khối.

Các bức phù điêu sẽ vẫn được làm bằng chất liệu gốm và tái hiện lại nội dung các bức cũ, được bố trí thành vòng cung, đồng tâm với đường sóng âm. Hệ thống sân vườn bao gồm cấp sân dưới, sân hành lễ, sân đặt tượng đài và phù điêu, cây xanh, thảm cỏ. Toàn bộ được bố trí thu dần về phía tượng đài nhằm thu hút tầm nhìn vào hạng mục chính.

Khu văn hóa bao gồm các hạng mục: Trung tâm hội nghị với quy mô 500 chỗ ngồi; Nhà truyền thống trưng bày các tư liệu về truyền thống hàng trăm năm hình thành và phát triển của vùng đất Can Lộc; Nhà văn hóa đa năng phục vụ các hoạt động văn hóa, thể thao của nhân dân; Khu vui chơi giải trí dành cho thanh thiếu nhi.

Riêng nền huyện đường do hầu như bây giờ đã mất hẳn dấu vết nên giải pháp đưa ra ở đây là sẽ xây dựng một tấm bia lớn tóm tắt nội dung cao trào 30- 31 và ghi danh 43 người đã hy sinh trong cao trào đó. Tương tự như thế, mố cầu Nghèn cũng sẽ được xây dựng trên một bãi đất trống bên bờ sông với một tấm bia ghi lại những dấu ấn lịch sử nơi đây.

Hiện nay, các đơn vị thi công đang gấp rút hoàn thành phần việc của mình để khu di tích sớm đi vào hoạt động. Với tầm vóc mới, Khu di tích lịch sử Ngã ba Nghèn sẽ khẳng định được tầm vóc và những giá trị lịch sử to lớn của nó. Chắc chắn nơi đây sẽ trở thành một điểm du lịch tâm linh hấp dẫn, có tính giáo dục truyền thống cao.

Đọc thêm

Tin mới Emagazine Truyền hình Podcast