Hành trình nuôi nấm đông trùng hạ thảo OCOP 4 sao ở Hà Tĩnh

Thu Trang • 08:21 31/05/2022

Tôi là Lê Thị Cẩm Vân (58 tuổi, ở TDP 2, phường Hưng Trí, TX Kỳ Anh, Hà Tĩnh) - chủ cơ sở sản xuất nuôi trồng và chế biến đông trùng hạ thảo Hưng Hà Vân. Cơ sở của tôi được thành lập từ năm 2020 với quy mô sản xuất 2.400 hộp/lứa.

Tôi đến với nghề này xuất phát từ nhu cầu sử dụng dược liệu quý để hỗ trợ điều trị bệnh ung thư dạ dày cho chồng tôi. Tôi cũng đã chứng kiến rất nhiều bệnh nhân nghèo không đủ tiền mua loại nấm này hoặc mua phải hàng giả, kém chất lượng. Do đó, tôi đã nghĩ đến việc học nghề nuôi trồng đông trùng hạ thảo.

Sau khi nghỉ hưu, tôi bắt đầu thực hiện ý tưởng của mình. Tôi tìm hiểu tài liệu, học hỏi cách nuôi cấy nấm đông trùng hạ thảo tại Viện Bảo vệ thực vật Trung ương và tham khảo kiến thức của bạn bè. Tôi cũng đi tìm hiểu thực tế tại nhiều cơ sở trong cả nước để học hỏi thêm kinh nghiệm. Tôi còn được kỹ sư đến tận nhà xưởng hướng dẫn trực tiếp.

Thời điểm đó, tôi vừa phải lo kinh tế gia đình, chăm chồng bị ung thư, vừa mày mò học hỏi, vay vốn xây dựng nhà xưởng. Với mong muốn tạo được nguồn dược liệu quý giúp người thân và những người bệnh nghèo nên tôi quyết chí làm bằng được. Thời gian đầu có khi cả mẻ nuôi 1.000 hộp nấm bị hư hỏng nhưng tôi vẫn không nản lòng.

Qua nhiều lần thất bại, đến tháng 7/2020, những lô nấm đông trùng hạ thảo đầu tiên đã ra đời. Theo đánh giá của Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm quốc gia, hàm lượng Adenosine, Cordycepin (hoạt chất chống ung thư) khá cao. Ngoài ra, nó còn chứa các loại acid amin, các nguyên tố vi lượng khác tăng chức năng miễn dịch cho cơ thể.

Sau khi được nhiều khách hàng phản hồi tích cực, tôi quyết định tham gia chương trình OCOP để nâng cao năng suất, chất lượng, đưa sản phẩm đến người tiêu dùng với mức giá hợp lý.

Việc sản xuất nấm đông trùng hạ thảo đạt chuẩn OCOP 4 sao khá phức tạp, đòi hỏi sự chuẩn xác và đảm bảo an toàn vệ sinh tuyệt đối.

Điều kiện đầu tiên là sản phẩm phải được nuôi cấy trong điều kiện an toàn vệ sinh nghiêm ngặt, phòng cấy giống, phòng nuôi trồng phải đáp ứng đủ các điều kiện về ánh sáng, nhiệt độ và độ ẩm không khí, thực hiện nghiêm quy trình khử khuẩn, đảm bảo vô trùng.

Trước khi vào khu vực nuôi trồng, tôi cùng nhân viên phải đeo găng tay, mũ, áo để đảm bảo điều kiện vệ sinh tốt nhất. Đầu tiên tôi tiến hành sấy, hấp các ống nghiệm, đĩa thủy tinh, lọ đựng các giá thể để diệt khuẩn, đảm bảo vệ sinh trước công đoạn chuẩn bị nguyên liệu nuôi cấy nấm.

Cùng với đó, tôi chuẩn bị giá thể để làm nấm. Đây là bước quan trọng nhất quyết định sự thành bại. Giá thể là dung dịch hỗn hợp từ gạo lứt, nước dừa, nhộng tằm, khoai tây cùng một số vi lượng khác theo tỷ lệ nhất định. Nguyên liệu sản xuất giá thể đều được chọn lựa kỹ lưỡng từ các đơn vị cung ứng có uy tín.

Tiếp đến là vận hành nồi hấp để tiệt trùng các giá thể với nhiệt độ 115 độ C trong thời gian 45 phút. Việc hấp tiệt trùng giá thể nhằm tiêu diệt các nguồn gây ô nhiễm tiềm ẩn và ngăn chặn xâm nhập vào giá thể trước khi tiến hành các công đoạn cấy phôi nấm quan trọng.

Ở giai đoạn xử lý giá thể tại phòng cấy giống, tôi đưa các lọ dịch thể theo tỷ lệ nhất định cho vào máy lắc, lắc đều trong vòng 5 ngày để đảm bảo các dịch thể được hòa tan kỹ càng trước khi trộn chung với các giá thể chuẩn bị trước đó.

Tại phòng cấy giống, các giá thể trước khi đem cấy phôi nấm được xếp lớp ngay ngắn vào tủ chiếu sáng và các giá thể được ươm sợi trong phòng tối 5 ngày, điều chỉnh nhiệt độ khoảng từ 18 - 20 độ C và độ ẩm dao động từ 70-75% để đảm bảo sự phát triển giai đoạn đầu.

Trong quá trình nuôi nấm, tôi mở cửa phòng mỗi ngày 2 lần, mỗi lần ít nhất 30 phút vào sáng sớm và chiều tối để không khí trong phòng nuôi được lưu thông. Sau 15-20 ngày, các sợi nấm sẽ dần xuất hiện trên bề mặt môi trường sinh khối.

Lúc này tiếp tục sang giai đoạn nuôi nấm. Khi chân nấm ăn kín toàn bộ bề mặt giá thể sẽ chuyển sang giai đoạn tạo các sợi nấm.

Trong phòng nuôi nấm, tôi phải luôn kiểm tra nhiệt độ và độ ẩm để đảm bảo môi trường sống cho nấm. Độ ẩm luôn duy trì ở mức 70 - 85% bằng hệ thống phun sương. Hệ thống làm lạnh nhằm giữ nhiệt độ ổn định trong khoảng 18 - 22 độ C. Đây là điều kiện cần thiết để nấm sinh trưởng và phát triển đạt chất lượng cao nhất.

2.400 hộp giá thể sản xuất theo kiểu “cuốn chiếu” nên tất cả các hộp đều được đánh số ngày để nhân viên kỹ thuật tiện theo dõi khả năng sinh trưởng cho tới ngày thu hoạch. Chúng tôi cũng dễ phát hiện, loại bỏ các hộp nấm hư hại, không đạt tiêu chuẩn.

Trong quá trình nuôi, tôi phải luôn kiểm tra nhiệt độ, ánh sáng để tiếp tục giữ hộp giá thể ở chế độ được chiếu sáng 12h/ngày, tăng độ ẩm lên từ 80 - 85%, độ chiếu sáng giảm xuống còn 700lux, nhiệt độ giữ nguyên. Tôi thường xuyên kiểm tra để loại bỏ các lọ bị mốc, hỏng, tránh lây lan.

Đông trùng hạ thảo sinh trưởng sau 85 ngày là có thể thu hoạch. Từ khi thấy các ngọn nấm bắt đầu chuyển sang màu vàng đậm hơn so với phần thân là có thể thu hoạch.

Ở thời điểm thu hoạch, sợi đông trùng hạ thảo đạt chiều cao từ 13 cm trở lên, trọng lượng từ 100 -150g và chưa bung bào tử, màu vàng sậm đồng đều. Lúc này, chúng tôi sẽ tiến hành cắt sợi nấm vào khay để tiến hành sấy thăng hoa.

Sau khi lựa chọn sản phẩm nấm tươi đạt tiêu chuẩn, tôi chỉ đạo nhân viên đưa vào máy sấy thăng hoa để tiến hành sấy bảo quản nấm. Việc sấy sớm nấm tươi đạt tiêu chuẩn sẽ giữ lại các dưỡng chất tốt nhất.

Mỗi lần sấy thăng hoa mất khoảng 36 tiếng; 10 kg nấm tươi sấy được 1,2 kg nấm khô. Sau đó, chúng tôi sẽ tiến hành đóng gói theo hộp 5g và 10g để bán ra thị trường. Chúng tôi nhận rất nhiều đơn hàng từ khắp nơi, kể cả nước ngoài nhưng nhiều khi không đáp ứng đủ.

Được sự hỗ trợ của địa phương, tôi chủ trì xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh và đề xuất xây dựng 2 sản phẩm OCOP là: đông trùng hạ thảo sấy thăng hoa và rượu đông trùng hạ thảo Hưng Hà Vân. Đến năm 2021, 2 sản phẩm này được công nhận đạt chuẩn OCOP 3 sao. Tháng 2/2022, sản phẩm đông trùng hạ thảo sấy thăng hoa được công nhận đạt chuẩn OCOP 4 sao.

Mỗi năm, cơ sở của tôi sản xuất được từ 16.000-18.000 hộp đông trùng hạ thảo tươi và 3.000-5.000 hộp đông trùng hạ thảo sấy thăng hoa. Hiện, cơ sở đã sản xuất được dạng nuôi cấy trên môi trường chất dinh dưỡng tổng hợp, dạng thứ 2 được nuôi dưỡng trên thân nhộng tằm.

Hiện nay, chúng tôi đang tiếp tục nghiên cứu chiến lược để tạo ra nhiều sản phẩm chế biến từ đông trùng hạ thảo, đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng như đông trùng hạ thảo tán bột, ngâm mật ong...

Từ một cán bộ hưu trí trở thành một chủ cơ sở sản xuất, kinh doanh nấm đông trùng hạ thảo, với tôi cũng là trải nghiệm lớn trong đời. Tôi nhận thấy rằng, dù rất vất vả nhưng khi làm việc bằng tâm huyết và cả trái tim của mình thì sẽ đi đến thành công.