Một ngày "đo sóng, đếm mưa" dưới chân núi Hoành Sơn

Thu Trang • 08:57 30/09/2021

Tôi là Hoàng Hữu Thanh - Trạm trưởng Trạm Khí tượng hải văn môi trường Hoành Sơn (xã Kỳ Nam, TX Kỳ Anh, Hà Tĩnh). Tôi năm nay 42 tuổi, đã có 21 năm làm trong ngành khí tượng và có 18 năm gắn bó với Trạm Khí tượng hải văn môi trường Hoành Sơn.

Còn đây là anh Lê Quý Hợi, đồng nghiệp của tôi. Năm nay 37 tuổi, anh Hợi đã có 15 năm vào nghề và 8 năm gắn bó với Trạm Khí tượng hải văn môi trường Hoành Sơn. Hôm nay, tôi và Hợi cùng thực hiện nhiệm vụ trong 1 ca trực.

Trạm Khí tượng hải văn môi trường Hoành Sơn của chúng tôi được thành lập vào ngày 9/2/2001. Trạm được xếp loại trạm hạng II và là trạm duy nhất của Hà Tĩnh có đo các số liệu hải văn. Trên trạm của chúng tôi hiện có 4 cán bộ, người lớn tuổi nhất là 42 tuổi, người trẻ nhất năm nay 31 tuổi.

Mỗi ngày, chúng tôi chia làm 2 kíp trực, mỗi kíp 2 người, đảm nhận nhiệm vụ trong 12 tiếng. Phiên trực hôm nay của kíp chúng tôi bắt đầu từ 18h chiều nay đến 6h sáng hôm sau. Tôi chịu trách nhiệm quan trắc hải văn ở biển còn anh Hợi phụ trách quan trắc khí tượng trên bờ.

Bắt đầu ca làm việc lúc 18h, tôi mang theo dụng cụ bao gồm: sổ ghi chép chuyên môn, đồng hồ, xô nhựa, nhiệt kế chuyên dụng. Vì trạm đóng ở sát bờ biển nên tôi chỉ đi bộ tầm 5 phút là ra tới địa điểm làm việc. Khi thời tiết thuận lợi, tôi sẽ mất khoảng 15-20 phút để quan trắc hải văn, còn với thời tiết mưa bão thì công việc này mất từ 30 phút đến 1h đồng hồ.

Khu vực biển Hoành Sơn (xã Kỳ Nam) được chọn là vị trí đặt Trạm Khí tượng hải văn môi trường Hoành Sơn của chúng tôi. Trạm Khí tượng hải văn môi trường Hoành Sơn đóng vai trò quan trọng trong việc thu thập số liệu khí tượng hải văn phục vụ cho công tác điều tra cơ bản, nghiên cứu khoa học, đặc biệt là công tác phục vụ nghiên cứu đánh giá mực nước biển dâng do biến đổi khí hậu. Ngoài ra, trạm còn có nhiệm vụ góp phần bảo đảm chủ quyền lãnh hải và an ninh quốc phòng trên biển.

Từ khoảng tháng 8 dương lịch đến cuối năm là thời gian Hà Tĩnh thường xuyên xảy ra mưa bão và đây là thời gian làm việc cực kỳ vất vả, nguy hiểm của anh em trong trạm chúng tôi. Vào thời tiết mưa bão, biển động, ở khu vực này có khi gió giật cấp 15, cột sóng cao đến 7-8m, trong khi đó số liệu phải cập nhật liên tục 30 phút một lần, anh em chúng tôi phải cột dây thừng quanh mình nối từ bờ ra biển để tránh sóng, gió nguy hiểm...

Với nhiệm vụ quan trắc hải văn, tôi phải cáo được các thông số như: nhiệt độ nước biển, độ cao sóng, trạng thái mặt biển, chu kỳ sóng, độ mặn, áp suất nước và các hiện tượng khí tượng hải văn nguy hiểm trên biển...

Thao tác đầu tiên của tôi trong buổi trực là múc khoảng nửa xô nước biển và đặt nhiệt kế chuyên dụng đo nước biển. Việc đo nhiệt độ nước biển mất tầm 2-3 phút để nhiệt kế hiện lên các thông số chuẩn xác. Việc đo thông số khí tượng, hải văn đều có máy quan trắc tự động cập nhật 10 phút một lần lên hệ thống nhưng bắt buộc phải có đo thủ công bằng tay để so sánh, đối chiếu, đảm bảo độ chính xác cho các thông tin dự báo thời tiết.

Sau khi hoàn thành đo nhiệt độ nước biển, tôi sử dụng 1 đồng hồ bấm giờ để đo chu kỳ sóng. Thao tác được tôi thực hiện trong 5 lần, mỗi lần 30 giây, tổng hợp lại chỉ số, chia trung bình sẽ ra chỉ số chu kỳ sóng m/s.

Các chỉ số được tôi ghi chép cẩn thận vào sổ chuyên môn. Các thông số hải văn ngoài các mục đích dự báo, cảnh báo các loại hình thiên tai trên biển, phục vụ đắc lực cho việc phòng, tránh, giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai có nguồn gốc từ biển gây ra, còn là cơ sở để xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, dự án phát triển kinh tế biển và các vùng ven biển.

Sau khi hoàn thành công việc, tôi trở về lại khu nhà điều hành để tiến hành các bước cập nhật số liệu, đảm bảo đúng giờ và theo quy định quốc tế.

Hiện nay, hệ thống mạng lưới quan trắc hải văn do Tổng cục KTTV quản lý gồm 20 trạm hải văn truyền thống trong đó có 14 trạm hạng I; 5 trạm hạng II và trạm Hoàng Sa. Trong đó: 8 trạm ven biển; 11 trạm trên đảo; 14 trạm có quan trắc tự động. Trạm hải văn tự động độc lập gồm 7 trạm, trong đó có 1 trạm ven biển; 1 trạm trên đảo và 5 trạm trên các nhà giàn DKI.

Trong khi tôi tiến hành lấy các chỉ số ngoài biển thì trong khu vực Vườn quan trắc khí tượng bề mặt, người cùng ca trực với tôi là anh Lê Quý Hợi cẩn thận quan sát các hình thái mây, kiểm tra các thông số liên quan như nhiệt độ, độ ẩm, áp suất không khí... Ngoài việc dựa vào số liệu, tôi cũng có thể sử dụng kinh nghiệm và kiến thức để quan sát mây, dự báo một số hiện tượng như dông, sấm sét,…

Sau khi quan sát mây, anh Hợi tiến hành quan trắc nhiệt độ mặt đất và các lớp đất sâu. Khu vực đặt điểm quan trắc nhiệt độ đất được đặt phía trong cùng của Vườn quan trắc khí tượng bề mặt của trạm. Theo quy định, mặt ô quan trắc nhiệt độ đất phải bằng phẳng theo phương nằm ngang và cao bằng mặt vườn quan trắc khí tượng bề mặt; có lớp thổ nhưỡng đồng nhất với vườn quan trắc khí tượng bề mặt; trên bề mặt ô quan trắc, nhiệt độ đất không có cỏ hoặc các vật khác che phủ.

Mặt ô quan trắc nhiệt độ đất sẽ có 3 thanh nhiệt kế chuyên dụng gồm: Nhiệt kế tối cao (đo nhiệt độ đất thời điểm cao nhất), nhiệt kế tối thấp (đo nhiệt độ đất thời điểm thấp nhất) và nhiệt kế thường (đo nhiệt độ tức thời của đất).

Tiếp đến, anh Hợi kiểm tra thông số tại lều khí tượng chứa nhiệt kế và ẩm kế. Trong vườn khí tượng sẽ thường có 2 lều khí tượng. Một lều đặt nhiệt kế và ẩm kế, lều còn lại chứa thiết bị tự động ghi lại các số liệu về nhiệt độ và độ ẩm không khí các giờ trong ngày.

Để đo được thời điểm xảy ra nắng nóng trong ngày, trạm của chúng tôi sử dụng một thiết bị là Nhật quang ký với nguyên lý vận hành là một thấu kính hội tụ. Sự hấp thụ nhiệt ở thấu kính này có thể khiến giản đồ bên dưới bốc cháy, dựa vào vệt cháy thì cán bộ quan trắc sẽ nhận định được thời gian nắng trong ngày.

Sau khi làm việc ngoài vườn, anh Hợi tiếp tục ghi chép số liệu trong phòng kỹ thuật của cơ quan, nơi đặt các thiết bị ghi tự động. Các thông số biểu thị, đặc biệt là thông số khí áp sẽ giúp nhận định các hình thái thời tiết đang xảy ra như mưa bão, gió mùa đông bắc, nắng nóng gay gắt,…

Còn tôi cũng đang tổng hợp số liệu cùng thời điểm để kịp cập nhật lên hệ thống đúng giờ. Đặc thù ngành khí tượng của chúng tôi là phải đúng từng giờ, từng phút. Trạm hạng 2 như của chúng tôi tiến hành theo dõi thời tiết 24h/24h; số liệu cập nhật theo quy định quốc tế: ngày bình thường 6 tiếng sẽ chuyển số liệu một lần (6h, 12h, 18h, 00h); riêng với ngày mưa bão là 30 phút/lần. Tất cả các số liệu được chúng tôi chuyển ra cho 2 đơn vị: Đài Khí tượng thủy văn khu vực Bắc Trung Bộ và Tổng cục Khí tượng thủy văn.

Tôi hoặc anh Hợi cũng tổng hợp các chỉ số báo cáo nhiệt độ, lượng mưa cho Đài KTTV Hà Tĩnh và Ban Chỉ đạo Phòng chống thiên tai TX Kỳ Anh qua tin nhắn, không cần cập nhật lên hệ thống.

Khép lại ca làm chiều, anh Hợi cũng như tôi đều tranh thủ về qua nhà để chuẩn bị bữa tối cùng gia đình trước khi vào ca trực đêm.

00h đêm, ca làm việc ban đêm của chúng tôi được diễn ra với nhịp độ quen thuộc. Anh Hợi chuẩn bị sổ, bút chì và đèn pin do vườn quan trắc không có đèn điện.

Còn tôi cũng triển khai công việc quan trắc hải văn như thường lệ. Ban đêm tôi còn có thêm nhiệm vụ quan sát các hiện tượng sáng biển. Hiện tượng này mỗi tháng sẽ xuất hiện vài lần. Các thông số của hiện tượng này cũng sẽ được anh em chúng tôi cập nhật đầy đủ nhằm hỗ trợ, phục vụ cho việc nghiên cứu các loài sinh vật biển....

Theo các nghiên cứu khoa học, nguyên nhân của hiện tượng sáng biển là do sự phát quang của một số loại sinh vật phù du sống lơ lửng trong nước biển gây ra. Loài sinh vật phù du gây ra hiện tượng sáng biển được cho là loài tảo biển. Loài tảo biển này ban ngày phát ra ánh sáng màu đỏ và cũng chính là nguyên nhân gây ra hiện tượng thủy triều đỏ khi chúng nở hoa rầm rộ với số lượng lớn. Ban đêm, chúng lại phát ra ánh sáng neon màu xanh, chuyển động trong nước biển và gây ra hiện tượng nêu trên. (Ảnh minh hoạ hiện tượng sáng biển: Nguồn Internet)

00h25 phút, chúng tôi tiến hành ghi chép cẩn thận các số liệu quan trắc được trước khi cập nhật số liệu lên hệ thống và kết thúc ca làm việc ban đêm.

Trong bất kỳ điều kiện thời tiết nào, kể cả mưa bão, nắng nóng gay gắt đến thời tiết bất thường, các quan trắc viên vẫn miệt mài thực hiện công việc của mình để mang đến những số liệu chính xác nhất cho công tác dự báo. Những thông tin, số liệu mà các quan trắc viên gửi về sẽ góp phần làm nên bản tin dự báo thời tiết cho người dân, giúp giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra và phục vụ cho các hoạt động phát triển KT-XH.