Lãnh đạo tỉnh Nghệ An tham dự lễ có các đồng chí: Lê Hồng Vinh - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh; Võ Thị Minh Sinh - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh, Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An; các đồng chí trong Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Nghệ An; lãnh đạo các sở, ban, ngành, địa phương.
Lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh có đồng chí Dương Tất Thắng - Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh.
Buổi lễ có sự tham dự của Hòa thượng Thích Thọ Lạc - Ủy viên Thường trực Hội đồng trị sự, Trưởng Ban Văn hóa Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Nghệ An; đông đảo tăng ni, phật tử và nhân dân.
Cách đây 95 năm, dưới sự lãnh đạo của Xứ ủy Trung Kỳ, Tỉnh bộ Vinh - Bến Thủy và Tỉnh bộ Nghệ An, phong trào cách mạng chống ách áp bức thực dân, phong kiến diễn ra mạnh mẽ.
Đỉnh cao của phong trào là cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh 1930-1931, mốc son chói lọi trong lịch sử cách mạng Việt Nam thế kỷ XX, trở thành biểu tượng anh hùng, kiên trung, bất khuất của nhân dân xứ Nghệ.
Một trong những sự kiện tiêu biểu là cuộc biểu tình ngày 12/9/1930 tại Hưng Nguyên và Nam Đàn (cũ). Khoảng 8.000 nông dân với hàng ngũ chỉnh tề, mang theo cờ đỏ búa liềm, gậy gộc, giáo mác, dây thừng đã kéo về ga Yên Xuân tố cáo tội ác của thực dân Pháp và phong kiến Nam triều, kêu gọi quần chúng đi theo Đảng.
Khi đoàn tiến đến làng Thái Lão, thực dân Pháp đã cho máy bay ném bom tàn sát, làm 217 người hy sinh, 125 người bị thương. Cuộc khủng bố dã man này đã gây chấn động dư luận trong nước và quốc tế.
Dù bị đàn áp đẫm máu, cuộc biểu tình vẫn đi vào lịch sử như một bản hùng ca bất diệt, minh chứng cho sức mạnh vùng dậy của nhân dân. Ngày 12/9 hằng năm đã được chọn làm ngày kỷ niệm Xô viết Nghệ Tĩnh, trở thành dịp để các thế hệ sau tưởng nhớ, tri ân những liệt sĩ đã ngã xuống vì độc lập dân tộc.
Trong cao trào 1930-1931, chính quyền thực dân - phong kiến điên cuồng đàn áp, hòng dập tắt phong trào cách mạng. Tính đến năm 1932, riêng Nghệ An đã có 6.681 người bị bắt giam và khoảng 1.500 người bị giết hại.
Nhiều chiến sĩ cách mạng bị giam giữ tại Nhà lao Vinh - một trong những nhà tù trọng yếu mà thực dân Pháp lập nên tại Đông Dương, chỉ sau Hỏa Lò (Hà Nội), Khám Lớn (Sài Gòn) và Thừa Phủ (Huế).
Tồn tại suốt 140 năm (1804-1945), Nhà lao Vinh không chỉ là chứng tích của tội ác thực dân, phong kiến mà còn là biểu tượng kiên trung, bất khuất của những thế hệ chiến sĩ cách mạng. Qua thời gian và biến động lịch sử, trên nền Nhà lao Vinh xưa, trong khuôn viên Bảo tàng Nghệ An - Xô viết Nghệ Tĩnh, một khu tưởng niệm đã được xây dựng và lưu giữ nhiều tài liệu, hiện vật, câu chuyện cảm động về tù chính trị, trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cho các thế hệ hôm nay và mai sau.
Trong không khí linh thiêng, thành kính, tại Nhà tưởng niệm các liệt sĩ Xô viết Nghệ Tĩnh - công trình hoàn thành nhân dịp kỷ niệm 75 năm phong trào (12/9/1930 - 12/9/2005), nơi đặt bàn thờ các liệt sĩ và xung quanh có các bia đá khắc ghi tên gần 2.000 liệt sĩ quê Nghệ An và Hà Tĩnh, các đại biểu đã dâng hoa, dâng hương và mặc niệm, tưởng nhớ công lao to lớn của những người đã ngã xuống trong cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh cũng như tại Nhà lao Vinh.
Tiếp đó, tại Đài tưởng niệm nổi bật với dòng chữ “Kiên cường bất khuất/ Vinh quang đời đời” thể hiện khí tiết kiên trung của những người cộng sản, cùng phù điêu khắc họa hình ảnh đấu tranh bất khuất của các chiến sĩ cách mạng và quần chúng yêu nước trong Nhà lao Vinh, các đại biểu tổ chức nghi lễ thắp nến tri ân, tưởng niệm, cầu siêu các Anh hùng liệt sĩ.
Lễ tưởng niệm, cầu siêu các liệt sĩ đã hy sinh tại Nhà lao Vinh và trong cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh là dịp để thành kính tri ân những người con ưu tú của quê hương, đồng thời nhắc nhở các thế hệ hôm nay và mai sau tiếp tục giữ gìn, phát huy tinh thần bất khuất của Xô viết Nghệ Tĩnh - ngọn lửa thiêng đã soi sáng, cổ vũ Đảng và Nhân dân ta vượt qua muôn vàn gian khó, giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, kiên định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.
Dù đã gần một thế kỷ trôi qua, giá trị lịch sử, ý nghĩa cách mạng và tinh thần anh hùng của Xô viết Nghệ Tĩnh vẫn còn nguyên vẹn. Những người con đã hy sinh vì Tổ quốc sẽ mãi bất tử, trở thành động lực để quê hương, đất nước vững bước trên con đường phát triển.
