Tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, chiều 4/11, tại Nhà Quốc hội, Tổng Bí thư Tô Lâm đã trao đổi, thông tin về một số điểm mới và những định hướng quan trọng trong dự thảo văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.
Hướng tới hệ thống pháp luật “dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện”
Trước khi thảo luận ở Tổ về dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, phát biểu tại hội trường Quốc hội, Tổng Bí thư Tô Lâm gợi mở một số nhóm nội dung để các đại biểu cùng trao đổi, làm rõ thêm.
Tổng Bí thư nêu rõ góp ý về thể chế và pháp luật. Ban hành luật là để quản lý xã hội bằng pháp luật, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân nhưng trong thực tiễn vẫn còn tình trạng “luật thì đúng mà làm thì khó,” “trên nghị trường thì thông, xuống cơ sở thì vướng.”
Tổng Bí thư đề nghị các đại biểu tập trung nói thật rõ: vì sao có những đạo luật, nghị định, thông tư ban hành rất công phu, rất dày, nhưng cán bộ cơ sở không dám làm; doanh nghiệp loay hoay, xoay sở; người dân lúng túng, xuôi ngược. Chỗ nào chồng chéo, chỗ nào cách hiểu khác nhau giữa các bộ, ngành, chỗ nào trao quyền mà lại buộc người ta chịu trách nhiệm vượt quá khả năng kiểm soát của họ.
Tổng Bí thư yêu cầu phải hướng tới hệ thống pháp luật “dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện.” Câu chữ trong luật phải ngắn gọn, rõ nghĩa, không đánh đố, không để lại khoảng mờ cho sự lạm dụng hay né tránh.
Chính sách ban hành ra phải đo được tác động, kiểm soát được rủi ro, đặc biệt là phải tạo thuận lợi chứ không tạo thêm thủ tục. Một đạo luật tốt không phải là đạo luật viết hay, mà là đạo luật đi được vào cuộc sống.
Các đại biểu cần chỉ rõ để luật thực sự đi vào cuộc sống thì trong văn kiện Đại hội XIV cần bổ sung, điều chỉnh những định hướng gì, phải nói thẳng để sửa thẳng.
Về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Tổng Bí thư đề nghị, ý kiến của các đại biểu tập trung vào câu hỏi: “Chúng ta đã làm đủ chưa để mỗi quyền lực đều được ràng buộc trong khuôn khổ pháp luật, vận hành đúng thẩm quyền, đúng mục đích, đúng lợi ích của nhân dân chưa? Còn khoảng trống nào khiến người dân thấy “muốn thì được, không muốn thì thôi”? Còn tình trạng nào mà người dân phải “xin” những thứ lẽ ra họ được “hưởng”? “Nếu chưa có câu trả lời đầy đủ, đó chính là chỗ Nhà nước pháp quyền chưa hoàn chỉnh. Xây dựng Nhà nước pháp quyền của chúng ta là xây dựng một nhà nước mạnh nhưng không lạm quyền; có kỷ cương nhưng không xa dân; hành động quyết liệt nhưng vẫn nhân văn, thuyết phục, có đối thoại. Những định hướng như thế cần được làm thật rõ trong văn kiện Đại hội XIV,” Tổng Bí thư nhấn mạnh.
Về phân cấp, phân quyền và tổ chức bộ máy, Tổng Bí thư gợi mở, cần phải trả lời cho được hai câu hỏi: Phân cấp những gì, cho ai, đi liền với điều kiện gì? Và cơ chế chịu trách nhiệm, kiểm tra, giám sát sẽ như thế nào?
“Các đại biểu góp ý thẳng vào nội dung này. Nơi nào cấp dưới có thể quyết nhanh, sát dân hơn cấp trên thì phải mạnh dạn giao quyền. Nhưng giao quyền không phải là “đẩy việc xuống,” “đẩy rủi ro xuống.”
Giao quyền phải đi cùng nguồn lực, nhân lực, công cụ và cả vùng an toàn pháp lý để cán bộ dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung chứ không phải chịu trách nhiệm cá nhân một cách oan uổng,” Tổng Bí thư lưu ý.
Thêm những gì cho hành lang pháp lý cho nhiệm vụ này. Cùng với đó là mối quan hệ giữa ba cấp chính quyền: trung ương, tỉnh/thành phố, cơ sở.
Ba cấp phải là một chỉnh thể vận hành thông suốt, chia sẻ trách nhiệm và hỗ trợ nhau. Tuyệt đối không phải ba lớp “chuyền trách nhiệm cho nhau” để nhân dân chạy vòng quanh.
Đảng lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện nhưng không làm thay, không bao biện, không buông lỏng
Về mối quan hệ gắn bó hữu cơ giữa Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể và nhân dân, Tổng Bí thư mong muốn các đại biểu góp ý thêm: cơ chế nào để Đảng lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện nhưng không làm thay, không bao biện, không buông lỏng.
Chính phủ quản lý, điều hành theo pháp luật, dám chịu trách nhiệm cá nhân. Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị-xã hội thực sự trở thành cầu nối tin cậy giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân.
Người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà là chủ thể tham gia, giám sát, phản biện, đồng hành. Nói “lấy dân làm trung tâm” thì phải thiết kế cơ chế để dân có tiếng nói thực chất, có quyền giám sát thực chất, có cơ hội tham gia thực chất vào các vấn đề.
Về vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng trong hệ thống pháp luật và trong điều hành thực tiễn, Tổng Bí thư nhấn mạnh Đảng ta là Đảng cầm quyền. Cầm quyền tức là gánh trách nhiệm trước dân về sự phát triển của đất nước, về cuộc sống hàng ngày của nhân dân. Cầm quyền không chỉ là đưa ra đường lối, mà còn là tổ chức thực hiện, kiểm tra thực hiện, chịu trách nhiệm về kết quả.
Tổng Bí thư đề nghị các văn kiện trình Đại hội XIV không thể chỉ nói “tăng cường sự lãnh đạo của Đảng” theo cách chung chung; phải làm rõ hơn: Đảng lãnh đạo để bảo đảm mọi chính sách, mọi đạo luật đều thực sự phục vụ nhân dân, phát triển đất nước, giữ vững độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, giữ ổn định chính trị-xã hội; giữ gìn khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Đảng lãnh đạo để chống tư duy cục bộ ngành, cục bộ địa phương, lợi ích nhóm, tiêu cực, tham nhũng, lãng phí. Đảng lãnh đạo để bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.
Về tinh thần đổi mới tư duy, đổi mới cách làm, đổi mới quản trị quốc gia theo phương châm kiến tạo và vì dân, Tổng Bí thư đề nghị các đại biểu đóng góp bằng những ví dụ cụ thể từ ngành, địa phương, lĩnh vực mình phụ trách: chỗ nào còn thủ tục rườm rà làm doanh nghiệp nản lòng; chỗ nào người dân bức xúc vì đi lại nhiều lần mà không giải quyết được việc; chỗ nào còn “chạy cơ chế.”
Chúng ta nêu thẳng không né tránh, có nhìn thẳng thì mới sửa được những tồn tại, hạn chế đó.Về những điểm mới, điểm đột phá, Tổng Bí thư cho biết Tiểu ban Văn kiện đã nêu 18 điểm mới, những định hướng được coi là đột phá, thể hiện tinh thần dám đổi mới, dám chuyển đổi mô hình phát triển, dám tổ chức lại bộ máy và phương thức vận hành.
Tổng Bí thư đề nghị các đại biểu trả lời hai câu hỏi: 18 điểm mới ấy đã đủ tầm chưa, có điểm nào còn đang ở mức “chủ trương,” “định hướng,” “sẽ nghiên cứu,” trong khi xã hội đang đòi hỏi câu trả lời cụ thể, lộ trình rõ ràng, trách nhiệm rõ người?
Theo các đại biểu, những người sát dân, hiểu đời sống thực tế, hiểu tâm tư cử tri thì còn những vấn đề nào chưa được gọi tên đúng mức trong văn kiện, còn nút thắt nào nếu không tháo bây giờ thì 5 năm tới chúng ta sẽ phải trả giá đắt hơn?
Tổng Bí thư nêu rõ Văn kiện Đại hội là văn kiện gốc, làm rõ được ngay từ đây thì sau này quá trình thể chế hóa, xây dựng luật, tổ chức thi hành sẽ thuận lợi hơn, thống nhất hơn, đỡ lúng túng hơn.
Ngược lại, nếu văn kiện còn chung chung, chưa hoàn thiện, thì khi đưa vào luật sẽ sinh ra cách hiểu khác nhau, cách làm khác nhau, thậm chí “vận dụng” theo cách hiểu của cá nhân. Như vậy người chịu thiệt nhất chính là nhân dân.
Tổng Bí thư nhấn mạnh điều Đảng mong muốn, Quốc hội mong muốn, Chính phủ mong muốn và nhân dân mong muốn có mẫu số chung rất cụ thể, rất gần gũi, rất giản dị: đất nước phát triển bền vững; xã hội trật tự, kỷ cương, ấm áp, nhân văn; người dân được bảo vệ và được trao cơ hội vươn lên bằng sức lao động của chính mình; ai làm đúng pháp luật thì được bảo hộ, ai làm sai thì bị xử lý công bằng, không có vùng cấm.
Tổng Bí thư đề nghị mỗi đại biểu Quốc hội đóng góp với tư cách người đại diện cho nhân dân, đồng thời cũng với tư cách đảng viên, cán bộ có trải nghiệm thực tiễn sâu sắc, nói điều mình thật sự thấy, điều mình trăn trở, điều mình dám chịu trách nhiệm; tin tưởng với kinh nghiệm công tác, với sự gắn bó rất gần với cử tri, với bản lĩnh của mình, các đại biểu sẽ làm rất tốt trọng trách này./.
