Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

(Baohatinh.vn) - Sinh hoạt tín ngưỡng thờ Mẫu, hầu đồng, hát chầu văn là một nét đẹp văn hóa truyền thống được người Hà Tĩnh giữ gìn, góp phần bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng hầu đồng, hát chầu văn ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống xã hội

Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ hay diễn xướng hầu đồng, hát chầu văn đều là một hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian mang dấu ấn tâm linh, gắn chặt với đời sống tinh thần của một bộ phận người dân Việt Nam nói chung và Hà Tĩnh nói riêng.

Người xưa quan niệm, sinh hoạt diễn xướng hầu đồng, hát văn là nghi thức giao tiếp với thần linh thông qua các thanh đồng cô, đồng cậu, nhằm phán truyền, độ giới quốc thái dân an, diệt trừ tà ma, bách gia trăm họ được mạnh khoẻ, bình an hạnh phúc. Khi thần linh nhập vào đồng thì lúc đó các ông đồng, bà đồng là hiện thân của vị thần.

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Người xưa quan niệm, sinh hoạt diễn xướng hầu đồng, hát văn là nghi thức giao tiếp với thần linh thông qua các thanh đồng cô, đồng cậu

Theo Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao & Du lịch (VHTT&DL) Hà Tĩnh Nguyễn Cảnh Thụy: "Ngày nay, các hình thức sinh hoạt hầu đồng trên địa bàn tỉnh ta vẫn diễn ra vào các dịp lễ, tết, các lễ hội đền thánh, phủ mẫu. Các nghi thức sinh hoạt hầu đồng trên địa bàn tỉnh ta được quản lý chặt chẽ. Nhà nước luôn tạo điều kiện để người dân thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu phù hợp thần phong mỹ tục của địa phương".

Chúng tôi cũng đã có dịp được chứng kiến các đồng cô, đồng cậu Hà Tĩnh cùng môt số nghệ sĩ, cô đồng khu vực phía Bắc vào giao lưu diễn xướng nghi thức hầu đồng, hát chầu văn. Nghi thức diễn xướng các giá chầu na ná nhau. Tuy nhiên, về phong cách vũ đạo, biểu cảm được thể hiện theo mỗi điệu chầu văn khác nhau.

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Ngày nay, các hình thức sinh hoạt hầu đồng trên địa bàn tỉnh ta vẫn diễn ra vào các dịp lễ, tết, các lễ hội đền thánh, phủ mẫu.

Hầu đồng là một sự kết hợp của nhiều loại hình nghệ thuật diễn xướng, múa, hát chầu văn nhạc cổ độc đáo. Nhạc hát thông thường là chầu văn có nội dung ca ngợi sự linh thiêng của thần thánh và vẻ đẹp tiên giới. Với các giá ông Hoàng thì cung văn sẽ có cả ngâm thơ cổ. Người đứng giá hầu đồng gọi chung là thanh đồng; thanh đồng là nam giới thì được gọi là "cậu", nữ giới được gọi là "cô" hoặc "bà đồng". Thường có 2 hoặc 4 phụ đồng (được gọi là nhị trụ hoặc tứ trụ hầu dâng) đi theo thanh đồng để chuẩn bị trang phục, lễ lạt...

Theo nhạc sĩ Trương Quốc Đính (Hội viên Hội nhạc sĩ VN): "Ở Việt Nam, hầu đồng là nghi thức không thể thiếu trong các tín ngưỡng Tứ Phủ, tín ngưỡng thờ Đức Thánh Trần... Trình tự một giá hầu gồm lên khăn áo, múa lễ, phán truyền và thăng. Âm nhạc là thành phần không thể thiếu, cung văn chính là người tấu nhạc phục vụ buổi lễ".

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Các nghệ nhân đàn hát chầu văn

Xống áo, khăn chầu, cờ quạt, đồ hầu dâng... được thiết kế theo kiểu trang phục cung đình cổ tương xứng với từng "giá". Các điệu múa diễn xướng hầu đồng được biên đạo cấu trúc theo hàng, giá hầu rất gần gũi với đời sống lao động của người dân.

Hầu đồng là một nghi lễ của đạo mẫu, không tách rời đạo mẫu, giúp còn người hướng tới những nét đẹp chân, thiện, mỹ, tạo niềm tin vào tương lai tươi đẹp.

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Cô đồng Phan Thị Nhạn ở Thành phố Hà Tĩnh chia sẻ: "Một lần đi dự một ván hầu, em bị cuốn hút bởi lời ca tiếng hát văn và theo luôn hầu đồng"

Theo GS Trần Quang Hải - Trung tâm nghiên cứu Âm nhạc dân tộc (Viện Nghiên cứu văn hóa nghệ thuật Việt Nam): "Khi hầu đồng được coi là di sản văn hóa phi vật thể thì chính những thanh đồng càng phải có trách nhiệm nặng nề hơn với con dân khi mình phục lễ. Theo đó, ngành Văn hóa cần tổ chức tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân sinh hoạt hầu đồng lành mạnh theo đúng quy định của pháp luật, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Không lạm dụng, biến nghi thức hầu đồng thành nơi "mua thần, bán thánh" để kiếm tiền, trục lợi bất chính, làm giảm đi nét độc đáo vốn có của nghệ thuật diễn xướng hầu đồng và hát chầu văn của người Việt".

Ngày 1/12/2016, tại Phiên họp Uỷ ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 11 của UNESCO diễn ra tại thành phố Addis Ababa, Cộng hòa dân chủ Liên bang Ethiopia, di sản “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Di sản đã và đang góp phần quan trọng vào việc tạo ra sợi dây tinh thần liên kết các cộng đồng thực hành di sản. Từ góc độ xã hội, với tính chất cởi mở của di sản, đã thúc đẩy sự khoan dung giữa các sắc tộc và tôn giáo.

Đọc thêm

Podcast: Nơi neo giữ mái ấm gia đình

Podcast: Nơi neo giữ mái ấm gia đình

Mỗi người đều có một nơi để trở về, một ký ức để gìn giữ. Và, với nhiều người, đó chính là hình ảnh ngôi nhà xưa với những yêu thương đong đầy trong từng khoảnh khắc đời thường.
10 món bánh mì kẹp thịt ngon nhất thế giới

10 món bánh mì kẹp thịt ngon nhất thế giới

Bánh mì Việt Nam, sandwich kẹp thịt nguội Tây Ban Nha, bánh mì kẹp thịt cùng sốt ớt đỏ Mexico là những loại bánh kẹp được thực khách và chuyên gia ẩm thực xếp hạng ngon nhất thế giới.
“Hè rực rỡ - vui bất ngờ” - bùng nổ không khí hội hè tại Vinpearl & VinWonders khắp cả nước

“Hè rực rỡ - vui bất ngờ” - bùng nổ không khí hội hè tại Vinpearl & VinWonders khắp cả nước

Trải dài khắp ba miền đất nước, từ những khu nghỉ dưỡng xứng tầm tinh hoa đến các thiên đường giải trí tràn đầy năng lượng, Vinpearl & VinWonders với chiến dịch “Hè rực rỡ - Vui bất ngờ” mở ra chuỗi trải nghiệm độc bản, sẵn sàng thổi bùng không khí lễ hội, vui chơi bất tận kéo dài từ Bắc tới Nam.
Podcast tản văn: Hương quê

Podcast tản văn: Hương quê

Với nhiều người, quê hương luôn là miền ký ức ngọt ngào, là nơi lưu giữ những kỷ niệm đẹp nhất của tuổi thơ với những ngày tháng yên bình và giản dị.
Để dân ca ví, giặm thành sản phẩm du lịch hút khách

Để dân ca ví, giặm thành sản phẩm du lịch hút khách

Hà Tĩnh là vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, trong đó có những làn điệu ví, giặm. Vậy làm gì để di sản dân ca ví, giặm trở thành sản phẩm du lịch văn hóa thu hút du khách?
Podcast truyện ngắn: Sơn nữ

Podcast truyện ngắn: Sơn nữ

Công việc của người giữ rừng chưa bao giờ là dễ dàng, bởi nhiều vất vả, thiếu thốn, hiểm nguy. Song với tình yêu rừng, họ đã vượt qua tất cả để góp sức bảo vệ đại ngàn.
Mưa rào mùa hạ

Podcast tản văn: Mưa rào mùa hạ

Kỷ niệm tuổi thơ luôn sâu lắng, ngọt ngào để ai đi xa cũng muốn trở về, muốn được sống lại những ngày xưa yêu dấu...
Khi di tích kết nối công nghệ

Khi di tích kết nối công nghệ

Ứng dụng công nghệ để quảng bá di tích, cách làm này tại Khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du (thị trấn Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh) đang mở ra hướng tiếp cận mới, sinh động hơn, gần gũi hơn với du khách – đặc biệt là giới trẻ.
Khi cổng làng "sính"... chữ Hán

Khi cổng làng "sính"... chữ Hán

Cổng làng Văn Xá (xã Lâm Trung Thủy, Đức Thọ, Hà Tĩnh) mới được xây dựng, song việc thể hiện tên làng và câu đối nổi bật bằng chữ Hán đã gây ra những ý kiến không đồng tình.
Thái Lan bay drone truy tìm du khách quá hạn visa

Thái Lan bay drone truy tìm du khách quá hạn visa

Trước làn sóng chỉ trích về an ninh ngày càng gia tăng, chính quyền thành phố du lịch Pattaya quyết định sử dụng công nghệ hiện đại nhằm bảo vệ du khách và người dân.
Podcast truyện ngắn: Đêm không màu

Podcast truyện ngắn: Đêm không màu

Trên đời này, duyên phận không thể cưỡng cầu. Khi hạnh phúc tan vỡ điều cần làm không phải là trốn tránh hay chìm vào nỗi đau quá khứ mà phải đối diện để tìm lại chính mình!
Sôi động các lớp năng khiếu hè

Sôi động các lớp năng khiếu hè

Nghỉ hè là khoảng thời gian được thanh, thiếu nhi mong chờ nhất sau một năm học tập. Tại Hà Tĩnh, ngay từ đầu tháng 6, các lớp năng khiếu hè đã bắt đầu hoạt động, tạo sân chơi bổ ích cho các em.
Trăn trở bảo vệ bảo vật quốc gia ở Hà Tĩnh

Trăn trở bảo vệ bảo vật quốc gia ở Hà Tĩnh

Tại nhiều địa phương Hà Tĩnh, nhiều bảo vật quý hiếm đang đối mặt với nguy cơ bị xâm hại dưới nhiều hình thức, không chỉ làm tổn hại giá trị lịch sử, văn hóa mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về trách nhiệm bảo tồn di sản.