Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

(Baohatinh.vn) - Sinh hoạt tín ngưỡng thờ Mẫu, hầu đồng, hát chầu văn là một nét đẹp văn hóa truyền thống được người Hà Tĩnh giữ gìn, góp phần bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng hầu đồng, hát chầu văn ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống xã hội

Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ hay diễn xướng hầu đồng, hát chầu văn đều là một hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian mang dấu ấn tâm linh, gắn chặt với đời sống tinh thần của một bộ phận người dân Việt Nam nói chung và Hà Tĩnh nói riêng.

Người xưa quan niệm, sinh hoạt diễn xướng hầu đồng, hát văn là nghi thức giao tiếp với thần linh thông qua các thanh đồng cô, đồng cậu, nhằm phán truyền, độ giới quốc thái dân an, diệt trừ tà ma, bách gia trăm họ được mạnh khoẻ, bình an hạnh phúc. Khi thần linh nhập vào đồng thì lúc đó các ông đồng, bà đồng là hiện thân của vị thần.

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Người xưa quan niệm, sinh hoạt diễn xướng hầu đồng, hát văn là nghi thức giao tiếp với thần linh thông qua các thanh đồng cô, đồng cậu

Theo Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao & Du lịch (VHTT&DL) Hà Tĩnh Nguyễn Cảnh Thụy: "Ngày nay, các hình thức sinh hoạt hầu đồng trên địa bàn tỉnh ta vẫn diễn ra vào các dịp lễ, tết, các lễ hội đền thánh, phủ mẫu. Các nghi thức sinh hoạt hầu đồng trên địa bàn tỉnh ta được quản lý chặt chẽ. Nhà nước luôn tạo điều kiện để người dân thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu phù hợp thần phong mỹ tục của địa phương".

Chúng tôi cũng đã có dịp được chứng kiến các đồng cô, đồng cậu Hà Tĩnh cùng môt số nghệ sĩ, cô đồng khu vực phía Bắc vào giao lưu diễn xướng nghi thức hầu đồng, hát chầu văn. Nghi thức diễn xướng các giá chầu na ná nhau. Tuy nhiên, về phong cách vũ đạo, biểu cảm được thể hiện theo mỗi điệu chầu văn khác nhau.

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Ngày nay, các hình thức sinh hoạt hầu đồng trên địa bàn tỉnh ta vẫn diễn ra vào các dịp lễ, tết, các lễ hội đền thánh, phủ mẫu.

Hầu đồng là một sự kết hợp của nhiều loại hình nghệ thuật diễn xướng, múa, hát chầu văn nhạc cổ độc đáo. Nhạc hát thông thường là chầu văn có nội dung ca ngợi sự linh thiêng của thần thánh và vẻ đẹp tiên giới. Với các giá ông Hoàng thì cung văn sẽ có cả ngâm thơ cổ. Người đứng giá hầu đồng gọi chung là thanh đồng; thanh đồng là nam giới thì được gọi là "cậu", nữ giới được gọi là "cô" hoặc "bà đồng". Thường có 2 hoặc 4 phụ đồng (được gọi là nhị trụ hoặc tứ trụ hầu dâng) đi theo thanh đồng để chuẩn bị trang phục, lễ lạt...

Theo nhạc sĩ Trương Quốc Đính (Hội viên Hội nhạc sĩ VN): "Ở Việt Nam, hầu đồng là nghi thức không thể thiếu trong các tín ngưỡng Tứ Phủ, tín ngưỡng thờ Đức Thánh Trần... Trình tự một giá hầu gồm lên khăn áo, múa lễ, phán truyền và thăng. Âm nhạc là thành phần không thể thiếu, cung văn chính là người tấu nhạc phục vụ buổi lễ".

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Các nghệ nhân đàn hát chầu văn

Xống áo, khăn chầu, cờ quạt, đồ hầu dâng... được thiết kế theo kiểu trang phục cung đình cổ tương xứng với từng "giá". Các điệu múa diễn xướng hầu đồng được biên đạo cấu trúc theo hàng, giá hầu rất gần gũi với đời sống lao động của người dân.

Hầu đồng là một nghi lễ của đạo mẫu, không tách rời đạo mẫu, giúp còn người hướng tới những nét đẹp chân, thiện, mỹ, tạo niềm tin vào tương lai tươi đẹp.

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Cô đồng Phan Thị Nhạn ở Thành phố Hà Tĩnh chia sẻ: "Một lần đi dự một ván hầu, em bị cuốn hút bởi lời ca tiếng hát văn và theo luôn hầu đồng"

Theo GS Trần Quang Hải - Trung tâm nghiên cứu Âm nhạc dân tộc (Viện Nghiên cứu văn hóa nghệ thuật Việt Nam): "Khi hầu đồng được coi là di sản văn hóa phi vật thể thì chính những thanh đồng càng phải có trách nhiệm nặng nề hơn với con dân khi mình phục lễ. Theo đó, ngành Văn hóa cần tổ chức tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân sinh hoạt hầu đồng lành mạnh theo đúng quy định của pháp luật, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Không lạm dụng, biến nghi thức hầu đồng thành nơi "mua thần, bán thánh" để kiếm tiền, trục lợi bất chính, làm giảm đi nét độc đáo vốn có của nghệ thuật diễn xướng hầu đồng và hát chầu văn của người Việt".

Ngày 1/12/2016, tại Phiên họp Uỷ ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 11 của UNESCO diễn ra tại thành phố Addis Ababa, Cộng hòa dân chủ Liên bang Ethiopia, di sản “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Di sản đã và đang góp phần quan trọng vào việc tạo ra sợi dây tinh thần liên kết các cộng đồng thực hành di sản. Từ góc độ xã hội, với tính chất cởi mở của di sản, đã thúc đẩy sự khoan dung giữa các sắc tộc và tôn giáo.

Đọc thêm

Podcast truyện ngắn: Bài ca mùa hè

Podcast truyện ngắn: Bài ca mùa hè

Dưới nắng hè, khu vườn nhỏ như bừng tỉnh trong vũ khúc của thiên nhiên. Những tán lá xanh khẽ đung đưa trong gió, tạo nên những âm thanh xào xạc như bản nhạc du dương mùa hạ....
Dấu xưa trên đất thiêng Ngàn Hống

Dấu xưa trên đất thiêng Ngàn Hống

Sở hữu số lượng di tích và cổ vật khá lớn và trải qua bao biến thiên, thăng trầm của lịch sử nhưng các thế hệ cán bộ và Nhân dân TX Hồng Lĩnh (Hà Tĩnh) đã làm tốt công tác trùng tu tôn tạo, lưu giữ lại những giá trị di sản.
Podcast: Nhớ mùi thơm nếp rồng

Podcast: Nhớ mùi thơm nếp rồng

Cứ mỗi độ tháng năm về, lòng ta lại bất chợt bâng khuâng. Dường như, đâu đó có mùi hương rất quen của lúa chín, của rơm rạ mới phơi, của đất trời quê hương đang vào mùa gặt....
Ngai vua triều Nguyễn - bảo vật quốc gia bị phá hỏng: Lỗ hổng công tác bảo vệ di tích?

Ngai vua triều Nguyễn - bảo vật quốc gia bị phá hỏng: Lỗ hổng công tác bảo vệ di tích?

Vụ một người đàn ông xâm nhập thành công vào khu vực đặt ngai vua - một bảo vật quốc gia mang tính biểu tượng tại điện Thái Hòa (Đại Nội Huế), rồi xâm hại hiện vật, đang gây bức xúc, phẫn nộ trong dư luận và dấy lên quan ngại về lỗ hổng bảo vệ di sản ở nơi cần có cơ chế giám sát nghiêm ngặt bậc nhất thuộc quần thể di tích Cố đô Huế.
Tặng tiền cho người kết hôn

Tặng tiền cho người kết hôn

Nhiều chính quyền địa phương Hàn Quốc đưa ra các chương trình tặng tiền để khuyến khích kết hôn, như là trợ cấp phí hẹn hò, tuần trăng mật.
Podcast truyện ngắn "Đường tới Lũng Mây"

Podcast truyện ngắn "Đường tới Lũng Mây"

...Đã lâu lắm rồi không có mưa, hơi nóng ủ chín những bông xuyên mộc nở muộn làm muôn vàn cánh hoa rực lên như lửa. Cái màu đỏ lạ lùng ấy khiến trái tim Duyên bất chợt bồn chồn.
Podcast tản văn: Giai điệu tháng Năm

Podcast tản văn: Giai điệu tháng Năm

Tháng Năm ngân lên bản nhạc mùa hạ, như gọi dậy mọi sắc màu đang say ngủ... Trong giai điệu ấy, ai cũng thấy một phần tuổi trẻ của mình – ngây ngô, sôi nổi, và đầy mộng mơ…
Chùa Thiên Tượng - Hoan Châu đệ nhị danh thắng

Chùa Thiên Tượng - Hoan Châu đệ nhị danh thắng

Toạ lạc trên sườn núi Thiên Tượng của dãy Hồng Lĩnh, chùa Thiên Tượng thuộc phường Trung Lương (TX Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh) được xem là Hoan Châu đệ nhị danh thắng với nhiều cảnh đẹp.
Podcast tản văn: Lối cũ ta về

Podcast tản văn: Lối cũ ta về

Lối cũ không chỉ là một con đường, mà là nơi chất chứa yêu thương, là mảnh đất chôn rau cắt rốn, là chiếc nôi của những giấc mơ giữa trưa hè...
Podcast: Chuyện những người phụ nữ Hà Tĩnh được gặp Bác Hồ

Podcast: Chuyện những người phụ nữ Hà Tĩnh được gặp Bác Hồ

Trong ngôi nhà đơn sơ, những bức ảnh kỷ niệm thiêng liêng được treo ngay ngắn như những kỷ vật quý báu. Dù thời gian có qua đi hơn 55 năm thì nhũng ký ức được gặp Bác Hồ vẫn vẹn nguyên trong trái tim bà Tưởng Thị Diên - người Tiểu đội trưởng Tiểu đội dân quân gái Kỳ Phương năm nào....
Podcast: Hà Tĩnh in dấu chân Người

Podcast: Hà Tĩnh in dấu chân Người

Gần bảy thập kỷ đã đi qua, giọng nói trìu mến, thân thương của Bác vẫn còn vang vọng, thấm vào mỗi con tim. Khắc ghi lời Bác kính yêu, Đảng bộ và nhân dân Hà Tĩnh đoàn kết một lòng, ra sức xây dựng quê hương giàu đẹp như sinh thời Người căn dặn và mong muốn...
Đại sứ Nhật Bản ITO Naoki dự sự kiện giao lưu văn hóa tại Hà Tĩnh

Đại sứ Nhật Bản ITO Naoki dự sự kiện giao lưu văn hóa tại Hà Tĩnh

Tối 15/5, tại TP Hà Tĩnh đã diễn ra chương trình giao lưu văn hóa Việt - Nhật với chủ đề “Kết nối thế giới qua Truyện dân gian và Âm nhạc”. Tham dự có ngài ITO Naoki - Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Nhật Bản tại Việt Nam, Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Duy Lâm, Chủ tịch UBND tỉnh Võ Trọng Hải, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Dương Tất Thắng.