Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

(Baohatinh.vn) - Sinh hoạt tín ngưỡng thờ Mẫu, hầu đồng, hát chầu văn là một nét đẹp văn hóa truyền thống được người Hà Tĩnh giữ gìn, góp phần bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng hầu đồng, hát chầu văn ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống xã hội

Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ hay diễn xướng hầu đồng, hát chầu văn đều là một hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian mang dấu ấn tâm linh, gắn chặt với đời sống tinh thần của một bộ phận người dân Việt Nam nói chung và Hà Tĩnh nói riêng.

Người xưa quan niệm, sinh hoạt diễn xướng hầu đồng, hát văn là nghi thức giao tiếp với thần linh thông qua các thanh đồng cô, đồng cậu, nhằm phán truyền, độ giới quốc thái dân an, diệt trừ tà ma, bách gia trăm họ được mạnh khoẻ, bình an hạnh phúc. Khi thần linh nhập vào đồng thì lúc đó các ông đồng, bà đồng là hiện thân của vị thần.

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Người xưa quan niệm, sinh hoạt diễn xướng hầu đồng, hát văn là nghi thức giao tiếp với thần linh thông qua các thanh đồng cô, đồng cậu

Theo Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao & Du lịch (VHTT&DL) Hà Tĩnh Nguyễn Cảnh Thụy: "Ngày nay, các hình thức sinh hoạt hầu đồng trên địa bàn tỉnh ta vẫn diễn ra vào các dịp lễ, tết, các lễ hội đền thánh, phủ mẫu. Các nghi thức sinh hoạt hầu đồng trên địa bàn tỉnh ta được quản lý chặt chẽ. Nhà nước luôn tạo điều kiện để người dân thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu phù hợp thần phong mỹ tục của địa phương".

Chúng tôi cũng đã có dịp được chứng kiến các đồng cô, đồng cậu Hà Tĩnh cùng môt số nghệ sĩ, cô đồng khu vực phía Bắc vào giao lưu diễn xướng nghi thức hầu đồng, hát chầu văn. Nghi thức diễn xướng các giá chầu na ná nhau. Tuy nhiên, về phong cách vũ đạo, biểu cảm được thể hiện theo mỗi điệu chầu văn khác nhau.

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Ngày nay, các hình thức sinh hoạt hầu đồng trên địa bàn tỉnh ta vẫn diễn ra vào các dịp lễ, tết, các lễ hội đền thánh, phủ mẫu.

Hầu đồng là một sự kết hợp của nhiều loại hình nghệ thuật diễn xướng, múa, hát chầu văn nhạc cổ độc đáo. Nhạc hát thông thường là chầu văn có nội dung ca ngợi sự linh thiêng của thần thánh và vẻ đẹp tiên giới. Với các giá ông Hoàng thì cung văn sẽ có cả ngâm thơ cổ. Người đứng giá hầu đồng gọi chung là thanh đồng; thanh đồng là nam giới thì được gọi là "cậu", nữ giới được gọi là "cô" hoặc "bà đồng". Thường có 2 hoặc 4 phụ đồng (được gọi là nhị trụ hoặc tứ trụ hầu dâng) đi theo thanh đồng để chuẩn bị trang phục, lễ lạt...

Theo nhạc sĩ Trương Quốc Đính (Hội viên Hội nhạc sĩ VN): "Ở Việt Nam, hầu đồng là nghi thức không thể thiếu trong các tín ngưỡng Tứ Phủ, tín ngưỡng thờ Đức Thánh Trần... Trình tự một giá hầu gồm lên khăn áo, múa lễ, phán truyền và thăng. Âm nhạc là thành phần không thể thiếu, cung văn chính là người tấu nhạc phục vụ buổi lễ".

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Các nghệ nhân đàn hát chầu văn

Xống áo, khăn chầu, cờ quạt, đồ hầu dâng... được thiết kế theo kiểu trang phục cung đình cổ tương xứng với từng "giá". Các điệu múa diễn xướng hầu đồng được biên đạo cấu trúc theo hàng, giá hầu rất gần gũi với đời sống lao động của người dân.

Hầu đồng là một nghi lễ của đạo mẫu, không tách rời đạo mẫu, giúp còn người hướng tới những nét đẹp chân, thiện, mỹ, tạo niềm tin vào tương lai tươi đẹp.

Bảo tồn, gìn giữ tín ngưỡng thờ Mẫu ở Hà Tĩnh

Cô đồng Phan Thị Nhạn ở Thành phố Hà Tĩnh chia sẻ: "Một lần đi dự một ván hầu, em bị cuốn hút bởi lời ca tiếng hát văn và theo luôn hầu đồng"

Theo GS Trần Quang Hải - Trung tâm nghiên cứu Âm nhạc dân tộc (Viện Nghiên cứu văn hóa nghệ thuật Việt Nam): "Khi hầu đồng được coi là di sản văn hóa phi vật thể thì chính những thanh đồng càng phải có trách nhiệm nặng nề hơn với con dân khi mình phục lễ. Theo đó, ngành Văn hóa cần tổ chức tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân sinh hoạt hầu đồng lành mạnh theo đúng quy định của pháp luật, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Không lạm dụng, biến nghi thức hầu đồng thành nơi "mua thần, bán thánh" để kiếm tiền, trục lợi bất chính, làm giảm đi nét độc đáo vốn có của nghệ thuật diễn xướng hầu đồng và hát chầu văn của người Việt".

Ngày 1/12/2016, tại Phiên họp Uỷ ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 11 của UNESCO diễn ra tại thành phố Addis Ababa, Cộng hòa dân chủ Liên bang Ethiopia, di sản “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Di sản đã và đang góp phần quan trọng vào việc tạo ra sợi dây tinh thần liên kết các cộng đồng thực hành di sản. Từ góc độ xã hội, với tính chất cởi mở của di sản, đã thúc đẩy sự khoan dung giữa các sắc tộc và tôn giáo.

Đọc thêm

Podcast Truyện ngắn: Bánh trung thu của bố

Podcast Truyện ngắn: Bánh trung thu của bố

Trung thu luôn ý nghĩa khi có tình thương yêu của gia đình, thầy cô và bạn bè. Tình yêu đó là món quà quý giá, nhắc chúng ta biết trân trọng và giữ gìn ký ức đẹp về người thân.
Cái duyên với Truyện Kiều

Cái duyên với Truyện Kiều

Truyện Kiều với chủ nghĩa nhân văn cao cả, nghệ thuật đặc sắc đã đến với nhiều quốc gia, dân tộc trên thế giới, thực sự mang nhiều giá trị xuyên thời đại. Trong niềm hãnh diện chung đó, những người con Hà Tĩnh nói chung và những người con xa quê nói riêng luôn tự hào, ngưỡng mộ Đại thi hào Nguyễn Du và nỗ lực lan tỏa Truyện Kiều với bè bạn gần xa.
Podcast truyện ngắn: Tình yêu của mẹ

Podcast truyện ngắn: Tình yêu của mẹ

Có những ký ức, cũng có thể phai mờ theo tháng năm. Nhưng có một điều, dù bão tố cuộc đời hay sự khắc nghiệt của thời gian cũng không thể nào xóa nhòa, đó chính là tình yêu của mẹ.
Podcast tản văn: Nồng nàn hoa sữa

Podcast tản văn: Nồng nàn hoa sữa

Với nhiều người, hoa sữa không chỉ là mùi hương, mà còn là ký ức tuổi trẻ. Nồng nàn hoa sữa đưa ta về miền hoài niệm ngọt ngào.
Những người làm cho cổ vật biết nói chuyện

Những người làm cho cổ vật biết nói chuyện

Trong nhịp sống hiện đại, tại Hà Tĩnh, vẫn có những con người lặng lẽ tìm về quá khứ qua từng món đồ xưa cũ. Từ niềm đam mê của mình, họ miệt mài trong hành trình bảo tồn, lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống.
Podcast Tản văn: Mùa thu và nỗi nhớ

Podcast Tản văn: Mùa thu và nỗi nhớ

Những buổi chiều thu như giăng mắc vào lòng ta những nỗi nhớ, mang đến cảm giác thanh bình và tĩnh lặng, để yêu hơn cuộc sống này...
Lấp lánh ánh đèn Trung thu xưa và nay

Lấp lánh ánh đèn Trung thu xưa và nay

Đèn Trung thu là một phần không thể thiếu trong dịp lễ dành cho thiếu nhi ở Việt Nam. Qua thời gian, đèn Trung thu có nhiều thay đổi, từ thủ công truyền thống sang hiện đại, hòa quyện nét xưa và nay.
Podcast truyện ngắn: Chuyện về cây táo không kết trái

Podcast truyện ngắn: Chuyện về cây táo không kết trái

Khi cây đào nở bừng sắc đỏ hồng, cúc vàng rực rỡ trải thảm dưới nắng sớm, thì cây táo chỉ âm thầm đâm chồi, chắt chiu từng tia nắng, từng giọt mưa... Mình chẳng cần phải giống ai, chỉ cần sống tử tế và kiên nhẫn, điều kỳ diệu tự khắc sẽ đến.
Bảo tồn dân ca ví, giặm gắn phát triển du lịch, xây dựng NTM

Bảo tồn dân ca ví, giặm gắn phát triển du lịch, xây dựng NTM

Dân ca ví, giặm không chỉ là những làn điệu, câu hát mà còn là tiếng lòng, là ký ức của bao thế hệ người dân Nghệ Tĩnh. Việc bảo tồn, phát huy các giá trị của dân ca ví, giặm trong đời sống đương đại là nhiệm vụ luôn được đặt lên hàng đầu.
Cảnh đại dương gây sửng sốt

Cảnh đại dương gây sửng sốt

Cuộc thi Nhiếp ảnh gia Đại dương 2025 ghi lại vẻ đẹp và sự mong manh của biển cả qua những khoảnh khắc sống động và ám ảnh.
 Podcast truyện ngắn "Khu vườn mùa thu"

Podcast truyện ngắn "Khu vườn mùa thu"

Mùa thu đi qua, hương quả chín lại nồng nàn trong những khu vườn quê, gợi nhắc bao kỷ niệm tuổi thơ. Không chỉ là ký ức, nơi ấy còn chất chứa bao tình cảm gia đình thiêng liêng...
 Podcast tản văn “Gặt lúa mùa thu”

Podcast tản văn “Gặt lúa mùa thu”

Những ngày này, bà con nông dân đang khẩn trương thu hoạch vụ lúa hè thu. Từng hạt vàng ấy chất chứa bao nhọc nhằn nhưng trên gương mặt những người dân quê vẫn ngời niềm vui...