Vườn Quốc Gia Vũ Quang có diện tích khoảng 55.000 ha với độ cao từ 50 - 2.100m so với mực nước biển. Địa hình phức tạp cùng hệ sinh thái rừng khá phong phú đã tạo nên “ngôi nhà” lý tưởng cho vô số loài động vật, thực vật. Đây là một trong những nơi lưu giữ nhiều nguồn gene có giá trị cho công tác bảo tồn.
Từ tháng 11/2022 đến nay, Vườn Quốc gia Vũ Quang đã phối hợp với Tổ chức Quốc tế về bảo tồn thiên nhiên tại Việt Nam triển khai lắp đặt 170 bẫy ảnh trong khuôn khổ Dự án “Quản lý rừng bền vững và bảo tồn đa dạng sinh học”.
Thông tin từ Vườn Quốc gia Vũ Quang cho biết: Bẫy ảnh là một phương pháp khảo sát không gây tác động trực tiếp đến các loài động vật và cho phép thu thập lượng lớn dữ liệu nhanh chóng ở những khu vực khảo sát khó tiếp cận. Một khi các bẫy ảnh được thiết lập, chúng có thể hoạt động độc lập mà không cần sự hiện diện của các nhà nghiên cứu. Phương pháp này đang trở nên phổ biến để giám sát các loài động vật hoang dã sống trên mặt đất, và đặc biệt, thích hợp để phát hiện các loài quý hiếm, khó quan sát và bắt gặp.
Sau hơn 2 giờ đồng hồ vào trong rừng sâu, nhóm đặt bẫy ảnh đã tìm được vị trí đặt bẫy phù hợp. Theo chia sẻ của các cán bộ thường xuyên làm công việc này, để hệ thống bẫy ảnh phát huy hiệu quả cao nhất trong việc giám sát đa dạng sinh học, công tác lắp đặt được triển khai theo một quy trình nghiêm ngặt, đòi hỏi sự am hiểu địa hình, tập tính sinh học của các loài.
Ông Nguyễn Văn Hải - Phòng Khoa học và Hợp tác quốc tế, Vườn Quốc gia Vũ Quang chia sẻ: “Giữa khu rừng rộng lớn này, chúng tôi sử dụng 2 phương pháp: đặt bẫy ảnh theo hệ thống lưới bẫy ảnh và đặt theo nhận biết cảm quan, từ đó để chụp không gian rộng nhất, thu được nhiều hình ảnh của động vật khi di chuyển qua. Đây được xem là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu”.
Vừa lắp đặt bẫy ảnh, những người “thợ” vừa chia sẻ: Để đặt bẫy ảnh thì 3 dụng cụ không thể thiếu, là bẫy ảnh, điện thoại thông minh và GPS. Bước đầu tiên là khảo sát và lựa chọn vị trí đặt bẫy. Các tổ công tác phải băng rừng, vượt địa hình hiểm trở để tìm kiếm những khu vực có dấu hiệu xuất hiện thường xuyên của động vật hoang dã như đường mòn, bãi ăn, khu vực gần nguồn nước, nơi có dấu chân, phân, lông rụng hoặc vết cọ xát trên thân cây. Đây là những “điểm nóng” giúp tăng khả năng ghi nhận hình ảnh các loài quý hiếm.
Với diện tích rộng lớn, địa hình hiểm trở, nên các nhóm đặt bẫy ảnh có những đợt phải di chuyển nhiều ngày trong rừng để làm công việc đặc biệt này.
Sau khi xác định được vị trí phù hợp, bẫy ảnh được lắp đặt cố định vào thân cây ở độ cao từ 20 - 40 cm so với mặt đất - độ cao đã được tính toán để phù hợp với đa số các loài thú sống trên mặt đất. Ống kính camera được đặt tránh ngược sáng, đồng thời điều chỉnh độ nhạy cảm biến để thiết bị có thể tự động ghi hình cả ban ngày lẫn ban đêm.
Sau một thời gian, các tổ công tác sẽ quay lại những vị trí đã đặt bẫy ảnh để thu thập dữ liệu, thay pin, bảo dưỡng thiết bị và đánh giá hiệu quả từng vị trí.
Ông Nguyễn Việt Hùng - Trưởng phòng Khoa học và Hợp tác quốc tế, Vườn Quốc gia Vũ Quang cho biết: “Sau thời gian lắp đặt, hệ thống bẫy ảnh đã ghi nhận 58 loài động vật quý hiếm, trong đó có nhiều loài đặc biệt nguy cấp tại Vườn Quốc gia Vũ Quang. Đáng chú ý, hệ thống bẫy ảnh ghi nhận 5 loài đặc hữu Trường Sơn (thỏ vằn, mang xám Trường Sơn, mang lớn, trĩ sao và cầy vằn); 5 loài không đặc hữu nhưng có nguy cơ bị đe dọa cao (voi Châu Á, lửng lợn, rái cá vuốt bé, nai, tê tê).
Theo đánh giá của các nhà khoa học, nhìn chung, xác suất hiện diện các loài tại Vườn Quốc gia Vũ Quang cao hơn so với các khu vực nghiên cứu khác trong dự án.
Hệ thống bẫy ảnh đã tiếp tục khẳng định Vườn Quốc gia Vũ Quang là nơi đa dạng sinh học quan trọng, ngay cả khi quần thể thú và chim sống trên mặt đất đã bị suy thoái nghiêm trọng.
Những hình ảnh thu được từ bẫy ảnh không chỉ dừng lại ở giá trị khoa học hay những con số thống kê khô cứng. Trong bối cảnh đa dạng sinh học toàn cầu đang suy giảm nhanh chóng, bên cạnh những giải pháp đang được các cấp, ngành và đơn vị triển khai thì mỗi người dân cũng cần nâng cao ý thức trong việc bảo tồn các loài động vật hoang dã.