Các biện pháp giảm đau được áp dụng từ việc sử dụng thuốc uống, thuốc tiêm, thuốc dán đến xạ trị… có thể kiểm soát được việc đau đớn ở 90% số bệnh nhân bị ung thư. Tuy nhiên, ngay tại các nước đang phát triển như Mỹ, cũng chỉ có 40% số bệnh nhân đau đớn do ung thư mới được quan tâm một cách đúng mức.
Ở những nước đang phát triển và ở nước ta, tuy chưa có số liệu thống kê đầy đủ, nhưng bằng kinh nghiệm hành nghề của chúng tôi và các đồng nghiệp đều cho thấy: việc điều trị giảm đau trong bệnh ung thư chưa được quan tâm đúng mức ngay cả trong tiềm thức của rất nhiều người cả thầy thuốc và thân nhân bệnh nhân.
Biểu hiện của đau đớn
Ban đầu, bệnh ung thư chưa có đau, chúng tiến triển âm thầm và đau có khi là triệu chứng đầu tiên khiến người bệnh phải đến khám ở các cơ sở y tế và cũng là triệu chứng giúp chẩn đoán bệnh. Đau chỉ xuất hiện khi các khối u của ung thư ăn lan vào xương, thần kinh, mô mềm và các tạng. Đau đặc biệt nhiều ở một số loại ung thư thường gặp như: ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt, ung thư phổi, thận, ung thư tủy xương…
Xạ trị: phương pháp giảm đau rất có hiệu quả
Đau tăng lên khi có hiện tượng viêm loét xung quanh khối u. Ở một số trường hợp, đau xuất hiện sau khi điều trị như: đau sau mổ lồng ngực để cắt phổi trong điều trị ung thư phổi, đau do viêm cơ vì tia xạ, đau do viêm các rễ thần kinh trong điều trị hóa chất.
Biểu hiện của đau đớn trong ung thư rất đa dạng, từ hiện tượng đau của các cơ quan nội tạng, đau do cảm giác tự thân, đau có nguồn gốc thần kinh đến đau do tâm lý của người bệnh. Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quá trình đau đớn: suy sụp về cơ thể, suy sụp về tinh thần, sợ chết, sợ bệnh viện, lo lắng về gia đình, về công việc, cảm giác bị người thân bỏ rơi… chính vì khi điều trị bệnh ung thư, cần phải quan tâm đến toàn bộ các yếu tố kể trên.
Giảm đau bằng cách nào?
Điều đầu tiên, trong điều trị giảm đau do ung thư phải đề cập đến các phương pháp điều trị lồng ghép trong điều trị ung thư, có nghĩa là: những phương pháp để điều trị bệnh ung thư, giảm thiểu tổng khối tế bào ác tính đồng thời cũng làm giảm đau đớn cho bệnh nhân. Khi khối u giảm đi, đau đớn sẽ bớt dần và các phương pháp làm giảm đau cũng được loại bỏ dần dần.
Xạ trị: phương pháp giảm đau rất có hiệu quả, nhất là đối với những khối u ở các vị trí hiểm hóc như: u trung thất, u xương… Hiệu quả giảm đau hoàn toàn hay một phần có thể thấy được trên 80% các bệnh nhân khi được chiếu tia. Hiệu quả này sẽ tăng lên, nếu như bệnh nhân được xạ trị sớm, trước khi khối u gây ra đau đớn.
Điều trị bằng hóa chất và nội tiết: hiệu quả giảm kích thước khối u và giảm đau rõ rệt trong những bệnh ung thư máu và các thành phần của máu như: bệnh Hodgkin, Lymphoma… Thời gian giảm đau đạt được sau khi điều trị dao động từ 3 - 14 ngày.
Giảm đau bằng các loại thuốc: nền tảng cơ bản nhất trong điều trị. Có nhiều loại thuốc và nhóm thuốc được sử dụng, việc chọn lựa thuốc và liều ban đầu được dựa vào mức độ đau của bệnh nhân. Trước tiên, nên dùng bằng đường uống. Thuốc cần được uống đúng giờ, không phải chỉ khi nào đau mới uống. Các loại thuốc này đều có tác dụng phụ rất ít và có thể tránh được.
Các nhóm thuốc giảm đau chính
Các thuốc giảm đau và hạ sốt thuộc dòng thuốc kháng viêm không phải steroides và aspirin: loại thuốc rất được ưa dùng tại Mỹ và các nước châu Âu. Tuy nhiên khi dùng cho bệnh nhân Việt Nam, rất nhiều tác giả đã khuyên nên phải cẩn thận vì tác dụng phụ của nó và sự dung nạp thuốc kém của người Việt Nam. Những tác dụng ngoài ý muốn của người thầy thuốc hay gặp nhất trong khi sử dụng các thuốc giảm đau nhóm này: ăn không tiêu, nóng rát dạ dày, viêm dạ dày và nặng nhất là xuất huyết dạ dày, một biến chứng có thể gây tử vong cho bệnh nhân. Các loại thuốc này có thể dùng riêng hoặc phối hợp với các thuốc giảm đau có nguồn gốc từ thuốc phiện.
Giảm đau bằng các loại thuốc: nền tảng cơ bản nhất trong điều trị
Các thuốc thuộc nhóm Acetaminophen: tác dụng giảm đau hạn chế hơn, nên phải kết hợp với các thuốc giảm đau khác như: kết hợp với codein, kết hợp với thuốc kháng viêm không steroides khác như: ibuprophen, idometacin… khi dùng liều cao cần cẩn thận vì độc tính gây viêm gan của thuốc.
Các thuốc giảm đau thuộc nhóm có nguồn gốc từ thuốc phiện: nhóm thuốc có tác dụng giảm đau tốt nhất trong điều trị đau do ung thư. Các thuốc này, thường được sử dụng cho những bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối. Được sử dụng dưới hai dạng: thuốc tiêm và thuốc dán có tác dụng chậm. Ngoài ra trong một số trường hợp quá khó khăn không thể tìm ra nguồn thuốc dạng dán và tiêm, có thể cho bệnh nhân uống thuốc phiện sống, từng liều nhỏ, tuy tác dụng không thể bằng cách dùng bài bản với thuốc phiện đã được bào chế thành dược phẩm.
Một vấn đề đặt ra hiện nay trong việc sử dụng các loại thuốc này: nỗi lo sợ về khả năng gây nghiện của thuốc, phần lớn bệnh nhân và người nhà, ngay cả một số thầy thuốc cũng vậy. Đây là nỗi lo chính đáng, tuy nhiên, theo thống kê của các nhà chuyên môn thì tỉ lệ nghiện thuốc là không đáng kể. Tất nhiên việc dùng thuốc phải tuân theo chỉ định của bác sĩ.
