Chỉ với từ khóa “Pháo Quốc phòng” hay “Pháo hoa chơi Tết”, công cụ tìm kiếm trên facebook cho ra hàng trăm kết quả với nhiều địa chỉ giao dịch khác nhau. Các nhóm này thu hút hàng nghìn người theo dõi, cùng hàng trăm lượt bình luận, chia sẻ và giao dịch mua bán.
Để thu hút khách hàng, các chủ nhóm, tài khoản thường đăng tải hình ảnh mua bán pháo, video quảng bá cảnh đốt pháo sôi động, kèm theo những khẳng định về việc có đầy đủ giấy tờ cấp phép kinh doanh. Thậm chí, nhiều cơ sở còn nhận đặt hàng sỉ với số lượng lớn, phục vụ nhu cầu dịp Tết.
Lần theo các nhóm trên mạng xã hội facebook, phóng viên liên hệ được với tài khoản “Thao Tran” - người đăng rao công khai bán pháo hoa Z121, nhãn “Bộ Quốc phòng”. Sau khi liên hệ, chủ tài khoản hẹn gặp trực tiếp tại một cơ sở kinh doanh hàng tạp hóa trên đường Lê Đại Hành, phường Sông Trí, tỉnh Hà Tĩnh. Tiếp cận địa điểm, phóng viên khá bất ngờ khi thấy việc bảo quản pháo rất sơ sài, hàng hóa được tập kết lẫn với nhiều loại hàng hóa khác, không có khoảng cách an toàn và không đảm bảo các điều kiện phòng chống cháy nổ, tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ cao.
Khi chúng tôi tỏ ý muốn đặt mua số lượng lớn để bán dịp Tết, chủ cơ sở khẳng định có thể cung cấp “không giới hạn” về số lượng. Theo người này, phương thức giao hàng đơn giản: trong vòng 12 giờ sẽ có hàng được chuyển từ nhà máy về. Giá bán sỉ được đưa ra cho loại 24 giàn là 385.000 đồng/bánh, có thể tăng gần các dịp lễ, Tết. Chủ cơ sở còn tuyên bố giá rẻ hơn so với các cơ sở kinh doanh pháo hoa có giấy phép vì “có người quen” ở nhà máy chuyển thẳng hàng, không đăng ký thủ tục kinh doanh nên tiết giảm chi phí.
Vào dịp cuối năm, nhu cầu sử dụng pháo hoa của người dân tăng mạnh, đặc biệt trong các cuộc liên hoan, tất niên. Một số cá nhân lợi dụng cơ hội này thu gom hàng lớn từ các đại lý rồi rao bán lẻ qua mạng xã hội hoặc ghép bán cùng mặt hàng khác. Hình thức kinh doanh chui này tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn về cháy nổ.
Khi tiếp cận một cơ sở khác thông qua tài khoản mạng xã hội, chúng tôi phát hiện pháo được cất giữ ngay trong nhà, đặt cạnh nhiều vật dụng dễ cháy; không gian chật hẹp, thông gió kém và không có phương tiện chữa cháy tại chỗ, đây chính là điều kiện “lý tưởng” để sự cố cháy nổ xảy ra.
Theo Trung tá Nguyễn Hữu Lương - Đội trưởng đội Công tác Phòng cháy - Phòng Cảnh sát PCCC và CNCH (Công an Hà Tĩnh) các vụ cháy, nổ gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản bắt nguồn từ việc sản xuất, kinh doanh, bảo quản, sử dụng pháo hoa không bảo đảm quy trình, quy định, khuyến cáo, hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất. Bên cạnh đó, hành vi vận chuyển, mua bán trái phép hoặc chủ quan, bất cẩn trong khi sử dụng pháo trong không gian kín cũng là nguyên nhân dẫn đến cháy lan, cháy lớn.
Trên địa bàn Hà Tĩnh hiện có 35 cửa hàng được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh trật tự để kinh doanh pháo hoa Z121. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của mưa lũ kéo dài, nguồn hàng từ nhà máy chưa được cung ứng kịp thời. Lợi dụng sự thiếu hụt mặt hàng này, nhiều trường hợp đã rao bán pháo hoa Z121 tràn lan trên mạng xã hội với đủ mức giá khác nhau. Các bài đăng quảng cáo thường được ngụy trang dưới dạng bán hàng “xách tay”, “hàng quen trong nhà máy” hoặc “giao tận nơi”, gây khó khăn cho công tác quản lý và tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn, nhất là khi các sản phẩm này không được kiểm soát về nguồn gốc và điều kiện bảo quản.
Mặc dù, sản phẩm được rao bán có thể là pháo hoa do Bộ Quốc phòng sản xuất nhưng việc mua đi, bán lại các sản phẩm này trên mạng xã hội lại là hành vi vi phạm pháp luật. Cụ thể, tại Khoản 2, Điều 14, Nghị định 137 năm 2020 quy định việc kinh doanh pháo hoa phải bảo đảm các điều kiện: chỉ tổ chức, doanh nghiệp thuộc Bộ Quốc phòng được kinh doanh pháo hoa và phải được cơ quan công an có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh, trật tự; bảo đảm các điều kiện về phòng cháy, chữa cháy, phòng ngừa, ứng phó sự cố và bảo vệ môi trường. Kho, phương tiện vận chuyển, thiết bị, dụng cụ phục vụ kinh doanh pháo hoa phải phù hợp, bảo đảm điều kiện về bảo quản, vận chuyển, phòng cháy và chữa cháy. Người quản lý, người phục vụ có liên quan đến kinh doanh pháo hoa phải được huấn luyện về kỹ thuật an toàn. Chỉ được kinh doanh pháo hoa bảo đảm tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật theo quy định. Như vậy, các cá nhân, tổ chức không thuộc Bộ Quốc phòng và không được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện an ninh, trật tự... thì không được mua pháo hoa về bán lại.
Rõ ràng, hoạt động rao bán tự do pháo hoa trên mạng không chỉ ảnh hưởng tới quyền lợi người tiêu dùng mà còn tiềm ẩn nguy cơ lừa đảo và mất an toàn về phòng, chống cháy nổ. Pháo hoa là mặt hàng cần được bảo quản cẩn thận, ngay cả người bán cũng phải được huấn luyện an toàn để phòng, chống cháy nổ. Khi mua hàng không rõ nguồn gốc trên mạng, người mua rất có thể nhận được loại pháo giả hoặc pháo kém chất lượng gây mất an toàn.
Cơ quan chức năng khuyến cáo, các cơ quan, tổ chức, cá nhân muốn sử dụng pháo hoa phải có năng lực hành vi dân sự theo quy định tại Nghị định số 137 ngày 27/11/2020 của Chính phủ về quản lý, sử dụng pháo; QCVN 04:2021/BCA quy định về an toàn trong sản xuất, kinh doanh, bảo quản, sử dụng và tiêu hủy pháo hoa, pháo hoa nổ. Bảo quản pháo hoa ở vị trí an toàn, cách xa nguồn lửa, nguồn nhiệt, che chắn, chống va đập và tránh xa tầm tay trẻ em.
Tại một số địa phương trong tỉnh đã có các cơ sở kinh doanh pháo hoa thuộc Bộ Quốc phòng, được Cục Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội (Bộ Công an) cấp giấy phép hoạt động. Người dân tuyệt đối không mua pháo hoa từ các loại hình kinh doanh trái phép trên thị trường. Nghiêm cấm tổ chức, cá nhân chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, mua bán, sử dụng pháo trái phép. Mọi hành vi vi phạm, tùy theo tính chất và mức độ sẽ bị xử phạt hành chính lên tới 100.000.000 đồng hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các tội danh như: sản xuất, buôn bán hàng cấm; tàng trữ, vận chuyển hàng cấm…