“Càng yêu tha thiết những khúc hát dân ca”

(Baohatinh.vn) - Những ngày cuối năm, khi làn điệu dân ca vang lên tha thiết trên hệ thống truyền thanh công cộng, tôi lại nhớ lời dặn của Bác Hồ: “Rằng muốn yêu Tổ quốc mình, càng yêu tha thiết những khúc hát dân ca”. Có lẽ, bởi vì tình yêu ấy mà mỗi ngày, nhiều nghệ nhân, nghệ sỹ Hà Tĩnh vẫn lặng lẽ nỗ lực gìn giữ, trao truyền những giá trị văn hóa của quê hương.

“Càng yêu tha thiết những khúc hát dân ca”

Các nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú, nghệ sỹ ưu tú Hà Tĩnh tại buổi lễ vinh danh do UBND tỉnh tổ chức.

Nghệ nhân nhân dân Trần Khánh Cẩm: Ông già quạt mo - chân đất” giữ câu ví quê nhà

Năm nay, niềm vui đến với nghệ nhân Trần Khánh Cẩm (SN 1939, xã Kỳ Bắc, huyện Kỳ Anh) khi ông vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý - Nghệ nhân nhân dân. Những cống hiến, sự hy sinh của ông cho nền văn nghệ dân gian Nghệ Tĩnh đã được đền đáp và ghi nhận.

“Càng yêu tha thiết những khúc hát dân ca”

Niềm vui đến với nghệ nhân Trần Khánh Cẩm khi ông vinh dự được phong tặng danh hiệu cao quý Nghệ nhân nhân dân.

Sinh ra và lớn lên từ trong lời ru của mẹ, tiếng đàn của cha, những câu ca, điệu ví quê nhà đã ăn sâu vào tâm hồn, máu thịt của ông. Khán giả sân khấu truyền thống dường như đã quá quen thuộc với hình ảnh “ông già quạt mo - chân đất” say sưa thả hồn cùng những làn điệu quê nhà. Với ông, dân ca không còn là niềm đam mê mà đã trở thành duyên nghiệp.

Hơn 20 năm, trên chiếc xe đạp cũ, ông đã đi khắp các vùng quê xa xôi, hẻo lánh của Hà Tĩnh để sưu tầm, tìm kiếm những câu hát cổ còn lưu truyền trong nhân dân. Từ miền ngược đến miền xuôi, đèo cao, núi sâu cũng không làm chùn bước chân ông đi tìm câu hát dân ca. Những câu hò, điệu ví, những lời ca cổ được ông sưu tầm, ghi chép cẩn thận và giữ gìn trong suốt hàng chục năm qua.

“Càng yêu tha thiết những khúc hát dân ca”

Căn phòng truyền thống - nơi lưu giữ một phần “máu thịt” cuộc đời ông.

Xuân này, Nghệ nhân nhân dân Khánh Cẩm bước sang tuổi 80 - sức khỏe không cho phép ông rong ruổi trên con đường kiếm tìm câu hát. Ông lui về tập trung truyền dạy và lưu giữ những di sản văn hóa quý báu mà mình cả đời tâm huyết.

Trong căn nhà nhỏ chật chội có 3 thế hệ sinh sống, ông vẫn dành không gian để xây dựng căn phòng truyền thống lưu giữ những kỷ vật trong cuộc đời hoạt động văn nghệ dân gian của mình. Ở đó, những cuốn sách quý, những câu hát cổ chép tay, rất nhiều bằng khen và tranh ảnh, bài báo… sẽ kể với con cháu về quãng đời đẹp đẽ của ông. Và như ông nói: “Tôi muốn lưu giữ cho thế hệ sau để khi tôi không còn sức cống hiến nữa thì một phần vốn quý của cha ông vẫn còn được giữ gìn”.

Nghệ nhân ưu tú Trần Thị Phượng: Giữ lửa” trò Kiều, lưu truyền cho thế hệ sau

Mê trò Kiều từ nhỏ, năm 15 tuổi, Nghệ nhân ưu tú Trần Thị Phượng (SN 1953, xã Tiên Điền, Nghi Xuân) đã tham gia biểu diễn trong đội văn nghệ thôn. Bà đã gắn bó với loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc này hơn 50 năm.

“Càng yêu tha thiết những khúc hát dân ca”

Nghệ nhân ưu tú Trần Thị Phượng đã gắn bó với trò Kiều hơn 50 năm nay

Đến nay, tuy tuổi đã cao nhưng Nghệ nhân ưu tú Trần Thị Phượng cùng chồng là Nghệ nhân dân gian Nguyễn Mậu ngày ngày miệt mài “giữ lửa” trò Kiều. Đặc biệt, từ năm 2000 đến nay, ông bà đã thành lập CLB Trò Kiều để truyền dạy cho thế hệ sau loại hình nghệ thuật đặc sắc của địa phương. Vừa tham gia biểu diễn các hoạt cảnh phục vụ nhân dân trong và ngoài tỉnh, CLB vừa là sợi dây trao truyền, kết nối các thế hệ về tình yêu với trò Kiều.

Để thành lập và duy trì hoạt động của CLB, Nghệ nhân ưu tú Trần Thị Phượng đã rất vất vả tìm kiếm “diễn viên” phù hợp với từng vai diễn, thuyết phục, động viên họ tham gia tập luyện. Và rồi cũng chính bà trở thành cô giáo tỉ mẩn chỉnh từng động tác diễn, hướng dẫn từng điệu luyến láy để các diễn viên nhập vai. Không những thế, suốt nhiều năm qua, bà còn dành thời gian đến các trường học trên địa bàn huyện Nghi Xuân truyền dạy và hướng dẫn các em học sinh tập ngâm lẩy Kiều, đóng vai diễn trong các vở trò Kiều...

“Càng yêu tha thiết những khúc hát dân ca”

Hai vợ chồng nghệ nhân vừa là “bạn đời”, vừa là “bạn nghề”.

Dường như, tuổi càng cao, nghệ nhân càng đau đáu với nỗi niềm về một thế hệ kế cận đang hờ hững với nghệ thuật truyền thống. Vì vậy, mỗi ngày trôi qua, bà vẫn luôn tất bật, vội vã chạy đua cùng thời gian kiếm tìm những nhân tố mới yêu mến loại hình văn hóa này. Nghệ nhân ưu tú Trần Thị Phượng chia sẻ: “Hôm nay, ngày mai và những ngày sau vẫn thế, chỉ cần có sức khỏe là tôi còn cống hiến, còn “giữ lửa” và “truyền lửa” trò Kiều”.

Nghệ sỹ ưu tú Nguyễn Thị Cẩm - Phó Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Hà Tĩnh: Đưa nghệ thuật múa vào từng điệu ví, câu ca.

Thời gian gần đây, lĩnh vực múa của Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Hà Tĩnh đã có những bước phát triển, tươi mới và chuyên nghiệp hơn. Làn gió ấy có dấu ấn sâu đậm của Nghệ sỹ ưu tú Nguyễn Thị Cẩm (nghệ danh Ngọc Cẩm, SN 1983). Chị cũng là nghệ sỹ trẻ nhất của Hà Tĩnh được phong tặng danh hiệu này.

Bắt đầu tham gia vào đội múa của Đoàn Ca kịch Hà Tĩnh từ năm 13 tuổi, vượt qua những khó khăn, gian khổ của nghề, chị đã ghi dấu ấn trong lòng khán giả không chỉ là một diễn viên múa mà còn với vai trò của một biên đạo múa.

“Càng yêu tha thiết những khúc hát dân ca”

Nghệ sỹ ưu tú Ngọc Cẩm là người đã đưa nghệ thuật múa vào từng câu ca, điệu ví quê nhà.

Ngọc Cẩm nói rằng, chị đang công tác ở Nhà hát Nghệ thuật truyền thống nên hầu hết các tác phẩm của chị cũng sẽ hướng đến việc phát huy các giá trị văn hóa cổ truyền Hà Tĩnh. Trên con đường nghệ thuật của mình, chị vẫn luôn nỗ lực tìm tòi, sáng tạo để đưa chất dân ca Nghệ Tĩnh vào loại hình múa dân gian đương đại. Từ đó, tạo nên những tác phẩm dân gian mang tính mới lạ, độc đáo mà vẫn giữ được những nét đậm đà bản sắc văn hóa.

Kết hợp hình tượng múa với các vở kịch dân ca ví, giặm, các màn diễn xướng phường nón, phường nhủi..., Ngọc Cẩm đã và đang nỗ lực đưa nghệ thuật múa vào các làn điệu dân ca. Những tác phẩm do chị biên đạo như “Duyên quê”, “Quê tôi ngày mới”... đã đạt các giải thưởng cao quý trong nước và khu vực. Gần đây nhất, chị đã có những đóng góp lớn vào thành công của vở ca kịch “Lời Bác dặn trước lúc đi xa” - một vở diễn gây xúc động mạnh trong lòng khán giả Hà Tĩnh trên nhiều sân khấu lớn nhỏ.

“Với tôi, múa không chỉ là nghề, mà là cả lẽ sống. Sự yêu mến của khán giả là phần thưởng cao quý nhất mà tôi có và cũng chính là động lực để tôi tìm tòi, sáng tạo thêm nhiều tác phẩm đặc sắc, đưa âm nhạc truyền thống đến với khán giả qua từng điệu múa” - Nghệ sĩ ưu tú Ngọc Cẩm bộc bạch.

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Viết Hoài: Con tằm” mải miết nhả tơ.

Là cây bút trưởng thành trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước, Nguyễn Viết Hoài (SN 1946) được biết đến là một nghệ nhân - nghệ sỹ đa tài. Thời kỳ tham gia quân đội, là thủ lĩnh các đoàn nghệ thuật của Quân khu IV đến chủ nhiệm các CLB thơ văn; từ sáng tác, đạo diễn, biểu diễn cho đến thiết kế sân khấu, trình bày tập san..., vai trò nào ông cũng đều thể hiện xuất sắc và tinh tế.

“Càng yêu tha thiết những khúc hát dân ca”

Dù đã gần 75 tuổi nhưng nghệ nhân ưu tú Nguyễn Viết Hoài vẫn “mải miết nhả tơ” cho đời.

Với việc dùng chất liệu dân ca Nghệ Tĩnh, hơn 120 tác phẩm tổ khúc dân ca lời mới mang hơi thở đương đại của ông đã được phát trên sóng của Đài Truyền hình Việt Nam. Không chỉ sáng tác, ông là người có công sưu tầm, lưu giữ những làn điệu dân ca Nghệ Tĩnh lời cổ (hò, vè, ví, giặm, hát ru…) và đã dày công trao truyền vốn quý của cha ông cho thế hệ trẻ thông qua hoạt động của các câu lạc bộ, đội văn nghệ.

Năm 2019, ông vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý Nghệ nhân ưu tú vì những đóng góp trong sưu tầm, nghiên cứu, sáng tác dân ca Nghệ Tĩnh nói riêng, dân ca Việt Nam nói chung. Sau nhiều năm lăn lộn sáng tác, truyền dạy văn hóa dân tộc, nghệ nhân Viết Hoài nghỉ hưu và lại cống hiến hết mình cho phong trào văn nghệ tại địa phương.

“Càng yêu tha thiết những khúc hát dân ca”

Những kết quả nghiên cứu của ông đã đóng góp không nhỏ cho nền âm nhạc dân tộc.

Tình yêu với âm nhạc dân tộc, tâm huyết lưu giữ, trao truyền đến thế hệ mai sau vẫn thôi thúc ông tham gia dạy hát, dàn dựng các tiết mục cho thành viên CLB dân ca ví, giặm của phường, xã. Căn nhà của vợ chồng ông ở tổ dân phố 3, phường Nam Hồng (TX Hồng Lĩnh) ngày ngày vẫn rộn ràng tiếng đàn, tiếng hát. Ông đã từng viết về mình: “Tôi như là kiếp con tằm. Ăn dâu cuộc sống, âm thầm nhả tơ”.

Mùa xuân đang đến thật gần và trong những ngày cuối năm rét ngọt, nghệ nhân Viết Hoài lại bắt đầu kiếm tìm những xúc cảm mới để viết lên những khúc hát mới, vừa đậm hơi thở cuộc sống, vừa đượm màu văn hóa dân gian…

Chủ đề Nghệ thuật dân gian

Đọc thêm

Ngai vua triều Nguyễn - bảo vật quốc gia bị phá hỏng: Lỗ hổng công tác bảo vệ di tích?

Ngai vua triều Nguyễn - bảo vật quốc gia bị phá hỏng: Lỗ hổng công tác bảo vệ di tích?

Vụ một người đàn ông xâm nhập thành công vào khu vực đặt ngai vua - một bảo vật quốc gia mang tính biểu tượng tại điện Thái Hòa (Đại Nội Huế), rồi xâm hại hiện vật, đang gây bức xúc, phẫn nộ trong dư luận và dấy lên quan ngại về lỗ hổng bảo vệ di sản ở nơi cần có cơ chế giám sát nghiêm ngặt bậc nhất thuộc quần thể di tích Cố đô Huế.
Tặng tiền cho người kết hôn

Tặng tiền cho người kết hôn

Nhiều chính quyền địa phương Hàn Quốc đưa ra các chương trình tặng tiền để khuyến khích kết hôn, như là trợ cấp phí hẹn hò, tuần trăng mật.
Podcast truyện ngắn "Đường tới Lũng Mây"

Podcast truyện ngắn "Đường tới Lũng Mây"

...Đã lâu lắm rồi không có mưa, hơi nóng ủ chín những bông xuyên mộc nở muộn làm muôn vàn cánh hoa rực lên như lửa. Cái màu đỏ lạ lùng ấy khiến trái tim Duyên bất chợt bồn chồn.
Podcast tản văn: Giai điệu tháng Năm

Podcast tản văn: Giai điệu tháng Năm

Tháng Năm ngân lên bản nhạc mùa hạ, như gọi dậy mọi sắc màu đang say ngủ... Trong giai điệu ấy, ai cũng thấy một phần tuổi trẻ của mình – ngây ngô, sôi nổi, và đầy mộng mơ…
Chùa Thiên Tượng - Hoan Châu đệ nhị danh thắng

Chùa Thiên Tượng - Hoan Châu đệ nhị danh thắng

Toạ lạc trên sườn núi Thiên Tượng của dãy Hồng Lĩnh, chùa Thiên Tượng thuộc phường Trung Lương (TX Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh) được xem là Hoan Châu đệ nhị danh thắng với nhiều cảnh đẹp.
Podcast tản văn: Lối cũ ta về

Podcast tản văn: Lối cũ ta về

Lối cũ không chỉ là một con đường, mà là nơi chất chứa yêu thương, là mảnh đất chôn rau cắt rốn, là chiếc nôi của những giấc mơ giữa trưa hè...
Podcast: Chuyện những người phụ nữ Hà Tĩnh được gặp Bác Hồ

Podcast: Chuyện những người phụ nữ Hà Tĩnh được gặp Bác Hồ

Trong ngôi nhà đơn sơ, những bức ảnh kỷ niệm thiêng liêng được treo ngay ngắn như những kỷ vật quý báu. Dù thời gian có qua đi hơn 55 năm thì nhũng ký ức được gặp Bác Hồ vẫn vẹn nguyên trong trái tim bà Tưởng Thị Diên - người Tiểu đội trưởng Tiểu đội dân quân gái Kỳ Phương năm nào....
Podcast: Hà Tĩnh in dấu chân Người

Podcast: Hà Tĩnh in dấu chân Người

Gần bảy thập kỷ đã đi qua, giọng nói trìu mến, thân thương của Bác vẫn còn vang vọng, thấm vào mỗi con tim. Khắc ghi lời Bác kính yêu, Đảng bộ và nhân dân Hà Tĩnh đoàn kết một lòng, ra sức xây dựng quê hương giàu đẹp như sinh thời Người căn dặn và mong muốn...
Đại sứ Nhật Bản ITO Naoki dự sự kiện giao lưu văn hóa tại Hà Tĩnh

Đại sứ Nhật Bản ITO Naoki dự sự kiện giao lưu văn hóa tại Hà Tĩnh

Tối 15/5, tại TP Hà Tĩnh đã diễn ra chương trình giao lưu văn hóa Việt - Nhật với chủ đề “Kết nối thế giới qua Truyện dân gian và Âm nhạc”. Tham dự có ngài ITO Naoki - Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Nhật Bản tại Việt Nam, Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Duy Lâm, Chủ tịch UBND tỉnh Võ Trọng Hải, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Dương Tất Thắng.
Podcast mỗi tuần một câu chuyện: Đôi guốc của tam thể

Podcast mỗi tuần một câu chuyện: Đôi guốc của tam thể

Chú mèo tam thể soi mặt vào vại nước ở gốc cau, vuốt đi vuốt lại mấy sợi ria mép trắng như cước cho thật óng ả rồi thong thả bước ra sân tắm nắng. Gió hây hẩy, nắng nhè nhẹ vàng như mật, tam Thể khoan khoái nằm duỗi dài trên sân...
ABC News: Vì sao bánh mì Việt Nam khiến người Australia 'phát cuồng'?

ABC News: Vì sao bánh mì Việt Nam khiến người Australia 'phát cuồng'?

Trang tin tức ABC News vừa đăng tải bài viết với tiêu đề “Why are Australians obsessed with bánh mì, the Vietnamese roll with the complex history?” (Tạm dịch: Vì sao người Australia “mê” bánh mì Việt Nam, món ăn giản dị chứa đựng câu chuyện lịch sử đặc biệt), phản ánh sức hút ngày càng lớn của bánh mì Việt trên đất Australia.