Kiểm soát quyền lực nhà nước trong Hiến pháp

(Baohatinh.vn) - Hiến pháp sửa đổi đã hình thành một cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước từ phía nhân dân bằng các hình thức dân chủ trực tiếp. Việc quy định Quốc hội là cơ quan thực hiện quyền lập pháp, Chính phủ là cơ quan thực hiện quyền hành pháp và Tòa án nhân dân (TAND) là cơ quan thực hiện quyền tư pháp - Hiến pháp đã tạo cơ sở xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước từ bên trong bộ máy nhà nước.

Thể chế quan điểm về kiểm soát quyền lực nhà nước, Hiến pháp sửa đổi khẳng định chủ thể kiểm soát quyền lực nhà nước là nhân dân. Tại Điều 2, Hiến pháp sửa đổi khẳng định bản chất của nhà nước ta là “Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân”. Nhà nước là của nhân dân, người dân phải là người chủ kiểm soát quyền lực nhà nước của mình. Từ sự khẳng định nguồn gốc, bản chất của Nhà nước, Hiến pháp sửa đổi tại khoản 3, Điều 2 đã bổ sung một nguyên tắc mới: kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.

Từ quan điểm nói trên, Hiến pháp đã xác nhận nhân dân là chủ thể của quyền lập hiến, Quốc hội không còn là thiết chế duy nhất có quyền lập hiến như hiến pháp hiện hành. Khi nhân dân là chủ thể của quyền lập hiến thì nhân dân là chủ thể kiểm soát quyền lực nhà nước. Vì thế, Hiến pháp sửa đổi đã đặt nền móng hiến định cho sự ra đời một cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước từ bên ngoài, tức là từ phía nhân dân trong việc kiểm soát quyền lực nhà nước.

Điều 6, Hiến pháp sửa đổi quy định ngoài việc nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ đại diện (thông qua Quốc hội, HĐND và các cơ quan khác của Nhà nước) còn thực hiện bằng các hình thức dân chủ trực tiếp như bầu cử và bãi nhiệm (Điều 7); công dân có quyền biểu quyết khi Nhà nước trưng cầu ý dân (Điều 29); công dân có quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội, tham gia thảo luận và kiến nghị với các cơ quan nhà nước… (Điều 28); Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân… giám sát và phản biện xã hội đối với hoạt động của cơ quan nhà nước, đại biểu dân cử và cán bộ, công chức, viên chức (Điều 9), Công đoàn Việt Nam… tham gia kiểm tra, thanh tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước (Điều 10). Như vậy, Hiến pháp sửa đổi đã hình thành một cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước từ phía nhân dân bằng các hình thức dân chủ trực tiếp.

Có thể thấy rằng, nói đến kiểm soát quyền lực nhà nước thì điều quan trọng trước tiên là tổ chức bộ máy nhà nước phải được phân công, phân nhiệm một cách đúng đắn, mạch lạc giữa 3 quyền: lập pháp, hành pháp và tư pháp. Có phân công, phân nhiệm mới có cơ sở để kiểm soát quyền lực. Nhân dân là chủ thể của quyền lập hiến, thì nhân dân là chủ thể phân công quyền lực nhà nước chứ không phải là Quốc hội. Hiến pháp năm 1992 quy định quyền lực nhà nước được cấu thành từ 3 quyền: lập pháp, hành pháp và tư pháp (Điều 2) nhưng chưa chỉ ra được một cách rõ ràng cơ quan nào là cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp.

Hiến pháp sửa đổi đã có một bước tiến mới trong việc phân công quyền lực nhà nước, khắc phục được nhược điểm đó bằng việc quy định Quốc hội là cơ quan thực hiện quyền lập pháp, Chính phủ là cơ quan thực hiện quyền hành pháp và TAND là cơ quan thực hiện quyền tư pháp. Việc xác nhận các cơ quan khác nhau thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp là một thay đổi quan trọng so với mô hình tập quyền XHCN trước đây, tạo điều kiện để quy định nhiệm vụ, quyền hạn một cách đúng đắn, mạch lạc giữa các cơ quan Quốc hội, Chính phủ và TAND.

Đây chính là cơ sở để kiểm soát quyền lực nhà nước, nhân dân có căn cứ để nhận xét, đánh giá hiệu lực và hiệu quả thực hiện quyền lực nhà nước của mỗi quyền. Đồng thời khắc phục được sự trùng lặp, không rõ trách nhiệm trong tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước của mô hình tập quyền XHCN trước đây. Các đạo luật về tổ chức bộ máy nhà nước sẽ lần lượt được sửa đổi theo các tư tưởng mới nói trên của Hiến pháp để hình thành một cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước từ bên trong bộ máy nhà nước.

Đọc thêm

"Nước rút" chuẩn bị Kỳ họp thứ 30, HĐND tỉnh khóa XVIII

"Nước rút" chuẩn bị Kỳ họp thứ 30, HĐND tỉnh khóa XVIII

Công tác chuẩn bị cho Kỳ họp thứ 30, HĐND tỉnh Hà Tĩnh khóa XVIII đang được các đơn vị tập trung cao; giúp HĐND tỉnh phát huy tối đa vai trò “kiến trúc sư thể chế” để các chính sách thực sự khả thi khi áp dụng vào thực tiễn.
Trưởng ban Tổ chức Trung ương Lê Minh Hưng tri ân các cố Tổng Bí thư, anh hùng liệt sỹ, gia đình chính sách

Trưởng ban Tổ chức Trung ương Lê Minh Hưng tri ân các cố Tổng Bí thư, anh hùng liệt sỹ, gia đình chính sách

Đồng chí Lê Minh Hưng – Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tổ chức Trung ương và đoàn đã đến dâng hương tưởng niệm cố Tổng Bí thư Trần Phú, cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập, các anh hùng liệt sỹ; thăm hỏi, tặng quà Mẹ Việt Nam Anh hùng, gia đình chính sách, người có công.
Xác định chỉ tiêu khả thi, mục tiêu trọng tâm, trọng điểm

Xác định chỉ tiêu khả thi, mục tiêu trọng tâm, trọng điểm

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Dương Tất Thắng nhấn mạnh, các xã Đông Kinh, Toàn Lưu, Thạch Hà, Việt Xuyên cần hoàn thiện nội dung dự thảo báo cáo chính trị theo hướng gọn, rõ, xác định các chỉ tiêu khả thi, các mục tiêu có trọng tâm, trọng điểm.
Sắc xanh tri ân giữa tháng Bảy nghĩa tình

Sắc xanh tri ân giữa tháng Bảy nghĩa tình

Với tinh thần “uống nước nhớ nguồn”, tuổi trẻ Hà Tĩnh đã và đang lan tỏa nghĩa tình đến các gia đình liệt sỹ, thương binh, người có công thông qua nhiều hoạt động ý nghĩa trong dịp tháng Bảy tri ân.
Ban Thường vụ Tỉnh ủy duyệt đại hội đảng bộ các xã

Ban Thường vụ Tỉnh ủy duyệt đại hội đảng bộ các xã

Theo góp ý của đại biểu, các xã Kỳ Anh, Kỳ Văn, Kỳ Lạc, Kỳ Thượng, Cẩm Trung và Cẩm Lạc (Hà Tĩnh) cần điều chỉnh nội dung dự thảo báo cáo chính trị một cách phù hợp; bố cục, dung lượng các phần mục phải đảm bảo hài hòa, hợp lý.
Ban Thường vụ Tỉnh ủy duyệt đại hội đảng bộ các địa phương

Ban Thường vụ Tỉnh ủy duyệt đại hội đảng bộ các địa phương

Các đồng chí BTV Tỉnh ủy Hà Tĩnh đề nghị BTV đảng ủy các phường: Trần Phú, Hà Huy Tập, Bắc Hồng Lĩnh, Nam Hồng Lĩnh và xã: Cẩm Bình, Kỳ Khang, Thạch Lạc, Can Lộc, Xuân Lộc, Gia Hanh nghiêm túc tiếp thu ý kiến đóng góp, hoàn thiện dự thảo báo cáo chính trị, nghị quyết đại hội...
Chuyển biến tích cực trong chuyển đổi số ở Hà Tĩnh

Chuyển biến tích cực trong chuyển đổi số ở Hà Tĩnh

Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, đến nay, hệ thống hạ tầng kỹ thuật phục vụ quá trình chuyển đổi số của Hà Tĩnh ngày càng đồng bộ; chính quyền số, kinh tế số, xã hội số có những chuyển biến rõ nét.
"Phên dậu" vững chắc bảo vệ cửa ngõ kinh tế Hà Tĩnh, Nghệ An

"Phên dậu" vững chắc bảo vệ cửa ngõ kinh tế Hà Tĩnh, Nghệ An

Nhiệm kỳ qua, lực lượng hải quan Hà Tĩnh - Nghệ An đã không ngừng xây dựng tổ chức cơ sở Đảng vững mạnh để từ đó làm tốt sứ mệnh “gác cửa” biên giới trên mặt trận kinh tế. Không chỉ bảo vệ an ninh kinh tế, Chi cục Hải quan khu vực XI còn giúp Hà Tĩnh, Nghệ An tăng thu ngân sách, phát triển KT-XH.