Những bộ phim đầu tiên về chiến dịch Điện Biên Phủ

Ngày 15/3/1953, nền Điện ảnh Cách mạng Việt Nam được thành lập tại chiến khu Việt Bắc. Một năm sau, ngày 13/3/1954, Chiến dịch Điện Biên Phủ diễn ra. Khi đó, trước và sau chiến dịch Điện Biên Phủ, điện ảnh Việt Nam đã có những bộ phim đầu tiên nói về chiến dịch này.

Đội quay phim tại Điện Biên Phủ

Đạo diễn - Nghệ sĩ Ưu tú Phạm Việt Tùng là một nhà làm phim tài liệu nổi tiếng của điện ảnh Việt Nam. Năm 1957, khi vào ngành điện ảnh, Phạm Việt Tùng đã có thời gian làm việc cùng nhà quay phim kỳ cựu Nguyễn Tiến Lợi, người từng được cử lên Điện Biên để quay phim về Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Đạo diễn Phạm Việt Tùng cho biết, ông từng được nhà quay phim Nguyễn Tiến Lợi kể, trước khi chiến dịch Điện Biên Phủ diễn ra, có hai tổ làm phim của ta được cử vào chiến trường này để quay phim về Điện Biên Phủ. Tổ đi đầu tiên gồm Nguyễn Tiến Lợi đảm nhiệm quay phim chính, các thành viên còn lại là Nguyễn Ngọc Quỳnh, Nguyễn Quý Lục và Nguyễn Văn Sinh.

Bộ đội về tiếp quản Thủ Đô năm 1954 (Cảnh phim “Việt Nam”)
Bộ đội về tiếp quản Thủ Đô năm 1954 (Cảnh phim “Việt Nam”)

Bấy giờ, tổ quay phim chỉ có chiếc máy quay hiệu Paya Bolex, dùng phim cỡ 16mm của Thụy Sĩ. Đây là loại máy quay thường được dùng quay trong gia đình hay khi du lịch, nhưng vì không thể tìm được máy quay cỡ 35mm chuyên dùng cho điện ảnh nên buộc phải dùng loại máy quay này.

Ngày ấy, mặc dù máy quay phim thô sơ, kinh nghiệm chiến trường chưa có nhiều, nhưng tổ quay phim đã bám sát trận địa, quay những thước phim quý giá trước và khi chiến dịch Điện Biên Phủ diễn ra.

Tiếp đó, một tổ làm phim tài liệu khác lại được cử vào chiến trường gồm Nguyễn Hồng Nghi, Nguyễn Phụ Cấn, Nguyễn Như Ái, Nguyễn Đăng Bảy, Nguyễn Thụ… Tổ này lên Điện Biên Phủ khi chiến dịch đã gần giai đoạn cuối, nên chủ yếu quay các cảnh công binh, dân công hỏa tuyến làm nhiệm vụ phá mìn, vận tải lương thực, tiếp tế đạn dược, thuốc men cho chiến trường.

Tại Điện Biên Phủ, những thước phim về chiến dịch được quay nhiều ngày, kết hợp với những cảnh phim về sự chuẩn bị ở hậu phương, các công tác hậu cần…, tất cả được tổng hợp, biên tập lại để tạo nên bộ phim tài liệu “Điện Biên Phủ” (hay còn gọi là “Chiến thắng Điện Biên Phủ”) được sản xuất trong năm 1954.

Đoàn làm phim tài liệu (cùng một số phóng viên ảnh) tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ. Ảnh: T.L
Đoàn làm phim tài liệu (cùng một số phóng viên ảnh) tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ. Ảnh: T.L

Sau khi hoàn thành, “Chiến thắng Điện Biên Phủ” được công chiếu rộng rãi, giành được sự đón nhận mạnh mẽ của khán giả. Bộ phim không những được xem là tác phẩm đánh dấu sự trưởng thành của nền điện ảnh Cách mạng, mà còn là tác phẩm gây tiếng vang đầu tiên đánh dấu sự ra đời của điện ảnh Việt Nam.

Sau này, trong sơ thảo “Lịch sử điện ảnh Cách mạng Việt Nam”, Cục Điện ảnh Việt Nam đã đánh giá: “Chiến thắng Điện Biên Phủ là tác phẩm tổng kết cả một giai đoạn phát triển đầu tiên của điện ảnh dân tộc Việt Nam trưởng thành trong chiến đấu”.

Nói cụ thể hơn, nếu như trước đây phần lớn phim tài liệu của Việt Nam mang đặc điểm của phim phóng sự, thì từ “Chiến thắng Điện Biên Phủ” đã hình thành một cấu trúc bài bản của một phim tài liệu. Đến năm 1973, tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 2, “Chiến thắng Điện Biên Phủ” đã giành giải Bông sen Vàng cho phim tài liệu, nhân 20 năm thành lập ngành điện ảnh Việt Nam (1953-1973).

Bản hùng ca “Việt Nam”

Tù binh Pháp tại Điện Biên Phủ (Cảnh phim “Việt Nam”)
Tù binh Pháp tại Điện Biên Phủ (Cảnh phim “Việt Nam”)

Trước đây, tôi có dịp gặp NSND Nguyễn Khắc Lợi (nay ông đã 92 tuổi), một nhà làm phim gạo cội của điện ảnh Việt Nam. Ông được biết đến là một đạo diễn phim truyện, nhưng bước khởi đầu lại tham gia làm phim tài liệu. Tại cuộc gặp, NSND Nguyễn Khắc Lợi đã kể cho tôi về việc ông được tham gia đoàn làm phim (với nhiệm vụ phụ quay) của đạo diễn lừng danh Roman Các-men (Liên Xô cũ) khi quay phim về Điện Biên Phủ.

Ngày ấy, năm 1954, đoàn làm phim do Roman Các-men làm đạo diễn đã sang Việt Nam để làm bộ phim “Việt Nam” (sau này còn được gọi là phim “Việt Nam trên đường thắng lợi”). Đây là bộ phim màu, cỡ 35mm, mô tả về cuộc kháng chiến của nhân dân ta chống thực dân Pháp, trong đó có điểm nhấn đặc biệt về chiến dịch Điện Biên Phủ. Khi đoàn làm phim lên Điện Biên thì chiến dịch vừa kết thúc.

Qua sự chỉ đạo của đạo diễn R. Các-men, đoàn làm phim đã dựng lại những sự kiện vừa diễn ra, với những con người thực để tái hiện cuộc chiến tại Điện Biên Phủ. Bên cạnh đó, đoàn làm phim cũng quay những hình ảnh như máy bay địch bị bắn rơi, xe tăng địch bị phá hủy để diễn tả cuộc chiến một cách sinh động, chân thực nhất.

Cùng với việc quay phim tại Điện Biên Phủ, đoàn làm phim “Việt Nam” còn quay những hình ảnh tại chiến khu Việt Bắc, để cho thấy nhiều góc độ của cuộc chiến chống thực dân Pháp. Đó là hình ảnh kỹ sư Trần Đại Nghĩa chế tạo các loại vũ khí như DKZ (đại bác không giật) và SKZ (súng không giật), Giáo sư Hồ Đắc Di giảng bài giữa rừng già, Giáo sư Tôn Thất Tùng tiến hành ca mổ phức tạp, Giáo sư Đặng Văn Ngữ chế tạo thuốc kháng sinh Penicillin, họa sĩ Trần Văn Cẩn vẽ những bức tranh cổ động lớn... tại chiến khu Việt Bắc. Đây cũng là những thước phim quý giá, tạo điểm nhấn trong phim “Việt Nam”.

Tại Điện Biên Phủ, đoàn làm phim của đạo diễn R. Các-men cũng gặp những quay phim của ta có mặt từ trước như Nguyễn Tiến Lợi, Nguyễn Hồng Nghi, Nguyễn Ngọc Quỳnh... Khi đó, một số nhà quay phim này đã được cử tham gia đoàn làm phim “Việt Nam”.

Sau này, khi tiến hành dựng phim, đạo diễn Các-men đã sử dụng một số cảnh tư liệu của các nhà làm phim của ta quay từ thực tế cuộc chiến tại Điện Biên Phủ để đưa vào phim “Việt Nam”.

Năm 1955, bộ phim “Việt Nam” hoàn thành. Có thể nói, bộ phim như một bản hùng ca của Việt Nam khi mô tả hào hùng cuộc kháng chiến chống Pháp của dân tộc ta, mà đỉnh cao là chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ.

Đến nay, bộ phim vẫn còn nguyên giá trị về cả nội dung lẫn hình thức, với những hình ảnh vô cùng quí báu của Việt Nam một thời, cho thấy tầm vóc anh hùng của nhân dân Việt Nam, đặc biệt là chiến dịch Điện Biên Phủ.

Trước đây, tôi có dịp gặp cố đại tá, Anh hùng Hoàng Đăng Vinh, người từng trong tổ bắt sống tướng Đờ- Cát tại chiến dịch Điện Biên Phủ. Anh hùng Hoàng Đăng Vinh cho biết, sau khi chiến dịch Điện Biên Phủ kết thúc, cũng trong tháng 5/1954, ông được triệu tập để quay phim “Việt Nam”. Tại đây, ông có dịp gặp lại tướng Đờ-Cát, cũng được đưa về đây để quay phim. Sau khi quay xong, một người quay phim của đoàn làm phim đã tặng người chiến sĩ trẻ Hoàng Đăng Vinh một chiếc huy hiệu Đoàn của Liên Xô (cũ).

tienphong.vn

Chủ đề 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ

Đọc thêm

Khai mạc Đại lễ Phật đản Liên hợp quốc - Vesak 2025

Khai mạc Đại lễ Phật đản Liên hợp quốc - Vesak 2025

Sáng 6/5, Đại lễ Phật đản Liên hợp quốc - Vesak 2025 đã khai mạc trọng thể tại Học viện Phật giáo Việt Nam ở TP Hồ Chí Minh với chủ đề “Đoàn kết và bao dung vì nhân phẩm con người: Tuệ giác Phật giáo vì Hòa bình thế giới và Phát triển bền vững".
Phong cảnh hữu tình dọc tuyến cao tốc Bắc - Nam qua Hà Tĩnh

Phong cảnh hữu tình dọc tuyến cao tốc Bắc - Nam qua Hà Tĩnh

Trên tuyến cao tốc Bắc - Nam qua Hà Tĩnh có nhiều đoạn tuyến băng qua đồng ruộng, đồi núi, sông suối tạo nên những cảnh đẹp hữu tình. Tuyến cao tốc được kỳ vọng tạo động lực quan trọng trong việc mở ra không gian phát triển mới về kinh tế - xã hội, thu hút đầu tư cho Hà Tĩnh.
Du lịch Hà Tĩnh - bước tiến mới về khách lưu trú

Du lịch Hà Tĩnh - bước tiến mới về khách lưu trú

Thời tiết khá tốt, nhiều sản phẩm mới hấp dẫn, giao thông thuận tiện... là những yếu tố quan trọng giúp các khu, điểm du lịch Hà Tĩnh thu hút hơn 734 nghìn lượt khách trong kỳ nghỉ lễ 30/4 và 1/5.
Podcast tản văn: Về Hà Tĩnh nghe biển hát

Podcast tản văn: Về Hà Tĩnh nghe biển hát

Hà Tĩnh được thiên nhiên ban tặng cảnh quan sơn thủy hữu tình với những bãi biển cát mịn, nước trong, nhiều làng chài cổ có tuổi đời hàng ngàn năm. Về Hà Tĩnh, du khách không chỉ được đắm mình trong làn nước biển xanh trong, ngắm cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn được nghe những huyền tích thú vị.
Podcast giai thoại danh nhân: Bóng dáng người vợ

Podcast giai thoại danh nhân: Bóng dáng người vợ

Danh họa Nguyễn Phan Chánh có mối tình lớn với người vợ đầu tiên, người đã sinh cho ông 6 người con và dâng hiến cả cuộc đời cho gia đình. Dù là vợ của một danh họa nổi tiếng, nhưng bà có một cuộc đời vất vả, lo toan và nhiều hy sinh.
Nhớ về kẻ sĩ Ngàn Hống Võ Hồng Huy

Nhớ về kẻ sĩ Ngàn Hống Võ Hồng Huy

Nhà nghiên cứu văn hoá dân gian Võ Hồng Huy là người có nhiều đóng góp cho kho tàng văn hoá dân gian xứ Nghệ với danh xưng: “kẻ sĩ Ngàn Hống”.
Trương Ngọc Ánh duyên nợ với thơ lục bát

Trương Ngọc Ánh duyên nợ với thơ lục bát

Duyên nợ với thi ca đã giúp thầy giáo dạy Sử sinh ra từ miền quê mặn mòi ven biển Đỉnh Bàn (TP Hà Tĩnh) đến với những vần thơ thấm đẫm phù sa quê hương. Trương Ngọc Ánh làm nhiều thơ, đủ các thể loại nhưng nhiều nhất, đặc sắc nhất vẫn là những bài thơ lục bát.
Dấu ấn 50 năm nền văn học nghệ thuật Hà Tĩnh

Dấu ấn 50 năm nền văn học nghệ thuật Hà Tĩnh

50 năm sau ngày thống nhất đất nước, các thế hệ văn nghệ sỹ Hà Tĩnh đã góp phần xây dựng được một nền VHNT dày dặn. Với hàng ngàn tác phẩm trên các lĩnh vực,  phản ảnh sinh động về sự phát triển kinh tế, văn hoá xã hội của Hà Tĩnh qua các giai đoạn lịch sử.
Ca khúc cách mạng - sức mạnh chiến thắng

Ca khúc cách mạng - sức mạnh chiến thắng

Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước kết thúc đã 50 năm nhưng âm hưởng hào hùng của những ngày tháng khói lửa vẫn vẹn nguyên bởi những ca khúc đi cùng năm tháng. Lời ca tiếng hát đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn, hun đúc tâm thế của cả dân tộc cùng ra trận và làm nên chiến thắng 30/4/1975.
Podcast truyện ngắn: Chuyến tàu Thống Nhất

Podcast truyện ngắn: Chuyến tàu Thống Nhất

Hai người bạn già ngồi bên nhau, nhấp từng ngụm trà cảm nhận vị đắng chát tan ra trong khoang miệng. Rồi chỉ còn lại vị ngọt cứ mênh mang nơi cuống họng. Ánh mắt họ hướng về phía lá cờ đỏ sao vàng treo trước cổng nhà đang tung bay trong gió…
Đêm không ngủ tại Thành phố Hồ Chí Minh

Đêm không ngủ tại Thành phố Hồ Chí Minh

Tối 29/4 - rạng sáng 30/4, hàng nghìn người dân tập trung trên các tuyến đường trung tâm TP.HCM để chờ xem Lễ kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Màn trình diễn 7 phút của 10.500 drone

Màn trình diễn 7 phút của 10.500 drone

Tối 28/4, 10.500 drone lần lượt thắp sáng bầu trời TP.HCM trong khoảng 7 phút, chào mừng 50 năm thống nhất đất nước với hàng loạt hình ảnh biểu tượng như Bác Hồ, Dinh Độc Lập...
Khai trương mùa du lịch biển Thạch Hải

Khai trương mùa du lịch biển Thạch Hải

Đây là sự kiện khởi động cho mùa du lịch biển sôi động năm 2025, góp phần quảng bá vẻ đẹp nguyên sơ, hấp dẫn của vùng biển Thạch Hải (TP Hà Tĩnh) đến với du khách gần xa.
Podcast truyện ngắn: Trái tim hòa bình

Podcast truyện ngắn: Trái tim hòa bình

Bước đi trong lòng địa đạo, cô thấy tim mình rung lên trong lồng ngực. Còn người cựu chiến binh già, có biết bao hồi ức đẹp ùa về, hồi ức về một thời binh lửa...
Podcast tản văn" Về đâu tháng Tư

Podcast tản văn: Về đâu tháng Tư?

Rồi mùa hạ sẽ bước những bước chân dập dồn mạnh mẽ, cái nắng non nớt run rẩy tháng Tư sẽ thay bằng những trận nắng trập trùng tháng Năm, tháng Sáu...
Những bài ca bất tử…

Những bài ca bất tử…

Chiến tranh đã lùi xa, mảnh đất bom cày đạn xới năm xưa nay đã trở thành những địa chỉ đỏ. Bài ca bất tử về những người đã sống, chiến đấu trên quê hương Hà Tĩnh vẫn còn vang vọng mãi...
Việt Nam ghi dấu ấn mạnh mẽ trên bản đồ du lịch toàn cầu

Việt Nam ghi dấu ấn mạnh mẽ trên bản đồ du lịch toàn cầu

Nền tảng dịch vụ du lịch trực tuyến toàn cầu Trip.com vừa chính thức công bố Bảng xếp hạng Trip.Best toàn cầu năm 2025, vinh danh những điểm lưu trú, nhà hàng và điểm tham quan được yêu thích nhất trên thế giới. Trong đó, Việt Nam gây ấn tượng mạnh với 38 đại diện đến từ 11 tỉnh, thành phố trải dài khắp ba miền, góp mặt ở cả ba hạng mục chính.