Puskin và Nguyễn Du - hai đại thi hào sáng tạo ngôn ngữ văn học dân tộc

(Baohatinh.vn) - Cùng sống ở thế kỷ XVIII đầy biến động, Đại thi hào người Nga Aleksandr Sergeyevich Puskin và Đại thi hào Nguyễn Du (người Hà Tĩnh) tuy được sinh ra ở 2 nền văn hóa Đông - Tây khác biệt nhưng đều đã có những cống hiến đỉnh cao cho nền văn học, văn hóa nhân loại.

Puskin và Nguyễn Du - hai đại thi hào sáng tạo ngôn ngữ văn học dân tộc

Khu lưu niệm Nguyễn Du (Nghi Xuân) là nơi để tưởng nhớ tâm tài thi nhân của thế hệ trẻ. Ảnh: Minh Chiến

Tuy sinh sống ở 2 nền văn hóa khác biệt nhưng cả Puskin và Nguyễn Du đều là con của những gia đình quan lại, quyền quý, đam mê học hành, văn chương. Chính vì thế, ngay từ nhỏ, 2 đại thi hào đều được tiếp xúc với những pho sách quý và những con người tài năng, học cao hiểu rộng.

Cả hai đã sớm dành tình yêu cho văn chương và sáng tác thi ca. Cũng chính từ trong việc sáng tác ấy, những tài năng thiên phú đã sớm được bộc lộ. Và ở phương diện ngôn ngữ, cả Puskin và Nguyễn Du đều được mệnh danh là người sáng tạo ngôn ngữ văn học dân tộc.

Nếu như Puskin được ví là “Mặt trời của thi ca Nga” thì Nguyễn Du lại được ngợi ca “Nguyễn Du viết Kiều, đất nước hóa thành văn” và rất nhiều nữa những so sánh, ẩn dụ để ngợi ca tài năng của hai đại thi hào.

Puskin và Nguyễn Du - hai đại thi hào sáng tạo ngôn ngữ văn học dân tộc

Puskin - Mặt trời của thi ca Nga. Ảnh minh hoạ từ Internet

Puskin được nhiều nhà nghiên cứu khẳng định là người tạo ra ngôn ngữ văn học Nga hiện đại. Tiếp thu thành tựu của các nhà văn đi trước, tiếp thu hài hòa văn học bác học và dòng văn học dân gian Nga, ông trở thành nhà cải cách vĩ đại của ngôn ngữ văn học Nga, là cha đẻ thực sự của nền văn học Nga mới và ngôn ngữ văn học mới của Nga.

Tiếp thu những thành tựu của các nhà văn thế hệ trước, Puskin có những cách tân phi thường về ngôn ngữ văn học. Puskin đã thay thế ngôn từ kiểu cách, êm dịu, bóng bẩy, sáo rỗng của salon quý tộc nhiều thế kỷ bằng những ngôn từ bình dị, chân chất, chính xác, súc tích. Ngôn ngữ trong tác phẩm của ông có sức truyền cảm mạnh, mang tính nhân dân sâu sắc.

Năm 1820, Puskin hoàn thành trường ca “Ruxlan và Luitmila”. Đây là bản trường ca đầu tiên của ông, là sự kiện “tạo nên một giai đoạn mới trong lịch sử văn học Nga”. Gorki nhận định: “Puskin đã đặt nền móng cho văn xuôi Nga hiện đại, mạnh dạn đưa vào văn học những đề tài mới và trong khi giải thoát nền văn học ra khỏi ảnh hưởng của tiếng Pháp, Đức, đồng thời cũng giải thoát nền văn học ra khỏi chủ nghĩa duy cảm nhạt nhẽo mà những tác giả trước Puskin đều mắc phải”.

Những đánh giá dành cho Puskin đó cũng có thể chiếu vào thiên tài Nguyễn Du. Đỉnh cao sáng tạo ngôn ngữ của Nguyễn Du chính là ở 3.254 câu Kiều. Tuy dựa vào cốt truyện Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm tài nhân (Trung Quốc) nhưng Nguyễn Du đã bỏ xa phiên bản gốc bằng những sáng tạo ngôn ngữ đỉnh cao. Ở Truyện Kiều, Nguyễn Du không chỉ là một thi sỹ mà còn là một nghệ sỹ. Cảm giác như Nguyễn Du đã chắt lọc bao nhiêu tinh túy của dân tộc để đưa vào thơ ca.

Puskin và Nguyễn Du - hai đại thi hào sáng tạo ngôn ngữ văn học dân tộc

Hội thảo Nguyễn Du - Puskin: Tương đồng và khác biệt tại Hà Tĩnh

Với Truyện Kiều, Nguyễn Du đã biết lọc lấy những phần ưu tú nhất trong lời ăn tiếng nói của nhân dân, đặc biệt là ngôn ngữ văn học dân gian, biểu hiện được một chừng mực nhất định những cảm nghĩ của nhân dân đối với giai cấp thống trị đương thời. Ông đã học được nghệ thuật biểu hiện những cảm nghĩ trước thời thế của nhân dân để sáng tạo nên một Truyện Kiều bất hủ.

Nhiều người cho rằng, ngôn ngữ Truyện Kiều tuy vẫn có sử dụng từ Hán Việt nhưng đều rất tinh tế. Ở một góc độ nào đó, ông đã giúp ngôn ngữ Hán - Việt gần gũi và dễ hiểu hơn trong đời sống. Không những thế, Nguyễn Du đã cố gắng Việt hóa bằng cách dựa vào từ Hán để tạo ra từ mới cho tiếng Việt. Sự tinh tế, sáng tạo của Nguyễn Du đã khiến Truyện Kiều vừa cao sang, vừa giản dị. Người trí thức lẫn kẻ bình dân đều có thể hiểu, yêu mến và cảm thấy Truyện Kiều rất gần gũi với cuộc sống hằng ngày của mình.

Puskin và Nguyễn Du - hai đại thi hào sáng tạo ngôn ngữ văn học dân tộc

Dịch giả Thuý Toàn (người áo sẫm) trao đổi với lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh cùng nhiều nhà nghiên cứu về Puskin và Nguyễn Du bên lề Hội thảo “Nguyễn Du - Puskin: Tương đồng và khác biệt”.

Ở Truyện Kiều, Nguyễn Du sáng tạo rất nhiều ngôn từ mới, của riêng mình mà không phải là cách tạo từ thông thường. Cùng một sự vật, hiện tượng, đại thi hào có rất nhiều cách tạo từ mới mang lại hiệu ứng thẩm mỹ cao. Ví như giấc ngủ được gọi bằng rất nhiều từ khác nhau như: Giấc xuân, giấc mai, giấc hòe, giấc tiên, giấc nồng…; nước mắt lại được gọi là giọt ngọc, giọt châu, giọt tương, giọt hồng, giọt tủi, giọt riêng…; đường xa được sáng tạo thành nhiều cách gọi có sức gợi như: Dặm hồng, dặm xanh, dặm băng, dặm khách, dặm phần v.v…

Ngoài ra, từ trong Truyện Kiều, Nguyễn Du cũng có biệt tài sử dụng từ ngữ đắt, tạo hiệu quả thẩm mỹ. Không chỉ 1 từ là đã khắc họa được tính cách nhân vật mà ngày nay người ta còn coi như đó là một mặc định về một hạng người. Rất nhiều nhân vật riêng trong Truyện Kiều đã trở thành danh từ chung chỉ một hạng người trong xã hội như: Tú Bà, Sở Khanh…

Có thể nói, cách dùng từ đặc sắc của Nguyễn Du chính là một trong những yếu tố quan trọng khiến Truyện Kiều trở thành kiệt tác. Và, chính sự sáng tạo, linh hoạt, sàng lọc, gọt giũa, làm mới không ngừng ngôn ngữ tiếng Việt đã tôn vinh Nguyễn Du là Đại thi hào dân tộc và là bậc thầy của ngôn ngữ tiếng Việt.

Chủ đề NGƯỜI HÀ TĨNH

Chủ đề Đời sống văn hóa

Đọc thêm

Podcast tản văn: Hương thị mùa thu

Podcast tản văn: Hương thị mùa thu

Mùa thu đến mang theo mùi hương của một loài quả rất đặc trưng của mùa, đó là quả thị. Hương thị cũng gắn liền với những kỷ niệm ngọt ngào của tuổi thơ.
24 giờ chơi Tết độc lập ở Hà Nội

24 giờ chơi Tết độc lập ở Hà Nội

Gợi ý một số hoạt động phải xem trong ngày 2/9 và một số điểm tham quan, ăn uống, vui chơi đậm chất Hà Nội cho du khách đến từ miền Trung và miền Nam.
ADB mong muốn xây dựng mô hình du lịch "chữa lành" tại Hà Tĩnh

ADB mong muốn xây dựng mô hình du lịch "chữa lành" tại Hà Tĩnh

Trong xu thế ngày càng nhiều người Việt lựa chọn rời xa phố thị, tìm đến thiên nhiên và sự tĩnh lặng để chữa lành cả thể chất lẫn tinh thần, ADB định hướng phát triển du lịch "chữa lành", tận dụng lợi thế giữa rừng núi, thiên nhiên nhằm thu hút du khách trải nghiệm tại Hà Tĩnh.
Hơn 1.000 khán giả Hà Tĩnh đặt vé xem phim "Mưa đỏ"

Hơn 1.000 khán giả Hà Tĩnh đặt vé xem phim "Mưa đỏ"

Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, khán giả cả nước, trong đó có Hà Tĩnh sẽ được thưởng thức bộ phim điện ảnh “Mưa Đỏ” – một khúc tráng ca về tinh thần bất khuất, khát vọng hòa bình và hòa hợp dân tộc.
Kịch bản Lễ kỷ niệm diễu binh, diễu hành sáng 2/9

Kịch bản Lễ kỷ niệm diễu binh, diễu hành sáng 2/9

Chương trình diễu binh, diễu hành sáng 2/9 gồm không quân bay chào mừng, diễu binh diễu hành các khối theo thứ tự diễu hành của các khối nghi trượng, diễu binh của các khối đi bộ, các khối Quân đội nhân dân Việt Nam trước, sau đó đến các khối quân đội nước ngoài, rồi đến khối dân quân, du kích, các khối công an. Kịch bản chương trình được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phê duyệt. 
Podcast truyện ngắn: Giữa lằn ranh sinh tử

Podcast truyện ngắn: Giữa lằn ranh sinh tử

Để giữ bình yên cuộc sống, người chiến sĩ công an đều có những lần đối diện ranh giới sống - chết, giữa nhiệm vụ và tình thân. Câu chuyện của Thượng úy Trần Long là 1 trong số đó...
Đưa nghệ thuật biểu diễn tới gần hơn với công chúng Hà Tĩnh

Đưa nghệ thuật biểu diễn tới gần hơn với công chúng Hà Tĩnh

Nhằm nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của người dân, thời gian qua, các đơn vị nghệ thuật và cơ quan liên quan ở Hà Tĩnh không ngừng tìm tòi hướng đi đưa nghệ thuật biểu diễn đến gần hơn với khán giả, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống.
Podcast ghi chép: Vị xưa trong những món quê

Podcast ghi chép: Vị xưa trong những món quê

Dù không được bày biện cầu kỳ, chẳng mang tên gọi mỹ miều, nhưng những món ăn của Hà Tĩnh chất chứa bao ký ức ngọt ngào, thấm đẫm tình thân và gửi gắm trọn vẹn hồn cốt quê nhà...
80 năm văn chương một vùng đất

80 năm văn chương một vùng đất

Tám mươi năm qua, văn học Hà Tĩnh đã để lại nhiều dấu ấn quan trọng trong dòng chảy văn chương nước nhà, xứng danh một vùng văn hóa lớn của Tổ quốc.
Podcast tản văn: Ký ức sông La

Podcast tản văn: Ký ức sông La

Với tác giả Nguyễn Bá Thuyết, sông La đã nuôi dưỡng tâm hồn và chở che suốt hành trình hơn nữa thế kỷ cuộc đời. Đó cũng là dòng ký ức được ông nâng niu lưu giữ và gửi gắm trong tản văn: Ký ức sông La
13 bãi biển "đẹp nhất thế giới" năm 2025

13 bãi biển "đẹp nhất thế giới" năm 2025

Công ty du lịch nổi tiếng thế giới Explore Worldwide xếp hạng các bãi biển ở Thái Lan, Anh và Mỹ đẹp nhất thế giới năm 2025, nhờ cảnh quan độc đáo, trải nghiệm gắn liền thiên nhiên.
Hà Tĩnh sẵn sàng tham gia Triển lãm 80 năm thành tựu Đất nước

Hà Tĩnh sẵn sàng tham gia Triển lãm 80 năm thành tựu Đất nước

Thực hiện chỉ đạo của Trung ương, đến nay, Hà Tĩnh đã chuẩn bị các điều kiện cần thiết để cùng cả nước tổ chức Triển lãm thành tựu Đất nước nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025) tại Hà Nội.
Podcast truyện ngắn: Chuyện tình bên suối vắng

Podcast truyện ngắn: Chuyện tình bên suối vắng

Truyện ngắn "Chuyện tình bên suối vắng" của tác giả Lê Nguyễn là một minh chứng rõ nét cho tình yêu thời chiến, một tình yêu vừa lãng mạn, nên thơ nhưng cũng đầy bi tráng và hy sinh.
Podcast tản văn: Nhớ cơn mưa mùa cũ

Podcast tản văn: Nhớ cơn mưa mùa cũ

Tản văn "Nhớ cơn mưa mùa cũ" của tác giả Nguyễn Thị Hà sẽ đưa chúng ta về lại một miền ký ức tuổi thơ trong trẻo và hồn nhiên và cả tình yêu thương ấm áp của mẹ.