Việc mua bán hàng hóa thông qua các nền tảng thương mại điện tử đang ngày càng phổ biến và chiếm ưu thế so với kinh doanh truyền thống khi chỉ với 1 chiếc điện thoại, máy tính, người tiêu dùng có thể mua bất cứ sản phẩm gì trên zalo, facebook, tiktok, sàn thương mại điện tử...
Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của mua sắm trực tuyến cũng đặt ra nhiều thách thức cho công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Bên cạnh lợi thế, vẫn còn những rủi ro đi kèm như bán hàng giả, hàng nhái, sản phẩm kém chất lượng, sản phẩm thực tế không giống với quảng cáo, vi phạm sở hữu trí tuệ, lừa đảo chiếm đoạt tài sản... Và, vì cho rằng những món đồ giá trị không quá lớn hoặc ngại các thủ tục khiếu nại nên những người bị xâm hại quyền lợi khi mua sắm online cũng “tặc lưỡi bỏ qua” thay vì phản ánh hay đòi lại quyền lợi của mình.
Đáng ngại hơn, thời gian gần đây, còn xảy ra tình trạng thông tin giao dịch của người tiêu dùng bị bên thứ ba lợi dụng để mạo danh giao hàng. Nhiều người tiêu dùng nhận được điện thoại của người tự xưng là shipper giao hàng đến nhà trong giờ hành chính, đọc đúng thông tin sản phẩm mua và địa chỉ giao nên đã chuyển khoản tiền hàng. Tuy nhiên, do không ở nhà để nhận hàng trực tiếp nên khi phát hiện không có đơn hàng nào được chuyển đến thì đã quá muộn.
Chị Mỹ Linh – nhân viên văn phòng tại TP Hà Tĩnh chia sẻ: “Tôi thường xuyên mua hàng online trên facebook hoặc sàn thương mại điện tử shopee nhưng đã không ít lần gặp phải trường hợp “dở khóc dở cười” bởi sản phẩm không ưng ý, dù trước khi mua, tôi đã xem phản hồi của khách hàng trước, xem số lượng lượt mua, hỏi kỹ người bán. Mới đây, tôi mua 1 chiếc áo, người bán khẳng định vải cotton 100% và giá ở shop này cũng cao hơn những shop khác cùng sản phẩm đó nhưng khi hàng được ship đến, tôi không thể sử dụng vì chất liệu quá xấu. Một lần khác, tôi cũng nhận 1 chiếc áo có màu sắc không giống với quảng cáo”.
Hiện nay, hệ thống chính sách, pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử cơ bản đã được ban hành khá đầy đủ. Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) được Quốc hội thông qua ngày 20/6/2023, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2024 đã thay thế cho Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010. Bên cạnh đó, Quốc hội cũng đã thông qua Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi), có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2024 để thay thế cho Luật Giao dịch điện tử năm 2005.
So với luật năm 2010, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 có nhiều quy định mới, đặc biệt các quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên không gian mạng. Dù nhiều văn bản pháp luật đã đề cập đến thương mại điện tử, song, quyền lợi của người tiêu dùng khi mua hàng trên các sàn giao dịch thương mại điện tử vẫn không thực sự được đảm bảo.
Ông Trần Hữu Hạnh – Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Hà Tĩnh cho biết: “Thời gian qua, hội đã tiếp nhận nhiều thông tin phản ánh, khiếu nại của khách hàng khi mua hàng online nhưng chất lượng hàng hóa không đúng quảng cáo. Đó là chưa kể, còn nhiều người tiêu dùng âm thầm chịu đựng khi bị xâm phạm quyền lợi do mua hàng trên không gian mạng, bởi cho rằng sản phẩm giá không quá cao trong khi thủ tục khiếu nại, khởi kiện đơn vị bán hàng còn rườm rà. Với các trường hợp nhận thông tin của người tiêu dùng, hội đã vào cuộc nhưng do không có thông tin của phía người bán nên khó khăn trong giải quyết, xử lý. Do đó, khuyến cáo người tiêu dùng mua hàng online cần yêu cầu người bán cung cấp thông tin giấy phép kinh doanh, căn cước công dân và lấy hóa đơn chứng từ mua bán”.
Thực hiện công tác quản lý thị trường, thời gian qua, Cục QLTT Hà Tĩnh đã chủ động rà soát các tổ chức, cá nhân có sử dụng website, mạng xã hội phục vụ cho việc quảng bá, kinh doanh và lập kế hoạch kiểm tra các dấu hiệu vi phạm; qua đó, đã xử phạt nhiều vi phạm. Theo thống kê, trong năm 2024, Cục QLTT Hà Tĩnh đã xử phạt 50 hành vi vi phạm về lĩnh vực thương mại điện tử, số tiền xử phạt hành chính hơn 485 triệu đồng; tịch thu, tiêu hủy hàng hóa trị giá trên 235 triệu đồng.
Theo lãnh đạo Cục QLTT Hà Tĩnh, công tác quản lý, xử lý vi phạm trong giao dịch thương mại điện tử hiện còn nhiều khó khăn như: kho hàng đặt tại các địa phương khác, không có địa điểm và kho hàng cố định mà chỉ thông qua các website, trang mạng xã hội, không có thông tin địa chỉ người bán… Thời gian tới, đơn vị tiếp tục phối hợp với các lực lượng chức năng rà soát, kiểm tra, xử lý các trường hợp vi phạm. Đồng thời, tích cực tuyên truyền pháp luật về thương mại điện tử nhằm cảnh báo cho người tiêu dùng về các chiêu thức gian lận thương mại và để người tiêu dùng nâng cao hiểu biết, tự bảo vệ mình.
Theo ông Võ Tá Nghĩa – Phó Giám đốc Sở Công thương, để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hoạt động thương mại điện tử, các cơ quan quản lý cần tăng cường phối hợp hướng dẫn, kiểm tra, giám sát các sàn thương mại điện tử, hoạt động kinh doanh trên các nền tảng số, xử lý nghiêm vi phạm về hàng giả, hàng kém chất lượng; xây dựng hệ thống tiếp nhận phản ánh, giải quyết khiếu nại nhanh chóng, minh bạch. Đối với người tiêu dùng, nên mua hàng từ các sàn, gian hàng uy tín, kiểm tra đánh giá của người mua trước, yêu cầu hóa đơn, chứng từ rõ ràng; không cung cấp thông tin cá nhân cho bên bán không đáng tin cậy, cảnh giác với các chương trình khuyến mãi quá hấp dẫn để tránh lừa đảo và kịp thời phản ánh đến cơ quan nhà nước đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm.
Năm 2025, chủ đề cho các hoạt động hưởng ứng Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam (ngày 15/3) là “Thông tin minh bạch - Tiêu dùng trách nhiệm”.
Để tổ chức các hoạt động hưởng ứng Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam năm 2025, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã sớm ban hành kế hoạch. Theo đó, từ cuối năm 2024 đến đầu năm 2025, các hoạt động vì quyền lợi người tiêu dùng được khuyến khích tổ chức, trong đó tập trung vào các khoảng thời gian cao điểm về kinh doanh và tiêu dùng như Tết dương lịch, Tết âm lịch, các mùa mua sắm hoặc các ngày cao điểm mua sắm trên thị trường.
Trong tháng cao điểm (tháng 3/2025), nhiều hoạt động được tổ chức như: treo băng rôn, khẩu hiệu, chạy chữ và thực hiện các hoạt động tuyên truyền tại trụ sở cơ quan, tổ chức, cơ sở sản xuất, cơ sở kinh doanh, các chợ, siêu thị, trung tâm thương mại, trên các tuyến phố, trên giao diện của các sàn thương mại điện tử, trang thông tin điện tử, các cửa hàng hoặc các hình thức kinh doanh trực tuyến khác; đăng tải các tin, bài tuyên truyền về "Ngày Quyền của người tiêu dùng" trên các phương tiện thông tin đại chúng; tổ chức hội thảo, tập huấn theo chủ đề của năm; các hoạt động tuyên truyền, quảng bá pháp luật, kiến thức về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng…