Hầu hết mọi người hiếm khi nghĩ đến sức khỏe của túi mật. Cơ quan này thực hiện một nhiệm vụ quan trọng: thu thập và lưu trữ mật - chất lỏng giúp cơ thể tiêu hóa chất béo. Nhưng không giống như tim, gan và thận, túi mật không phải là cơ quan cần thiết để duy trì sức khỏe và hoạt động của cơ thể. Ngay cả khi túi mật hoạt động không hiệu quả và sỏi mật hình thành, phần lớn mọi người vẫn không nhận ra có vấn đề.
Tổng quan về túi mật và sỏi mật
Tuy nhiên, ở một tỷ lệ nhỏ người, sỏi mật có thể gây ra các triệu chứng như đau bụng, đầy hơi, buồn nôn và nôn. Khi các triệu chứng do sỏi mật xảy ra thường xuyên, tái diễn và đặc biệt khó chịu, phương pháp điều trị phổ biến là phẫu thuật cắt bỏ túi mật.
"Đa số những người bị sỏi mật không bao giờ phát triển triệu chứng suốt đời," bác sĩ John Martin, giáo sư y học và phẫu thuật, đồng thời là giám đốc nội soi tại Trường Y Feinberg của Đại học Northwestern, cho biết. "Một khi bạn bắt đầu có triệu chứng, bạn sẽ cần cắt bỏ túi mật."
Mặc dù chế độ ăn uống không trực tiếp gây ra vấn đề túi mật - và cũng không thể chữa trị chúng - việc chú ý đến những gì bạn ăn và duy trì cân nặng hợp lý có thể giúp bạn ngăn ngừa sỏi mật hình thành và giảm bớt một số khó chịu nếu bạn bị sỏi mật.
Khi các triệu chứng do sỏi mật xảy ra thường xuyên, tái diễn và đặc biệt khó chịu, phương pháp điều trị phổ biến là phẫu thuật cắt bỏ túi mật.
Chế độ ăn uống liên quan đến túi mật và nguy cơ sỏi mật
Có nhiều yếu tố nguy cơ góp phần vào sự hình thành sỏi trong túi mật, bao gồm tiền sử gia đình và giới tính. Phụ nữ có nguy cơ mắc sỏi mật cao gấp đôi so với nam giới. Trọng lượng cơ thể cũng là một yếu tố; nguy cơ sỏi mật cao hơn ở những người thừa cân và béo phì.
Các chế độ ăn giàu chất béo và cholesterol, nhưng lại ít chất xơ, dường như có vai trò trong việc hình thành sỏi mật. "Có rất nhiều yếu tố mà bạn không thể thay đổi trong danh sách đó, nhưng bạn chắc chắn có thể thay đổi chế độ ăn uống của mình," bác sĩ F. Taylor Wootton III, giáo sư nội khoa tại Trường Y Đại học Đông Virginia và thành viên hội đồng quản trị của Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ, nói.
Nếu bạn thừa cân, hãy cố gắng giảm cân, nhưng nên làm điều đó một cách từ từ. Có mối liên hệ giữa việc giảm cân nhanh và sự hình thành sỏi mật. Các chế độ ăn kiêng khắc nghiệt có thể khiến gan tiết ra nhiều cholesterol hơn vào trong mật, làm mất cân bằng cholesterol và muối mật bình thường. Lượng cholesterol thừa này có thể kết tinh và dẫn đến sỏi trong túi mật, bác sĩ Wootton giải thích.
Thực phẩm tốt cho túi mật
Cho dù bạn có nguy cơ bị sỏi mật hay không, việc duy trì cân nặng hợp lý và ăn một chế độ ăn ít chất béo, cholesterol, nhưng giàu chất xơ và calo vừa phải luôn là ý tưởng tốt cho sức khỏe.
Các thực phẩm sau đây không chỉ tốt cho túi mật mà còn tốt cho toàn bộ cơ thể bạn:
- Trái cây và rau tươi
- Ngũ cốc nguyên cám (bánh mì nguyên cám, gạo lứt, yến mạch, ngũ cốc cám)
- Thịt nạc, gia cầm và cá
- Các sản phẩm từ sữa tách béo
Một số thực phẩm đã được nghiên cứu về khả năng ngăn ngừa vấn đề túi mật hoặc giảm triệu chứng. Ví dụ, một số nghiên cứu chỉ ra rằng uống cà phê chứa caffein làm giảm nguy cơ sỏi mật ở cả nam và nữ. Uống một lượng vừa phải rượu cũng liên quan đến việc giảm tỷ lệ mắc sỏi mật. Trong một nghiên cứu, những phụ nữ ăn ít nhất một khẩu phần đậu phộng mỗi ngày có nguy cơ phải cắt bỏ túi mật thấp hơn 20% so với những phụ nữ hiếm khi ăn đậu phộng hoặc bơ đậu phộng. Tuy nhiên, bằng chứng này vẫn còn quá sớm để khuyến nghị bất kỳ loại thực phẩm nào chỉ với mục đích ngăn ngừa vấn đề túi mật.
Cho dù bạn có nguy cơ bị sỏi mật hay không, việc duy trì cân nặng hợp lý và ăn một chế độ ăn khoa học là luôn cần thiết.
Thực phẩm cần tránh khi có vấn đề về túi mật
Các nhà nghiên cứu cho rằng nhiều triệu chứng túi mật bắt nguồn từ chế độ ăn phương Tây hiện đại, vốn giàu carbohydrate tinh chế và chất béo bão hòa. "Nếu bạn có triệu chứng do sỏi mật, điều đó là do túi mật của bạn cố gắng co bóp, nhưng một viên sỏi mật nào đó đang chặn dòng chảy của mật được lưu trữ trong túi mật," bác sĩ Martin giải thích. "Bạn đang co bóp chống lại một cánh cửa đóng kín, và đó là lý do tại sao nó đau. Nếu bạn ăn thực phẩm nhiều chất béo, điều đó khiến túi mật co bóp nhiều hơn."
Thay đổi chế độ ăn uống sẽ không loại bỏ sỏi mật đã tồn tại, nhưng ăn uống lành mạnh, cân bằng dinh dưỡng và hạn chế lượng chất béo bão hòa và thực phẩm giàu cholesterol có thể giúp giảm bớt triệu chứng.
Hãy cố gắng tránh hoặc hạn chế các thực phẩm nhiều chất béo trong chế độ ăn của bạn:
- Thực phẩm chiên rán
- Thực phẩm chế biến sẵn (bánh rán, bánh nướng, bánh quy)
- Sản phẩm từ sữa nguyên kem (phô mai, kem, bơ)
- Thịt đỏ nhiều mỡ
Cũng nên tránh các chế độ ăn rất ít calo. Nếu bạn thừa cân, hãy đặt mục tiêu giảm cân dần dần từ 0,5 đến 1 kg mỗi tuần bằng cách tuân thủ một chế độ ăn uống lành mạnh, cân đối và tập thể dục thường xuyên. Luôn thực hiện chế độ ăn dưới sự giám sát của bác sĩ.
Nếu bạn tiếp tục có triệu chứng, hãy gặp bác sĩ. Bạn có thể cần phẫu thuật để cắt bỏ túi mật.
Nhiều yếu tố khác cũng ảnh hưởng đến nguy cơ phát triển sỏi mật, bao gồm:
- Tuổi tác
- Giới tính (Phụ nữ có nguy cơ mắc sỏi mật cao hơn nam giới.)
- Tiền sử gia đình về sỏi mật
- Mang thai
- Nhịn ăn thường xuyên
- Không vận động thể chất
- Các tình trạng như xơ gan, tiểu đường, hoặc bệnh hồng cầu lưỡi liềm.Một số loại thuốc cũng có thể làm tăng nguy cơ phát triển sỏi mật
