Đón nhận bằng xếp hạng di tích quốc gia lăng mộ Hà Công Trình

Bia “Sùng chỉ bi ký” được dựng vào năm Chính Hoà thứ 16 nhà Lê (năm 1695) để ghi nhận công lao với đất nước và Nhân dân, quê hương của vị danh nhân văn hoá Hà Tông Mục.

Hà Tông Mục (1653 - 1707) quê xã Tùng Lộc (Can Lộc) là nhà khoa bảng danh tiếng sống thời Lê Trung Hưng. Ông có những đóng góp không nhỏ cho việc củng cố và giữ vững biên cương phía Bắc và cũng là nhà ngoại giao được ghi vào chính sử.

Với tài năng, đức độ của mình, ông đã cống hiến nhiều sách lược quan trọng. Đặc biệt, khi làm Chánh sứ đi Trung Quốc, nhờ tài đối đáp thông minh và sắc sảo, Hà Tông Mục được hoàng đế nhà Thanh là Khang Hy trọng nể và đề tặng 3 chữ: Nhược - Xung - Hiên (nghĩa là người có đức tính khiêm nhường, thông minh đồng thời lại có chí khảng khái) để tôn vinh tài năng của ông. Hà Tông Mục còn là một nhà sử học uyên thâm nổi danh với bộ Đại việt sử ký tục biên. Danh nhân Hà Tông Mục không chỉ được triều đình trọng dụng mà còn được Nhân dân kính trọng, lập đền thờ, dựng bia để ghi nhận công lao. Đây là một biệt lệ ít có trong lịch sử nước nhà ở các triều đại trước.

Danh nhân Hà Công Trình (1434 -1511) quê ở xã Tùng Lộc, huyện Can Lộc. Ông sinh ra trong gia đình truyền thống con dòng, cháu dõi, bẩm sinh thông minh, sáng dạ, lại được cha ngày đêm rèn cặp nên sớm giỏi giang chữ nghĩa thánh hiền. Đến thời vua Lê Thánh Tông, thời kỳ thịnh vượng của chính sách dùng khoa cử Nho học để chọn lựa, sử dụng người tài, dòng tộc họ Hà và quê hương Đông Tỉnh càng thêm kì vọng Hà Công Trình đem sở học đến chốn trường thi, đua tài với các sĩ tử khắp nước. Không phụ sự kỳ vọng của mọi người, khoa thi Hội năm Bính Tuất, niên hiệu Quang Thuận thứ 7 (1466), ở tuổi 33, Hà Công Trình đã đỗ kỳ thi Hội và tiếp tục đứng thứ 4 trong cuộc thi Đình.

Cuộc đời làm quan của ông phục vụ qua 2 đời vua Lê Thánh Tông và Lê Hiến Tông, đảm nhận nhiều chức trách, vị trí quan trọng trong triều đình: Đầu tiên là Thái thường Tự khanh rồi lần lượt thăng bổ các chức Thượng thư bộ Binh, bộ Hình, bộ Công, Nhập thị Kinh diên, vào nội cung để giảng sách cho vua và các hoàng tử học…

Ở tuổi 68 ông được triều đình cử kiêm thêm chức Tế tửu Quốc Tử giám - đứng đầu trường “Đại học Quốc lập Hoàng gia” duy nhất ở kinh đô Đại Việt, là nơi dạy các sĩ tử có tài, có chí, có khả năng đỗ đạt cao trong thiên hạ. Hà Công Trình còn được cử làm quan độc quyển khoa thi Hội đầu tiên ở thế kỷ XVI của lịch sử khoa cử nước nhà. Ghi nhớ công lao của vị lão thần đức cao vọng trọng, thời Lê sơ, các triều Lê, Nguyễn đều có sắc phong tặng và truy phong thần vị “Đoan túc Dực bảo Trung hưng thần”,“Tuấn lương thần”. Hiện nay, họ Hà (Hà Tĩnh) còn giữ được 13 đạo sắc, trong đó có 4 sắc phong thần cho ông.

Với những công lao và tài năng của ông, năm 2008, lăng mộ Hà Công Trình đã được UBND tỉnh Hà Tĩnh xếp hạng di tích cấp tỉnh và ngày 20/11/2024, Bộ VHTT&DL công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia. Đây là sự ghi nhận xứng tầm với tài năng và đóng góp của ông với đất nước, quê hương.