Tản văn cuối tuần: Ưa nịnh và ưa “hón”

Ở quê tôi có một từ nay gần như đã mất. Nó chỉ còn đọng lại ở lớp người già, đó là từ “hón”.

Tôi chợt nhớ ra là hôm về quê thấy anh em đứa cháu nó đang chí chóe với nhau củ khoai luộc có nguy cơ oánh nhau. Thằng anh giữ rịt củ khoai, giấu ra sau lưng, không chia cho em nó. Thằng em thì bệt mông xuống nền nhà, lè nhè sụt sịt bất lực. Chú em nhìn tôi, chỉ thằng anh cười, bảo cứ từ từ, rồi nó sẽ tình nguyện cho, có khi còn vui vẻ cho hết í! Nó ưa “hón” lắm. “Hón” cho vài câu là xong chứ dùng vũ lực là không được với nó.

“Hón” là khen đối tượng có những phẩm chất tốt, nào là giỏi giang, ngoan ngoãn, hiền lành, tốt bụng, tử tế, gan dạ,... đại loại là những phẩm chất tốt đáng ca ngợi, dù chẳng biết đối tượng có phẩm chất đó hay không. “Hón” tương đồng với nghĩa “nịnh”. “Ưa hón” có nghĩa là ưa nịnh.

Tản văn cuối tuần: Ưa nịnh và ưa “hón”

“Bạn già” (1980), tranh khắc gỗ của họa sĩ Đỗ Đức (sưu tập của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam)

Việc ngay sau đó chú ngồi xuống, dỗ dành thằng bé, khen nó đủ điều tốt. Nó lắng nghe như được ru, và cơn buồn ngủ tới. Rồi nó nó chìa tay đưa cho em củ khoai một cách tự nguyện bao dung. Thôi tao cho mày cả, sướng nhé!

Thì ra “hón” là một phương pháp đàm phán hòa bình tay đôi trong phạm vi hẹp rất lợi hại.

Nhưng “hón” thường chỉ dùng ở trong nhà, giữa người thân với nhau. Bảo nhau “ưa hón”, nghĩa là phê tính cách ưa nịnh, ưa được mơn trớn khen. Mắng nhau là “đồ con hón” cũng nhẹ nhàng như ý chê trách chứ không có ý miệt thị. Dù đều chỉ sự ưa nịnh, nhưng nói “ưa hón” không gây tự ái bằng ưa nịnh. Với lại từ “hón” đứng riêng thì vô nghĩa, nó phải đi với từ ưa, “ưa hón”, chứ chữ “nịnh” thì chỉ cần một từ là người ta cũng hiểu ngay.

Tôi vào google tra thì không thấy từ “hón”. Trong từ điển chắc chưa bao giờ được đưa vào vì có khi nó chỉ là phương ngữ quê tôi. Tuy vậy tôi vẫn quý từ này, coi nó như viên ngọc trong ngôn ngữ mà tiền nhân đã tạo ra, làm cho sự giao tiếp trở nên phong phú.

Bao nhiêu từ mới chồi ra như lộc cây trong thời giao tiếp thị trường. Nhưng cũng có nhiều từ ngữ ở cùng quê âm thầm mất đi như tấm áo cũ không mặc đến, dần bị vứt bỏ. Nhưng tôi nhớ quê, yêu quê cũng chỉ vì quê tôi có từ “hón” là đặc sản của riêng tôi!

Họa sĩ Đỗ Đức

Theo TT&VH

Đọc thêm

Tiếc cho phim hoạt hình Việt

Tiếc cho phim hoạt hình Việt

Doanh thu hạn chế của các phim hoạt hình Việt ra rạp dịp hè không hoàn toàn phản ánh chất lượng phim. Chuyên gia đánh giá "Trạng Quỳnh nhí: Truyền thuyết Kim Ngưu", "Dế Mèn: Cuộc phiêu lưu tới xóm Lầy Lội" và "Wolfoo: Cuộc đua Tam Giới" hấp dẫn không kém hoạt hình nước ngoài, nhưng khâu quảng bá phát hành còn yếu.
Podcast tản văn: Khi mùa hạ trở mình

Podcast tản văn: Khi mùa hạ trở mình

Tháng Bảy trở mình trong những cơn mưa mềm như dải lụa. Tháng của hoa trái vào mùa, của những tờ giấy báo điểm run run tay học trò, của tiếng ve như thầm tạm biệt...
Niềm tin du lịch Thái Lan dần 'chạm đáy'

Niềm tin du lịch Thái Lan dần 'chạm đáy'

Nhiều yếu tố bất lợi đang kéo ngành du lịch Thái Lan vào giai đoạn khó khăn, khi niềm tin thị trường giảm sâu, dự báo lượng khách quốc tế thấp hơn năm ngoái.
Podcast truyện ngắn: Một vòm trời rất xanh

Podcast truyện ngắn: Một vòm trời rất xanh

Câu chuyện nhẹ nhàng về tình yêu, sự gắn bó và những khởi đầu mới. Trong vòm trời xanh cao ấy, có ánh mắt lặng thầm, có nhịp tim xao động và một lời khẽ chạm trái tim người ở lại.
Ra mắt công chúng vở kịch "Mẹ đợi"

Ra mắt công chúng vở kịch "Mẹ đợi"

"Mẹ đợi" khắc họa sâu sắc sự hy sinh và nghị lực phi thường của người phụ nữ Việt Nam. Đây là tác phẩm mở đầu cho chương trình "Sân khấu truyền hình" của Báo Hà Tĩnh trong năm 2025.
Cảnh Hà Giang hiếm thấy nhìn từ trên cao

Cảnh Hà Giang hiếm thấy nhìn từ trên cao

Dành vài ngày đến Tuyên Quang (địa phận tỉnh Hà Giang trước sáp nhập) mỗi tháng, Trần Trung kể lại những gì mình thấy qua những tấm ảnh chụp từ trên cao.
Podcast Truyện ngắn: Chiếc áo cũ của Ba

Podcast Truyện ngắn: Chiếc áo cũ của Ba

Kỷ vật luôn gợi nhớ thật nhiều ký ức. Với nhiều người, đó là động lực, niềm tin để ghi nhớ và phấn đấu nhiều hơn trong cuộc sống, học tập...
Tác giả Yến Thanh và ký ức Đồng Lộc

Tác giả Yến Thanh và ký ức Đồng Lộc

Từ trái tim người trong cuộc, tác giả Yến Thanh đã viết nên "Cúc ơi" - bài thơ lay động lòng người, khắc họa chân thực sự khốc liệt của cuộc chiến tranh và tinh thần quả cảm của những con người tại Ngã ba Đồng Lộc.
Podcast tản văn: Tháng Bảy lắng đọng lòng tri ân

Podcast tản văn: Tháng Bảy lắng đọng lòng tri ân

Năm nay, thời tiết với nhiều thay đổi, giăng mắc vào hồn người những nỗi niềm xa vọng, ưu tư. Sự đan xen của đất trời làm cho nhịp sống bớt vội vàng, lòng người lắng lại, hoài niệm về những dấu ấn tháng Bảy xưa, cùng tri ân các anh hùng liệt sỹ đã hy sinh vì Tổ quốc...
Cơn địa chấn chưa từng có của 'Conan'

Cơn địa chấn chưa từng có của 'Conan'

Càn quét phòng vé Nhật rồi tiếp tục làm dậy sóng rạp Việt chỉ với 2 ngày chiếu đặc biệt, "Dư ảnh của độc nhãn" đang chứng minh sức hút chưa từng thấy với một tác phẩm hoạt hình.
Rực rỡ sắc hoa nơi miền quê xứ đạo

Rực rỡ sắc hoa nơi miền quê xứ đạo

Xứ đạo Cự Lâm (xã Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh) - vùng quê nghèo đang chuyển mình từng ngày với hệ thống cơ sở hạ tầng được đầu tư đồng bộ, những tuyến đường, khu vườn rực rỡ sắc hoa.
Khám phá 7 thư viện cổ nhất thế giới

Khám phá 7 thư viện cổ nhất thế giới

Không chỉ lưu giữ kho tàng trí thức nhân loại, 7 thư viện lâu đời nhất thế giới dưới đây còn là những kiệt tác kiến trúc, nghệ thuật độc đáo, tráng lệ cho các tín đồ sách khám phá.
Podcast tản văn: Nội tôi thơm ngát hương dầu

Podcast tản văn: Nội tôi thơm ngát hương dầu

Nhỏ bé, giản dị, những lọ dầu gió đã trở nên quen thuộc ở đâu đó trong ngăn tủ đầu giường hay góc bàn nhỏ. Còn với tác giả Hồ Điệp, mùi hương ấy còn là dư âm của một thời đã xa...
Harry Potter mới lộ diện

Harry Potter mới lộ diện

HBO vừa công bố Hình ảnh đầu tiên về "cậu bé phù thủy" trong series phim truyền hình Harry Potter. Phim dự kiến ra mắt vào năm 2027.