1. Vì sao cần tiêm mũi thứ 4?
Cơ thể con người không thể tiếp tục thúc đẩy phản ứng kháng thể mãi mãi, mà lượng kháng thể sẽ giảm dần theo thời gian. Theo đó, tế bào lympho B sẽ phản ứng đầu tiên trong lần đầu tiên tiếp xúc với mầm bệnh (hoặc vaccine). Các tế bào B được kích hoạt sẽ phân chia nhanh chóng và biệt hóa thành các tế bào plasma tạo ra các protein gọi là kháng thể.
Các kháng thể có thể đánh dấu những kẻ xâm nhập đáng ngờ để tiêu diệt và một số có thể liên kết với một phần của mầm bệnh để ngăn chặn nó lây nhiễm hoàn toàn vào các tế bào. Đây là kháng thể “trung hòa”.
Kháng thể trung hòa ngăn chặn trực tiếp virus xâm nhập tế bào và gây bệnh. Nhưng, các kháng thể sẽ suy yếu sau khi nhiễm bệnh, do lympho B tồn tại trong thời gian ngắn tạo ra kháng thể và sẽ chết đi nhanh chóng.
Vaccine COVID-19 mũi 4 nên ưu tiên ở nhóm người có bệnh nền, người cao tuổi.
Dữ liệu từ Israel, quốc gia đã triển khai một chiến dịch tiêm chủng tích cực bằng cách sử dụng vaccine mRNA Pfizer & BioNTech, cho thấy khả năng bảo vệ chống lại nhiễm trùng của vaccine này giảm từ 95% xuống chỉ còn 39% trong suốt 5 tháng.
Từ những con số này, các nhà nghiên cứu thấy rằng: Theo thời gian, dù mất dần khả năng ngăn chặn sự lây nhiễm, nhưng vaccine vẫn giữ được khả năng ngăn ngừa bệnh tật nghiêm trọng. Khả năng bảo vệ khỏi nhiễm trùng có thể đang suy yếu, nhưng khả năng bảo vệ khỏi nhập viện dường như đang được duy trì.
Và bất kể loại vaccine nào, liều thứ 4 có thể làm tăng cao mức độ kháng thể “trung hòa”, điều này có thể ngăn chặn sự xâm nhiễm virus vào tế bào.
2. Ai cần tiêm vaccine COVID-19 mũi 4?
Mới đây, hãng Pfizer & BioNTech đã nộp đơn lên Cơ quan quản lý Thuốc và Thực phẩm Mỹ (FDA) để được cấp phép sử dụng liều khẩn cấp thứ 4 vaccine mRNA cho người lớn trên 65 tuổi.
Một phân tích hồ sơ của Bộ Y tế Israel được thực hiện trên 1,1 triệu người lớn từ 60 tuổi trở lên không có tiền sử nhiễm SARS-CoV-2 và đủ điều kiện tiêm liều vaccine COVID-19 thứ 4, cho thấy: Tỷ lệ nhiễm bệnh được xác nhận thấp hơn 2 lần và tỷ lệ diễn biến nặng thấp hơn 4 lần, ở những người nhận được 1 liều tăng cường bổ sung của vaccine Pfizer, được tiêm ít nhất 4 tháng sau lần tăng cường đầu tiên (mũi 3), so với những người chỉ nhận được một liều tăng cường.
Paul Hunter - Giáo sư y khoa tại Đại học East Anglia đồng tình với việc tiếp tục kế hoạch tiêm cho các nhóm dễ bị tổn thương (người lớn tuổi, có bệnh nền, suy giảm miễn dịch...).
Cần cân nhắc tiêm vaccine COVID-19 mũi 4 đại trà.
3. Trí nhớ miễn dịch sẽ cứu chúng ta
Theo các nhà nghiên cứu, việc giảm nồng độ kháng thể sau khi nhiễm trùng (hoặc sau tiêm) là bình thường. Còn cứu cánh của chúng ta là trí nhớ miễn dịch.
Như vậy, mũi 4 chỉ nên cân nhắc sử dụng ở những người: - Trên 65 tuổi, có bệnh nền (tăng huyết áp, bệnh tim mạch, bệnh phổi mãn tính, béo phì, xơ gan, đái tháo đường, bệnh tự miễn, ung thư...) - Người có suy giảm miễn dịch. - Nhân viên y tế, người trực tiếp chăm sóc bệnh nhân COVID-19. |
Các nhà khoa học giải thích: Trong vòng một tháng hoặc lâu hơn, một số tế bào tạo kháng thể sẽ trở thành tế bào B nhớ lưu thông trong máu. Chúng không tạo ra kháng thể ngay, nhưng nếu chúng gặp virus hoặc protein của virus, các tế bào này sẽ nhanh chóng phân chia và trở thành tế bào plasma, tồn tại lâu dài, cư trú chủ yếu trong tủy xương và tiết ra một lượng nhỏ nhưng ổn định các kháng thể chất lượng cao. Những tế bào đó về cơ bản sống với chúng ta trong suốt phần đời còn lại.
Trí nhớ miễn dịch không chỉ phụ thuộc vào kháng thể. Ngay cả khi mức độ kháng thể giảm xuống, các tế bào B nhớ có thể nhận ra kẻ xâm lược quay trở lại, phân chia và nhanh chóng bắt đầu tạo ra các kháng thể để chống lại nó. Phản ứng của tế bào B nhớ được cải thiện theo thời gian, ít nhất là trong ngắn hạn.
Theo một nghiên cứu, 6 tháng sau khi tiêm vaccine, các cá thể trong nghiên cứu có số lượng tế bào B nhớ tăng cao, không chỉ phản ứng với SARS-CoV-2 ban đầu, mà còn với 3 biến thể khác đang được quan tâm.
Tiếp theo đó là tế bào T, trụ cột thứ 3 của trí nhớ miễn dịch. Khi tiếp xúc với một kháng nguyên, chúng sẽ nhân lên thành một nhóm các tế bào hiệu ứng hoạt động để quét sạch nhiễm trùng. Tế bào T gây độc nhanh chóng phân chia để tiêu diệt các tế bào bị nhiễm bệnh. Nhiều loại tế bào T trợ giúp khác nhau tiết ra các tín hiệu hóa học kích thích các bộ phận khác của hệ thống miễn dịch, bao gồm cả tế bào B. Sau khi mối đe dọa đã qua, một số tế bào này vẫn tồn tại dưới dạng tế bào T nhớ.
Với COVID-19, nhiễm trùng xảy ra nhanh chóng, nhưng phải mất một thời gian (thường 5-7 ngày) để gây bệnh nghiêm trọng. Điều đó cung cấp cho các tế bào T bộ nhớ một thời gian để thực hiện công việc của chúng. Khi tái tiếp xúc với virus hoặc kích thích tăng cường, các tế bào này sẽ phát triển rất nhanh. Như vậy, bạn có thể sẽ có khả năng miễn dịch bảo vệ trong nhiều năm, nếu có một hệ miễn dịch khỏe mạnh và được tiêm vaccine đầy đủ.
4. Tiêm loại vaccine COVID-19 nào?
Trên thế giới, vaccine ưu tiên tiêm mũi 4 là Pfizer, Moderna hoặc Vaxzevria (AZ). Khuyến cáo thời điểm tiêm sau mũi 3 ít nhất 4 tháng.
BS. Nguyễn Tiến Dũng
