Đền Thánh Mẫu làng Tiên Bảo - nay là thôn Yên Thông, xã Xuân Yên hay còn có tên gọi khác là Đền Đức Mẹ, là di tích lịch sử văn hóa, nơi thờ công chúa Liễu Hạnh. Đây là vị Thánh Mẫu linh thiêng trong tâm thức và tín ngưỡng của người Việt, và là một nữ thần trong hệ thống tứ bất tử của thần linh Việt Nam được tôn thờ. Huyền thoại về công chúa Liễu Hạnh và đền thờ Thánh Mẫu tồn tại khắp cả vùng Bắc bộ, trở thành tín ngưỡng dân gian không thể thiếu trong cộng đồng dân cư.
Hàng trăm phật tử tề tựu để dâng hương nhân ngày giỗ Thánh Mẫu (3/3 âm lịch hàng năm)
Đặc biệt, Đền Thánh Mẫu còn là một di tích lịch sử cách mạng gắn liền với những hoạt động cách mạng của Đảng bộ và nhân dân huyện Nghi Xuân ,Hà Tĩnh trong cao trào Xô Viết Nghệ Tĩnh (1930 – 1931). Đây là nơi diễn ra nhiều sự kiện lịch sử tiêu biểu, chứng kiến quá trình đấu tranh cách mạng kiên cường bất khuất của Đảng bộ huyện Nghi Xuân. Năm 2011, Đền Thánh Mẫu được công nhận là di tích văn hóa cấp tỉnh. Trước đó, vào ngày 10/8/2010, xã Xuân Yên, huyện Nghi Xuân và Sở Văn hóa Thể thao & Du lịch đã tiến hành lập biên bản khoanh vùng khu vực và thành lập tổ bảo vệ di tích lịch sử cách mạng.
Đền Thánh Mẫu được xây dựng cách nay hai thế kỷ, trước khi Nho giáo và tục thờ Mẫu thịnh hành ở các tỉnh phía Bắc. Trong những năm chiến tranh, bị bom đạn Mỹ cày xéo nên đền bị thiệt hại khá nặng nề, không còn phiên bản gốc.
Ông Phan Văn Phương, người trông coi đền Thánh Mẫu cho biết: "Năm 2000, đền được sửa chữa lại. Nhưng do kinh phí hạn hẹp nên các hạng mục đều mang tính tượng trưng, chưa xứng tầm với một di tích lịch sử cách mạng và công trình thờ tự thâm nghiêm, linh thiêng".
Vừa là nơi thờ Mẫu, chốn linh thiêng lại là di tích lịch sử
Chị Hoàng Thị Hà (thôn Yên Thông) hiện nay sinh sống tại huyện Yên Thành Nghệ An ngậm ngùi: “Cũng giống như với nơi thờ tự ở nhiều nơi nhưng Đền Thánh Mẫu quê mình giản đơn, sơ sài quá. Hơn nữa, đây là di tích lịch sử nên cần được trùng tu, bảo tồn và mở rộng khuôn viên để mọi người đến tham quan, nhớ về quá khứ oai hùng”.
Tòa thượng, tòa hạ, bái đường nhiều chỗ dột nát, mục ruỗng, mất an toàn. Hiện tại, phật tử đã quyên góp được khoảng 500 triệu đồng. Tuy nhiên, theo ông Phương: “Số tiền này quá nhỏ và không đủ để nâng cấp, tôn tạo và xây dựng lại”.
Đền Thánh Mẫu nằm lọt thỏm giữa không gian rộng lớn tại thôn Yên Thông
Trưởng phòng Văn hóa Thể thao & Du lịch huyện Nghi Xuân Phan Thanh Là nhấn mạnh: “Ngoài việc vận động con em xa quê tham gia đóng góp chỉnh trang, huyện Nghi Xuân cũng đã đề xuất với Sở Văn hóa Thể thao & Du lịch cần có sự quan tâm hơn nữa đối với di tích văn hóa cấp tỉnh trong việc tham mưu đề xuất dự án cải tạo nâng cấp đền Thánh Mẫu ở xã Xuân Yên”.
Mở rộng toàn bộ khuôn viên 517m2, thay vì 80m2 như hiện nay, đồng thời chỉnh trang lại các hạng mục như: tắc môn, nhà quan tả, quan hữu, bái đường và hậu cung, nhà đốt vàng mã, ao sen và những hạng mục lưu giữ di tích lịch sử xứng tầm là khát khao cháy bỏng không chỉ của người dân và chính quyền xã Xuân Yên mà cả huyện Nghi Xuân nói chung. Nhưng nếu chỉ trông chờ vào sự đóng góp của người dân trong vùng thì không biết đến bao giờ việc tu bổ, xây dựng mới được triển khai?
