Bất ngờ không bao giờ thiếu ở các giải đấu lớn. Song có bất ngờ chỉ là hiện tượng nhất thời, có bất ngờ lại phản ánh sự thay đổi về chất. EURO 2016 dường như rơi vào khả năng thứ hai. Xứ Wales, Iceland đại diện cho những nền bóng đá đang lên. Bỉ bắt đầu xác lập quyền lực mạnh mẽ vốn trước đó thuộc về Tây Ban Nha, Anh.
Việc nâng số đội lên 24 đã không làm “loãng” giải vô địch châu Âu. Trái lại, số đội nhiều hơn kéo bất ngờ tăng theo. Iceland có thể đá ngang hàng với Bồ Đào Nha, Anh. CH Ireland có thể đánh bại Italia. Albania khiến Pháp vô cùng chật vật. EURO càng mở rộng, các ông lớn càng nhìn thấy nhiều đối thủ khó nhằn. Cả châu Âu đang xích lại gần nhau, từ Iceland ở cực Bắc cho tới Tây Ban Nha ở cực Nam.
Có tổng cộng 5 đội lần đầu tiên dự EURO thì 4 vượt qua vòng bảng (Xứ Wales, Iceland, Bắc Ireland, Slovakia), 2 tiến vào tứ kết (Xứ Wales, Iceland). Riêng Albania dừng bước sớm nhưng cũng chứng tỏ năng lực chơi bóng đáng nể khi đánh bại Romania và khiến chủ nhà Pháp toát mồ hôi. Khái niệm “tân binh” giờ đây không gần nghĩa với “nhược tiểu”. Bởi giờ đây một cầu thủ Xứ Wales, Iceland hay Slovakia cũng đang chơi bóng cho những CLB hàng đầu châu Âu.
Nhìn kỹ hơn, đã có sự chuyển dịch về “nhóm ngựa ô”. Thụy Điển, Thụy Sỹ, CH Czech, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ từng là những đội bóng được kỳ vọng sẽ gây bất ngờ tại các giải đấu lớn, nhờ bề dày truyền thống và dàn cầu thủ khá tên tuổi. Song thực tế, các đội tuyển trên đang chững lại trong cuộc khủng hoảng thế hệ. Thụy Điển vẫn dựa vào Ibrahimovic tương tự Czech trông vào Rosicky. Nga vẫn là thế hệ cựu binh Berezutski, Ignashevich, Shirokov, Thổ Nhĩ Kỳ không có lứa kế thừa cho Arda Turan, Burak Yilmaz.
Nhóm ngựa ô bây giờ lại là những cái tên vốn vô cùng lạ lẫm với các giải đấu lớn. Iceland và Xứ Wales đều gây ấn tượng mạnh trong lần đầu tiên tham dự giải vô địch châu Âu. Iceland với chiến lược phát triển bóng đá khoa học, bài bản đã tự nâng họ lên một tầm cao mới. Xứ Wales với thế hệ Bale, Ramsey, Joe Allen vẫn còn cả tương lai phía trước. Đừng quá ngạc nhiên vào những chiến thắng của Xứ Wales và Iceland tại EURO năm nay. Cần nhớ rằng tại vòng loại, Iceland từng hạ Hà Lan và Xứ Wales đánh bại cả Bỉ. Họ đã chứng tỏ tiềm lực bóng đá đáng gờm, có thể thách thức bất kỳ ông lớn nào.
Trong bối cảnh nổi dậy của các nền bóng đá nhỏ, các quyền lực hàng đầu ở châu Âu đều chững lại. Tây Ban Nha đã khép lại một chu kỳ thành công cùng thế hệ Iniesta, Ramos. Người Anh vỡ mộng khi dồn quá nhiều kỳ vọng vào lứa cầu thủ mới chưa đủ cả tầm lẫn tài.
Đức, Italia và Pháp vẫn chưa mắc sai lầm lớn nào trên hành trình của họ. Nhưng nếu như Pháp gây thất vọng về lối chơi, Italia đối diện gánh nặng tuổi tác thì Đức đã thua sút so với chính họ hai năm trước. Đó có thể là bối cảnh thuận lợi cho một nhà vua mới lên ngôi.
Bồ Đào Nha và Bỉ được xem là hai thế lực có thể gây bất ngờ như Hy Lạp vào năm 2004. Điều đó nếu xảy ra cũng phản ánh chân thực bức tranh khá hỗn loạn của châu Âu, khi đẳng cấp đích thực đang phai nhạt trong sự “cào bằng” của các nền bóng đá.