Hồi ký của chiến sỹ Xô viết Nghệ Tĩnh - những “đốm lửa hồng” (bài 3): Lửa đấu tranh dậy miền La - Phố

Hơn 90 mùa thu đã đi qua nhưng những thanh âm của phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh (1930-1931) vẫn còn vang dội trong những trang sử, dòng hồi ký của những người từng là “linh hồn” các cuộc đấu tranh long trời lở đất ấy. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhiều “hạt giống đỏ” đã nảy mầm và phát triển ở Hương Sơn, Đức Thọ, giúp phong trào đấu tranh ở các địa phương bên dòng sông La, sông Phố hiền hòa ngày càng lớn mạnh.

Trong hừng hực khí thế của phong trào xây dựng NTM, Sơn Châu hôm nay vẫn như còn vang vọng dư âm của tiếng mõ những năm 1930-1931. Nối tiếp truyền thống cách mạng của cha ông, mỗi người dân đang nỗ lực hết mình để góp phần xây dựng cuộc sống trong giai đoạn cách mạng mới. Và trong mỗi câu chuyện kể của họ, những bậc anh hùng cách mạng tiền bối đã làm nên tên tuổi của mảnh đất Sơn Châu nói riêng, huyện Hương Sơn nói chung đã được nhắc đến với tất cả niềm vinh dự, tự hào và biết ơn sâu sắc. Ông Đinh Văn Thụy (SN 1938), năm nay tròn 60 năm tuổi Đảng, ở thôn Đình chia sẻ: “Làng chúng tôi từng là cái nôi của cách mạng, nơi tôi luyện bản lĩnh của những người con ưu tú - hạt nhân của phong trào đấu tranh. Tiếng mõ của đình làng đã hiệu triệu, thôi thúc người dân chúng tôi vùng lên giành chính quyền. Và trong chặng đường phát triển mới, tiếng mõ cách mạng đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần, cổ vũ và tiếp sức cho Đảng bộ và Nhân dân Sơn Châu tiếp tục đoàn kết, phấn đấu giành được những thành tựu mới”.

.

Nhân dân xã Sơn Châu (Hương Sơn) tập trung xây dựng nông thôn mới nâng cao.

Trong câu chuyện của mình, người cán bộ cách mạng ưu tú của làng, được ông Thụy nhắc đến với một lòng tôn kính và khâm phục, đó là cụ Trần Chí Tín - Bí thư Huyện ủy đầu tiên của huyện Hương Sơn và là tác giả của những trang hồi ký đầy xúc động được lưu giữ tại Bảo tàng Xô Viết Nghệ Tĩnh. Những dòng chữ mộc mạc được viết cẩn thận trên những trang giấy nâu đã tái hiện một cách sinh động và chân thật về quãng đời cách mạng của người thanh niên yêu nước, cũng như bối cảnh của cuộc sống và không khí đấu tranh của làng quê Sơn Châu những năm 1930-1931.

Hồi ký cách mạng của đồng chí Trần Chí Tín.

Đồng chí Trần Chí Tín sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo tại làng Tứ Mỹ (nay là thôn Đình, xã Sơn Châu). Trong thời gian làm giáo viên tại quê nhà những năm đầu 1920, thầy giáo Tín đã đọc được các tài liệu của cụ Phan Bội Châu và 10 điều của cụ Phan Châu Trinh gửi Vua Khải Định; được ủy nhiệm đi quyên tiền trong lớp giáo viên để giúp cụ Phan Bội Châu xây dựng lại Báo “Tiếng dân” do cụ Huỳnh Thúc Kháng làm chủ bút... Những hoạt động đó đã hun đúc trong người thầy giáo trẻ tinh thần yêu nước và nhiệt huyết cách mạng. Tháng 6/1927, thầy giáo Trần Chí Tín gia nhập Đảng Tân Việt ở Hương Sơn; tháng 3/1930, trở thành một trong nhóm 3 người tổ chức thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản Trường Tiểu học Sơn Châu - là chi bộ Đảng đầu tiên của huyện Hương Sơn.

Đình Tứ Mỹ trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cách mạng cho các thế hệ (ảnh 1). Chiếc mõ ở đình làng Tứ Mỹ còn lưu giữ đến hôm nay (ảnh 2). Bàn thờ Bác Hồ tại đình Tứ Mỹ (ảnh 3).

.

Quãng đời hoạt động cách mạng sôi nổi với nhiều cống hiến và phẩm chất, tư cách sáng ngời của cụ Trần Chí Tín là tấm gương tiêu biểu, có sức lan tỏa và tác động mạnh mẽ đến tư tưởng, hành động của con cháu, gia đình cũng như người dân quê hương. Nhiều người thân cũng đã tiếp bước cụ đi làm cách mạng và đóng góp công sức, trí tuệ cho quê hương, đất nước. Trong đó, 3 người em của cụ đều là lão thành cách mạng; đặc biệt, cụ Trần Bình (em trai cụ Tín) giữ nhiều trọng trách như: Phó Bí thư, Chủ tịch UBND huyện Hương Sơn năm 1945; Ủy viên BTV Tỉnh ủy Hà Tĩnh, Hiệu trưởng đầu tiên của Trường Chính trị Trần Phú; Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Đại biểu Quốc hội khóa I. Người con trai của cụ Tín là ông Trần Thế Lộc (SN 1925) cũng tham gia hoạt động cách mạng từ rất sớm. Năm 1944, ông Lộc đã làm liên lạc cho một số đảng viên mới ra tù trong huyện. Đầu năm 1945, ông được bầu làm lãnh đạo Việt Minh ở làng Tứ Mỹ. Ông được kết nạp vào Đảng đúng dịp kỷ niệm 15 năm ngày Xô viết Nghệ Tĩnh (12/9/1945). Đến nay, trong dòng họ cụ Trần Chí Tín có 31 người là tiến sỹ, 262 người có trình độ đại học và trên đại học; nhiều người đang nắm giữ các vị trí quan trọng trên nhiều lĩnh vực.

Một góc trung tâm xã Tùng Ảnh (Đức Thọ).

Cũng tại huyện Hương Sơn, chúng tôi tìm về hồi ức của một tấm gương cộng sản kiên trung trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh ở xã Kim Hoa (xã Sơn Mai cũ). “Thế là từ đây, tôi được kết nạp vào Đảng với sự tin tưởng hiểu biết về làm cách mạng đem lại lợi ích cho Nhân dân, trong đó có bản thân mình” (trích Hồi ký của đồng chí Kiều Liêu).

Những danh hiệu cao quý mà Đảng và Nhà nước đã trao tặng để tri ân công lao của cụ Kiều Liêu.

Dù trải qua 2 lần tù đày (lần thứ nhất trong ngày biểu tình 1/8 tại Hương Sơn, bị bắt giam hơn 3 năm; lần thứ 2 bị giam từ 1939-1945), bị đánh đập, hành hạ, tra tấn dã man nhưng: “Tôi vẫn kiên tâm với lời dạy của Đảng và hơn nữa noi theo tấm gương các đồng chí mình đã bất khuất chịu đựng…” (trích Hồi ký đồng chí Kiều Liêu). Tháng 3/1945, cụ cùng với nhiều anh em tù chính trị phá nhà lao thành công, ra ngoài tiếp tục hoạt động. Ngày 2/9/1954, sau khi xã Kim Hoa được tách thành 3 xã: Sơn Phúc, Sơn Mai, Sơn Thủy, đồng chí Kiều Liêu được bầu giữ chức vụ Chủ tịch Ủy ban Hành chính xã Sơn Mai. Tuy nhiên, chỉ sau 3 tháng tham gia hoạt động, cụ đã phải nghỉ do sức khỏe giảm sút. Cụ mất vào năm 1988.

Bố con ông Kiều Minh Tân - con trai và cháu nội cụ Kiều Liêu tự hào khi lật dở những trang lịch sử viết về quãng đời hoạt động cách mạng của cha ông mình.

“Suốt cả cuộc đời từ lúc vào Đảng cho tới lúc già yếu, tôi đã cống hiến với tất cả khả năng, sức lực của mình vào sự nghiệp. Suốt cả chặng đường đấu tranh cách mạng gian khổ đã bền gan đi theo Đảng không bao giờ lung lay ý chí, đã rèn luyện được bản thân lập trường vững vàng, tư tưởng kiên định cho đến ngày thắng lợi hoàn toàn sự nghiệp thuộc về toàn Đảng, toàn dân”. Cùng chúng tôi lần giở những trang hồi ký với những kỷ niệm đẹp về người cha thân yêu, ông Kiều Minh Tân (SN 1950) - con trai cụ Kiều Liêu đã không giấu nổi những giọt nước mắt xúc động, tự hào: “Cha tôi đã sống và cống hiến trọn đời cho cách mạng…”.

Là mảnh đất quê hương của những người con đầy chí khí như: Đình nguyên Tiến sỹ Phan Đình Phùng, cố Tổng Bí thư Trần Phú…, phong trào cách mạng ở huyện Đức Thọ diễn ra rất sớm. Sau khi Đảng ra đời vào ngày 3/2/1930, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đông đảo quần chúng nhân dân Đức Thọ đã nhanh chóng hưởng ứng phong trào Xô viết, trong đó, vào ngày 1/8/1930, cùng với Can Lộc, Nghi Xuân, Hương Khê, Kỳ Anh… tại các địa phương của Đức Thọ đã diễn ra nhiều cuộc biểu tình phản đối đế quốc và chính quyền tay sai. Ngày 10/9/1930, Nhân dân xã Thái Yên và xã Đức Thủy (nay sáp nhập thành xã Lâm Trung Thủy) tổ chức cuộc biểu tình quy mô lớn trước sự áp bức của thực dân, phong kiến. Tiếng trống biểu tình Thái Yên đã thổi bùng khí thế đấu tranh, lan tỏa khắp các địa phương trong và ngoài huyện, mở đầu cho cao trào Xô viết trên quê hương Đức Thọ.

Trong hồi ký để lại, các chiến sỹ Xô viết không chỉ khắc họa bức tranh toàn cảnh của phong trào đấu tranh “long trời, lở đất” của Nhân dân Đức Thọ mà còn cho thấy sự giác ngộ lý tưởng cách mạng, sự trung thành tuyệt đối với Đảng, tinh thần hy sinh cao cả của những người cộng sản thế hệ đầu tiên. Trong đó, những trang hồi ký “rực lửa” của đồng chí Đào Kha - nguyên Chủ tịch UBND xã Yên Vượng đã gây ấn tượng mạnh mẽ, bởi trước khi là người đảng viên trung kiên, ông xuất thân trong một gia đình địa chủ.

“Một hôm, cùng đánh cờ, ông Phạm Thừa, ông Hiểu, ông Nguyễn Tô nói chuyện về phong trào cách mạng đang lan tràn khắp nơi, ở Nghệ An và Hà Tĩnh cũng đã có. Tôi hỏi: Mục đích của cộng sản là làm gì? Các đồng chí ấy nói rõ cho tôi biết là đánh đổ đế quốc, chính quyền Nam triều, chống áp bức, bóc lột, đòi lại quyền lợi cho người nghèo, thực hiện bình đẳng cho Nhân dân. Tôi cảm thấy thích lắm, khi đồng chí Hiểu hỏi nếu cách mạng vào đây, anh có theo không? Tôi không ngần ngại trả lời: Tôi muốn theo” (Trích Hồi ký của đồng chí Đào Kha).

Căn nhà cũ nơi cụ Đào Kha sống cùng con cháu trong những năm tháng cuối đời.

Từ một “công tử” nhà địa chủ, sau khi giác ngộ cách mạng, đồng chí Đào Kha đã một lòng theo Đảng, hoạt động tích cực, hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ mà tổ chức giao phó như bí mật rải truyền đơn, vận động Nhân dân tham gia mít tinh biểu tình vào ngày 1/8/1930... Đến tháng 9/1930, đồng chí Đào Kha vinh dự được kết nạp vào Đảng. Từ đây, đồng chí cùng chi bộ lãnh đạo phong trào quần chúng xã Yên Vượng đấu tranh và giành được nhiều thắng lợi, lập nên chính quyền Xô viết. Thời điểm này, đồng chí được bầu làm Đoàn Nông hội kiêm Bí thư của xã Bộ Nông Yên Vượng.

Tháng 7/1931, thực dân Pháp ráo riết khủng bố, cụ Đào Kha và em trai Đào Bá (được cụ giác ngộ), cùng nhiều đồng chí bị bắt giam tại các nhà lao trong tỉnh, sau đó bị đày đi nhà tù ở Đà Lạt (Lâm Đồng). Trải qua đủ cực hình tra tấn rồi đến dụ hàng bằng những hứa hẹn cuộc sống giàu sang từ giặc, cụ Đào Kha vẫn giữ vững lập trường, một lòng kiên trung với lý tưởng.

Gia đình, người thân bên những danh hiệu cao quý mà Đảng và Nhà nước đã trao tặng cho đồng chí Đào Kha.

Ở trong tù, cụ Đào Kha tiếp tục cùng các đồng chí như: Hồ Tùng Mậu, Phan Đăng Lưu… đấu tranh không ngừng nghỉ. Năm 1940, cụ mãn hạn tù nhưng chưa kịp trở về thì địch tiếp tục đày đi nhà tù Li Hy (Thừa Thiên Huế). Ngày 9/3/1945, nhân dịp Nhật - Pháp bắn nhau, cụ cùng 50 đồng chí phá tù, vượt ngục. Trở về địa phương, cụ Đào Kha tiếp tục bắt mối với tổ chức và tham gia thành lập Ban Việt Minh của xã, vận động quần chúng chuẩn bị khởi nghĩa. Ngày 19/8/1945, cùng với các địa phương, cụ Đào Kha cùng các nhà cách mạng đã lãnh đạo quần chúng nhân dân Yên Vượng nổi dậy tiến lên huyện đường Đức Thọ khởi nghĩa giành lại chính quyền. Năm 1945, cụ được bầu làm Chủ tịch lâm thời xã Yên Vượng và cống hiến cho đến mãi sau này.

Diện mạo NTM xã An Dũng (Đức Thọ) hôm nay.

.

Ông Đào Doanh Thịnh (SN 1952), con trai cụ Đào Kha cho biết: “Bố tôi luôn căn dặn, sống phải biết cống hiến cho Đảng, cho quê hương, không tư lợi bản thân. Những lời dạy của bố vẫn đang được con cháu hôm nay khắc ghi và thực hiện”. Và hôm nay, thế hệ cháu con trên vùng đất khoa bảng, hiếu học Đức Thọ đang thực hiện ý nguyện của cha ông, không ngừng rèn đức, luyện tài, giữ vững ý chí, quyết tâm vuợt qua mọi khó khăn, vươn mình trong những trang sử mới, góp phần xây dựng quê hương trở thành ngọn cờ đầu trong phong trào xây dựng NTM của tỉnh nhà.

.

THIẾT KẾ - KỸ THUẬT: HUY TÙNG - KHÔI NGUYỄN