Ngày 10/5, Hội nghị Trung ương 7 khóa XII bước sang ngày làm việc thứ 4. Ông Trần Quốc Vượng, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư thay mặt Bộ Chính trị điều hành phiên họp.
Toàn cảnh ngày làm việc thứ 4 của Hội nghị Trung ương 7
Buổi sáng, Ban Chấp hành Trung ương Đảng làm việc tại tổ, thảo luận về Đề án cải cách chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH).
Tại phiên thảo luận chiều 10/5 về Đề án cải cách chính sách BHXH, các đại biểu đã đi sâu phân tích nhiều giải pháp nhằm thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ Đề án đề ra, đặc biệt là việc thu hút, mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm và việc đảm việc cân đối thu chi bền vững của quỹ bảo hiểm.
Chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) bao gồm bảo hiểm hưu trí - tử tuất; bảo hiểm thất nghiệp; bảo hiểm ốm đau, thai sản và bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, với vai trò là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội luôn được Đảng, Nhà nước ta quan tâm phát triển và coi đó vừa là mục tiêu, vừa là động lực đối với sự phát triển bền vững đất nước cũng như thể hiện bản chất tốt đẹp của chế độ xã hội chủ nghĩa. Trong thời gian qua, hệ thống chính sách, pháp luật về BHXH đã không ngừng được bổ sung, hoàn thiện, ngày càng phù hợp hơn với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; góp phần quan trọng vào nhiệm vụ bảo đảm an sinh xã hội, thúc đẩy tiến bộ và công bằng xã hội để phát triển bền vững đất nước trong quá trình đổi mới, phát triển và hội nhập quốc tế.
Đề án cải cách chính sách bảo hiểm xã hội được xây dựng và trình Hội nghị Trung ương lần này hướng tớimục tiêuđể BHXH thực sự là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, từng bước mở rộng vững chắc tiến tới thực hiện BHXH toàn dân. Phát triển hệ thống BHXH linh hoạt, đa dạng, đa tầng, hiện đại và hội nhập quốc tế theo nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và thực hiện chính sách BHXH tinh gọn, chuyên nghiệp, hiện đại, hiệu quả, tin cậy và minh bạch.
Để bảo hiểm xã hội toàn dân phải tăng bảo hiểm xã hội bắt buộc
Phát biểu tại phiên thảo luận, các đại biểu đánh giá cao Đề án cải cách chính sách bảo hiểm xã hội lần này, cho rằng Đề án được xây dựng công phu, bài bản, khoa học, có tính thực tiễn và khả thi cao. Nội dung Đề án thể hiện được tính nhân văn, bản chất tốt đẹp của chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Đây là một Đề án lớn cần được triển khai đồng bộ với nhiều Đề án, chương trình khác, mới đảm bảo sự thành công. Các ý kiến tập trung phân tích những giải pháp nhằm thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ Đề án đề ra, đặc biệt là việc thu hút, mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm, bảo đảm cân đối thu chi bền vững của quỹ.
Đóng góp vào Đề án, ông Đào Ngọc Dung, Bộ trưởng Bộ Lao động và Thương binh Xã hội cho rằng: “Muốn phát triển được bảo hiểm xã hội thì phải chú ý phát triển kinh tế, đặc biệt là Nghị quyết Trung ương 5 về phát triển kinh tế tư nhân. Hiện nay chúng ta còn 15,6 triệu hộ kinh doanh cá thể, thời gian tới phải tập trung cao phát triển bảo hiểm xã hội trong lực lượng này; ban hành chính sách nâng cao tính hấp dẫn của bảo hiểm xã hội và đồng thời Nhà nước có chủ trương hỗ trợ cho người khó khăn có thể tham gia bảo hiểm xã hội phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế xã hội. Hiện nay, nhà nước đang thực hiện chủ trương đối với hộ nghèo hỗ trợ 30%, hộ cận nghèo 25% và người bình thường 10% để tham gia bảo hiểm xã hội. Nhưng thực ra, những chủ trương này vừa qua chưa thực sự hấp dẫn. Vì trong thực tiễn, người nghèo mà nhà nước hỗ trợ 30% thì cũng khó có thể tham gia được. Hiện nay 1 số nước như Indonesia, Trung Quốc, đối với hộ nghèo hỗ trợ 60% và chúng ta có bài học bảo hiểm y tế hiện nay có độ bao phủ lớn là chiếm tỷ trọng lớn từ đầu tư của nhà nước vào lĩnh vực này”.
Ông Phùng Quốc Hiển, Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, nhằm hướng tới bảo hiểm xã hội toàn dân cần tăng bảo hiểm xã hội bắt buộc về đối tượng và quy mô, bởi trong tổng số 53 triệu lao động hiện nay mới chỉ có 13 triệu người tham gia bảo hiểm bắt buộc và chỉ 200.000 người tham gia bảo hiểm tự nguyện. Bên cạnh đó, Trung ương cũng cần cân nhắc việc thay đổi điều kiện, chế độ hưu trí từ 20 năm tham gia bảo hiểm xã hội xuống 10 năm như trong Đề án.
“Đây là vấn đề hết sức thận trọng, có 10 năm đóng bảo hiểm là đã nghỉ hưu rồi mà trước đây là 20 năm. Khi thảo luận về vấn đề này, Đảng, Quốc hội chỉ đề nghị xuống 15 năm, mà 15 cũng là đột phá. Bây giờ xuống 10 năm thì tình hình quỹ của chúng ta như thế nào? Đóng 10 năm nhưng hưởng hưu trí 22 năm, thậm chí tuổi thọ tăng hơn nữa thì thấy quỹ cân đối như thế nào? Xảy ra mất cân đối giữa thu và chi. Cho nên không nên giảm quá sâu mà cùng lắm 15 năm đã là tích cực rồi”, ông Phùng Quốc Hiển góp ý.
Cần giải pháp để hạn chế số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần
Các đại biểu cũng bày tỏ băn khoăn và đề nghị có giải pháp nhằm hạn chế tình trạng số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần ngày càng tăng, điều đó làm mất đi ý nghĩa của việc đóng BHXH cũng như ảnh hưởng đến cân đối quỹ. Tỷ lệ này hiện nay là một người đóng thì một người rút.
Ông Bùi Văn Cường, Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết, số lao động nhận tiền 1 lần đang tăng cao. Giai đoạn 2012-201, bình quân mỗi năm có 628.000 người hưởng bảo hiểm xã hội 1 lần. Tức là 2 người tham gia vào bảo hiểm xã hội thì 1 người rút ra khỏi hệ thống. Do đó làm mất đi ý nghĩa đóng bảo hiểm xã hội được hưởng lương hưu, đảm bảo cuộc sống của họ khi tuổi già, không trở thành gánh nặng cho xã hội. Vì thế, ông Cường đề nghị, nên nghiên cứu tính toán quy định khi người lao động nhận trợ cấp 1 lần chỉ nhận phần người lao động đóng, còn phần nhà nước hoặc người sử dụng lao động đóng thì không được nhận. Như vậy mới hạn chế người lao động xin hưởng bảo hiểm 1 lần và cũng tính toán để tránh câu chuyện hiện nay 19 năm vì không đủ 20 năm, xin về hưởng trợ cấp 1 lần.
Việc trốn đóng, nợ đọng bảo hiểm xã hội cho người lao động cũng được nhiều đại biểu quan tâm. Bí thư Tỉnh ủy Bình Thuận Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, tình trạng trốn, nợ đọng bảo hiểm xã hội không phải là vấn đề mới mà diễn ra ở hầu hết các tỉnh, thành phố và nhiều doanh nghiệp thuộc các loại hình kinh tế, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và kể cả doanh nghiệp nhà nước. Nhiều trường hợp doanh nghiệp xuất trình bảng lương của người lao động với cơ quan thuế cao hơn nhiều so với xuất trình sổ lương của người lao động với cơ quan bảo hiểm xã hội. Số nợ bảo hiểm xã hội ước tính đến giữa năm 2017 là gần 15.000 tỷ đồng. Bí thư Tỉnh ủy Bình Thuận Nguyễn Mạnh Hùng đề nghị tăng mức phạt và có sự tham gia của cơ quan thuế
“Cơ quan Thuế có thể sẽ thực hiện đồng thời với thu thế và thu các khoản bảo hiểm bắt buộc của các đơn vị sử dụng lao động. Qua đó, sẽ hạn chế tình trạng chây ì, trốn đóng bảo hiểm xã hội và tình trạng 2 sổ lương như hiện nay. Nhiều doanh nghiệp lợi dụng lương tối thiểu để làm cơ sở đóng bảo hiểm xã hội. Do đó, nên tiến tới liên thông giữa cơ quan Thuế và cơ quan BHXH để thu BHXH theo tiền lương. Doanh nghiệp kê khai thuế và căn cứ quyết toán chi phí lao động để khấu trừ thuế của doanh nghiệp thì doanh sẽ phải đóng bảo hiểm xã hội đúng với mức lương của người lao động được hưởng. Từ đó chấm dứt được tình trạng 2 sổ lương như hiện nay”, ông Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định.
Bên cạnh đó, các đại biểu cũng đề nghị thực hiện tốt việc cấp công đoàn cơ sở khởi kiện chủ doanh nghiệp nếu chậm đóng BHXH cho người lao động.
Điều chỉnh độ tuổi nghỉ hưu là xu thế tất yếu
Việc điều chỉnh độ tuổi nghỉ hưu là vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm. Các đại biểu cho rằng, việc điều chỉnh độ tuổi nghỉ hưu là xu thế tất yếu, trong bối cảnh nước ta hiện nay, việc này nhằm hướng tới nhiều mục tiêu như đối phó với già hóa dân số, biến đổi của thị trường lao động, đảm bảo cân đối quỹ Bảo hiểm xã hội.. Bộ trưởng Bộ Lao động Thương Binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết: tuổi nghỉ hưu thực tế của chúng ta hiện nay thấp nhất trong khu vực. Vì sao, bình quân của chúng ta là 54,3. Trong khi đó, nam là 55,6, nữ có 52,6. Mức đóng bình quân của chúng ta là 22%, mức hưởng 70% trung bình. Nam đóng bảo hiểm hiện nay bình quân là 28 năm và sống sau 60 tuổi hưởng lương hưu là 22,5 năm, nữ đóng 23 năm nhưng hưởng tới 27 năm. Do đó, bài toán cân đối quỹ nếu tự thân nó thì rất khó khăn. Vì vậy, ông Dung đề nghị Trung ương có quyết tâm chính trị rất lớn. Đây là thời cơ vàng để quyết định chủ trương này. Trước hết, về chọn thời điểm trong tờ trình, Trung ương xin cho phép bắt đầu điều chỉnh từ năm 2021 và người hưởng như phụ nữ là 56 tuổi hưu là từ 2026, thời điểm bắt đầu dân số già.
Đồng tình với quan điểm này, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Thu Hà đề nghị tăng tuổi nghỉ hưu theo lộ trình. Bà Hà cho rằng, cần phải nghiên cứu để xem xét các quy định nghỉ hưu phù hợp với đối tượng. Cũng cần tính đến các đối tượng do đặc thù nghề nghiệp, lao động độc hại, một số ngành nghề có thể do tính chất lao động, thời gian làm việc, thời gian lao động rất sớm. Như vậy, chúng ta nên giữ nguyên việc nghỉ hưu sớm theo độ tuổi như hiện nay đối với một số đối tượng, ngành nghề như diễn viên múa, vận động viên thể thao hay những ngành nghề như dưới hầm lò, cầu đường… “Cần đánh giá tác động của chính sách này đối với nhóm đối tượng đặc thù. Cũng có thể phải tính đến luôn việc có các chính sách chuyển đổi ngành nghề cho các đối tượng này nếu họ còn lao động", bà Hà đề nghị.
Nêu quan điểm của mình, Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc nhấn mạnh: “Trên thế giới hiện nay, tuổi nghỉ hưu 60-67. Ví dụ Mỹ, bình quân 63 tuổi, Malaisia là 60 tuổi. Trung Quốc với Nam là 60 và Nữ là 55, nhưng nữ 55 tuổi chỉ đối với công chức doanh nghiệp nhà nước, còn đối với các lĩnh vực khác là 50 tuổi. Thái Lan đến năm 2022 là 61 tuổi và đến 2024 là 63 tuổi... Ở chúng ta, Nam có thể là 62 đối với các lĩnh vực công chức, viên chức trong đơn vị hành chính sự nghiệp. Còn 60 tuổi đối với các lĩnh vực khác, đặc biệt là lĩnh vực lao động nặng nhọc. Tôi cho rằng nên chia ra để hợp lý hơn”.
Tại phiên thảo luận, các đại biểu nhấn mạnh, BHXH là vấn đề hệ trọng, liên quan trực tiếp đến đời sống nhân dân. Để hoàn thành được các mục tiêu đã đề ra cần thực hiện đồng bộ các giải pháp, có sự vào cuộc với quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị ./.