Cu đơ là kết tinh của những sản vật và tình quê Hà Tĩnh (Ảnh Huy Tùng)
Giống như nhiều đặc sản khác của Hà Tĩnh, cu đơ cũng được làm từ chính những sản phẩm nông nghiệp trên địa bàn. Đó là mật mía, lạc, gừng, gạo, vừng (bánh đa) và hơn thế nữa là tình người mộc mạc. Ở Hương Sơn - nơi được cho là nguồn gốc của kẹo cu đơ, nhiều nhà vẫn tự sản xuất các nông sản ấy để nấu kẹo. Với lợi thế ven sông Ngàn Phố, hầu như nhà nào cũng có dăm ba thửa đất để trồng mía, trồng lạc. Đến mùa thu hoạch, họ sẽ kéo mật cất trữ để nấu kẹo. Cái tình được gửi gắm từ lúc chăm bón cây cho đến lúc ngồi quấy mật, đổ kẹo.
Chị Phan Thị Hòa - chủ lò kẹo Trung Hòa ở Sơn Hà (Hương Sơn) cho biết: “Trước đây, gia đình tôi tự sản xuất nguyên liệu để nấu kẹo, nay không sản xuất nữa thì tôi lại đặt mua của những hộ trong xã. Với tôi, chẳng thứ lạc nào vượt qua được lạc sen trồng trên bãi sông Ngàn Phố và chẳng có loại mật nào ngọt đậm như mật mía Sơn Thọ (Vũ Quang). Khách mua kẹo của tôi có người quen, người lạ nhưng ai cũng thích cách lựa chọn gia vị vỏ chanh thay vì dầu chuối của tôi”.
Từ mật mía, lạc và 1 số gia vị như gừng, vỏ chanh kết hợp với bánh đa vừng (Ảnh Huy Tùng)
Nguyên liệu gần gũi với tập quán sản xuất nông nghiệp và cách nấu khá đơn giản, cu đơ được sản xuất ở rất nhiều nơi. Tuy nhiên, để tạo nên những dấu ấn riêng thì mỗi lò kẹo đều “thủ” cho mình những bí quyết riêng. Những lò kẹo nổi tiếng ở Hương Sơn cũng như ở thành phố đều có những nét độc đáo riêng khiến khách hàng đã ăn là nhớ mãi. Cùng là sự quyện lẫn của mật mía, lạc sen, gừng và bánh đa vừng nhưng chỗ thì cho dầu chuối, chỗ chỉ cho một ít vỏ chanh. Cũng là thứ mật mía được kéo che tại gia và lạc sen vỏ thẫm, giòn ngọt nhưng kẹo mỗi nhà lại có độ cứng, độ dẻo khác nhau. Và khách hàng, tùy vào khẩu vị của mình sẽ lựa chọn loại phù hợp.
...và sự khéo léo của người nấu đã tạo nên đặc sản kẹo cu đơ độc đáo (Ảnh Huy Tùng)
Kẹo cu đơ được ví là đậm đà như tình quê Hà Tĩnh. Dẫu ngọt bùi nhưng vẫn thanh đạm bởi sự kết hợp với bánh đa vừng và nhất là thói quen kết hợp với nước chè xanh. Không có gì thích thú bằng việc đến lò kẹo khi người thợ vừa mới phết kẹo lên bánh đa. Ăn những miếng kẹo còn nóng hổi, mật chưa đông cứng vẫn còn đậm mùi mía nhưng lạc thì đã giòn rụm, thoát ra khỏi cái vị tanh của lạc sống. Chiêu thêm ngụm nước chè vừa om thì tưởng như cả đồng quê, bờ bãi, núi non đều nằm gọn trong vị giác.
Cu đơ ngon nhất khi thưởng thức cùng với nước chè xanh... (Ảnh Huy Tùng)
Được cấp chứng nhận đăng ký nhãn hiệu độc quyền là cơ hội để kẹo cu đơ Hà Tĩnh nâng cao vị thế và sức cạnh tranh sản phẩm trên thị trường đồng thời cũng đặt ra yêu cầu mới cho các hộ sản xuất. Đó chính là đa dạng hóa hình thức sản phẩm và sự linh hoạt trong áp dụng tiến bộ khoa học vào sản xuất nâng cao chất lượng, duy trì danh tiếng của sản phẩm. Có như thế, kẹo cu đơ Hà Tĩnh mới có thể vươn xa, có mặt ở nhiều thị trường khác và cạnh tranh với những đặc sản của các địa phương khác.
