Trở về nguồn cội trong rằm tháng bảy

(Baohatinh.vn) - “Cả năm được rằm tháng bảy…”, câu nói của cha ông đúc kết từ xa xưa đến nay vẫn thúc giục bao bước chân của người Việt nói chung và người Hà Tĩnh nói riêng từ muôn nẻo trở về với cội nguồn - nhà thờ dòng họ vào mỗi dịp cuối hạ, đầu thu để tri ân tiên tổ.

Trở về nguồn cội trong rằm tháng bảy

Dòng họ Mai đại tôn ở thôn Quan Nam (xã Hồng Lộc, Lộc Hà) tổ chức lễ rước tổ từ nghĩa trang về nhà thờ, trước khi diễn ra đại lễ vào ngày rằm tháng bảy sắp tới.

Từ khởi thủy khai sinh mảnh đất “núi Hồng - sông La” cách đây hàng nghìn năm, con người đã đến đây cư ngụ, sinh sôi, phát triển. Trong chiều dài lịch sử mảnh đất này đã hình thành hàng trăm dòng họ, từ những dòng họ phổ biến như: Nguyễn, Phạm, Lê, Bùi, Hồ, Dương, Phan, Cù… có hàng nghìn người, cho đến những dòng họ chỉ vài trăm nhân khẩu.

Lại trong mỗi dòng họ chia ra nhiều chi, nhánh khác nhau. Dù vậy, điểm chung là mỗi dòng họ, mỗi chi nhánh trên đất Hà Tĩnh đều có những nhà thờ tổ riêng của mình.

Rằm tháng Bảy được xem là ngày lễ tế tổ, ấy là khi con cháu trong mỗi dòng họ trở về nhà thờ tổ dâng lễ vật, nén hương với lòng thành kính bày tỏ tri ân ông bà, tổ tiên, các đấng tạo sinh nên bản thân và gia tộc mình. Rằm tháng Bảy quan trọng hơn nữa khi truyền thống người Hà Tĩnh vốn thấm đẫm tinh thần văn hóa Phật giáo và Nho giáo. Tháng Bảy cũng là tháng “Vu Lan bồn” - báo hiếu trong tích của Phật giáo có “Mục Kiền Liên cứu mẹ”.

Theo Nho giáo, trong tất cả phẩm chất đạo đức của một con người, chữ “hiếu” đứng đầu tiên. Con người dù tài cao đến mấy, có địa vị nào đi nữa trong xã hội… nhưng nếu thiếu đi chữ “hiếu” thì cũng không đáng được coi trọng. Bởi, xét đến cùng không có cha mẹ, không có cội nguồn thì lấy đâu ra mình. Chữ “hiếu” của người Việt ngoài hiếu thảo với các đấng sinh thành còn là hiếu với tổ tiên, dòng tộc, với quê hương, đất nước… Bởi vậy, rằm tháng Bảy vì thế mà trở nên linh thiêng, được các dòng họ tổ chức chu đáo, trang trọng.

Trở về nguồn cội trong rằm tháng bảy

Nhà thờ họ Cù đại tôn ở thôn Trung Sơn (Hồng Lộc, Lộc Hà) được trang hoàng chuẩn bị lễ tế rằm tháng bảy.

Là dòng họ có lịch sử hình thành trên 335 năm, trải qua 13 đời phát triển trên đất Hà Tĩnh, họ Cù đại tôn ở thôn Trung Sơn (xã Hồng Lộc, Lộc Hà) hiện có hàng trăm hộ với 4 chi, trên 460 đinh (người nam). Theo tục lệ của họ, vào rằm tháng Bảy mỗi năm đều tổ chức tế thường và 10 năm tổ chức 1 lần tế lớn tức là đại lễ.

Theo kế hoạch, chương trình đại lễ rằm tháng Bảy của họ Cù năm Quý Mão 2023 sẽ diễn ra trong 5 ngày (từ ngày 10-15 tháng Bảy) bao gồm 2 phần: lễ và hội. Phần hội sẽ diễn ra với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao sôi nổi như: giải bóng chuyền nam, nữ; thi đấu cờ thẻ; trò chơi dân gian bịt mắt bắt lợn… Phần lễ gồm: dâng hương tại miếu Biên Sơn - Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, rước tổ các chi họ về nhà thờ họ đại tôn, lễ yên vị, dâng lễ vật lên bàn thờ tổ, khai mạc đại lễ tế tổ, làm lễ yết, chính lễ tế tổ, lễ tế các anh hùng liệt sĩ… Ngoài ra còn có chương trình phát thưởng khuyến học của dòng họ cho con cháu có thành tích xuất sắc trong học tập.

Trở về nguồn cội trong rằm tháng bảy

Con cháu họ Cù chuẩn bị kiệu, lọng để rước tổ các chi, nhánh về nhà thờ đại tôn.

Ông Cù Huy Tích - Trưởng ban lễ nghi họ Cù thôn Trung Sơn (xã Hồng Lộc) cho biết: “10 năm một lần, họ chúng tôi mới tổ chức đại lễ tế tổ rằm tháng Bảy. Vì thế, không chỉ ban phụ trách lễ nghi mà con cháu gần xa ai cũng phấn khởi để trở về tề tựu, dâng hương tế tổ và tham gia vào các hoạt động của dòng họ. Để tổ chức đại lễ tế tổ, chúng tôi đã lên kế hoạch từ năm ngoái và xây dựng kịch bản các nội dung từ đầu năm. Công tác hậu cần sắm sửa lễ tế, tập luyện nghi thức, phối hợp với chính quyền, đoàn thể địa phương tổ chức phần hội… đã được chúng tôi tiến hành từ đầu tháng 6 âm lịch”.

Cùng với sự chuẩn bị của ban lễ nghi dòng họ, con cháu họ Cù cũng vô cùng phấn khởi, háo hức chờ đợi sự kiện đại lễ. Ông Cù Huy Tuyến (70 tuổi, trở về từ Đồng Nai) cho biết: “Chúng tôi là những con cháu lập nghiệp xa quê hương, dòng tộc nhiều năm nay, bởi thế, đại lễ tế tổ là niềm mong ngóng trong tâm thức. Trở về trong dịp này, chúng tôi không chỉ được dâng hương báo cáo tổ tiên những việc mình đã làm được, bày tỏ tri ân đến nguồn cội mà còn được gặp gỡ, đoàn tụ với anh em dòng tộc…”.

Trở về nguồn cội trong rằm tháng bảy

Nhà thờ họ Thái Khắc (hay còn gọi là nhà thờ Thái Kính) ở phường Đậu Liêu (TX Hồng Lĩnh) đã được công nhận di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.

Những ngày này, dòng họ Thái Khắc ở phường Đậu Liêu (TX Hồng Lĩnh) cũng đang rộn ràng chuẩn bị cho lễ tế tổ rằm tháng Bảy. Ông Thái Khánh - Tộc trưởng họ Thái cho biết: “Họ Thái đại tôn chúng tôi hình thành trên đất Đậu Liêu từ thế kỷ XV, bắt đầu từ vị thỉ tổ là ông Thái Bá Công. Ông Công có con trai là Thái Di Kiên đỗ cử nhân và làm quan tại Nghệ An. Ông Kiên có con trai là Thái Kính (con rể cụ Bùi Cầm Hổ) đỗ Tiến sỹ khoa Tân Vị năm 1511, làm đến quan Thượng thư Bộ Hình triều Nhà Lê…

Năm 2008, nhà thờ họ Thái - nơi thờ ông Thái Kính đã được UBND tỉnh công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Cùng với lễ giỗ tổ hằng năm thì rằm tháng Bảy được chúng tôi tổ chức trang trọng”.

Trở về nguồn cội trong rằm tháng bảy

Ông Thái Khánh - Tộc trưởng họ Thái ở phường Đậu Liêu (TX Hồng Lĩnh) sửa soạn bàn thờ tổ chuẩn bị tế lễ rằm tháng bảy.

Họ Thái đại tôn hiện có 5 chi, nhánh tại Can Lộc và TX Hồng Lĩnh, với hơn 1.200 đinh. Riêng tại Đậu Liêu có 170 đinh. Họ Thái cũng có 10 liệt sĩ và 3 Bà Mẹ Việt Nam anh hùng. Theo truyền thống của dòng họ Thái, dịp rằm tháng Bảy hằng năm, dù không bắt buộc nhưng hầu hết các gia đình con cháu trong dòng họ đều làm cỗ cúng, đưa về nhà thờ để tế tổ. Tùy điều kiện mà mâm cúng cũng được bày biện khác nhau nhưng thông thường sẽ có một cỗ xôi và con gà luộc hoặc miếng thịt lợn luộc chừng 2 kg.

Ông Thái Quyền (72 tuổi, tổ dân phố 6, phường Đậu Liêu) cho biết: “Đối với chúng tôi, lễ vật tế tổ nhiều hay ít không quan trọng bằng sự thành tâm. Trước đây, khi chưa có các vật phẩm ngon như bây giờ, những người phụ nữ phải sàng lựa từng hạt nếp mẩy, không bị sứt vỡ để làm cỗ cúng, công việc mất hàng tháng trời. Nay nếp, gà đều có sẵn nên việc sắm cỗ cúng tổ đỡ vất vả hơn. Tuy nhiên, tất cả các khâu làm mâm cúng tổ vẫn phải đảm bảo kỹ lưỡng, tinh sạch. Với sự thành tâm đó, chúng tôi muốn bày tỏ sự tri ân với tổ tiên và cũng cầu mong tổ tiên phù hộ cho quê hương no ấm, con cháu khỏe mạnh, hạnh phúc…”.

Trở về nguồn cội trong rằm tháng bảy

Bên cạnh nhà thờ tổ, dòng họ Thái còn xây đài tưởng niệm liệt sỹ là con cháu dòng họ đã hy sinh trong các cuộc kháng chiến.

Cùng với họ Cù ở Hồng Lộc, họ Thái ở phường Đậu Liêu, nhiều dòng họ tại các địa phương trên toàn tỉnh đang sẵn sàng cho lễ tế tổ dịp rằm tháng Bảy. Những ngày này, trong tiếng trống họ ngân vang, những bước chân của người dân Hà Tĩnh muôn phương lại càng trở nên rộn rã hơn, tìm về nhà thờ dòng tộc để dâng lễ vật và nén tâm hương tri ân tổ tiên, nguồn cội.

Chủ đề Đời sống văn hóa

Đọc thêm

Podcast tản văn: Ra đi Bác dặn, còn non nước…

Podcast tản văn: Ra đi Bác dặn, còn non nước…

Thu sang, lòng người Việt Nam rộn ràng bao xúc cảm. Cả nước tưng bừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9, nhưng sâu thẳm trong tim mỗi người dân Việt vẫn là lòng biết ơn vô hạn Chủ tịch Hồ Chí Minh muôn vàn kính yêu.
Mùa thu đón Tết

Mùa thu đón Tết

Tôi không nghĩ, ngoài bộ từ điển tiếng Việt lại còn bộ từ điển ngôn ngữ nước nào có mục từ “Tết Độc lập”. Đó là cái tết chỉ của riêng người Việt Nam. Hai chữ “độc lập” bao giờ cũng ngân vang niềm kiêu hãnh về chủ quyền quốc gia, dân tộc.
Podcast tản văn: Cảm xúc mùa tựu trường

Podcast tản văn: Cảm xúc mùa tựu trường

Thu về, lòng lại rộn ràng một cảm xúc thân quen. Đó là mùa tựu trường, mùa của những bước chân rụt rè, của những nụ cười trong veo, và những ước mơ được ươm mầm.
Podcast Tản văn: Trời thu nắng ấm Ba Đình

Podcast Tản văn: Trời thu nắng ấm Ba Đình

Ngày Quốc khánh 2/9 - bản hùng ca bất diệt được viết bằng máu và hoa. 80 năm đã trôi qua, hình ảnh Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập và những vần thơ của nhà thơ Tố Hữu vẫn vang vọng mãi.
Tìm lại câu nói nổi tiếng của vua Bảo Đại 80 năm trước

Tìm lại câu nói nổi tiếng của vua Bảo Đại 80 năm trước

'Trẫm ưng làm dân của một nước độc lập hơn làm vua một nước nô lệ'. Câu phát ngôn để đời của vua Bảo Đại có phải trong bản chiếu thoái vị mà vua đã đọc vào buổi lễ thoái vị chiều 30-8-1945 như nhiều sách báo lâu nay vẫn viết hay không?
Thăm Đền thờ Đông các đại học sỹ Trương Quốc Dụng

Thăm Đền thờ Đông các đại học sỹ Trương Quốc Dụng

Về với Đền thờ Đông các đại học sỹ Trương Quốc Dụng (xã Thạch Khê, tỉnh Hà Tĩnh), chúng ta không chỉ cảm nhận được dấu ấn thời gian mà còn thấy rõ tầm vóc của một người đã dành trọn đời mình cho quê hương, dân tộc.
Podcast Truyện ngắn: Bạn mới

Podcast Truyện ngắn: Bạn mới

Trời thu trong xanh vời vợi. Một năm học mới đang bắt đầu, một tình bạn mới cũng chỉ vừa bắt đầu. Phía trước, còn bao nhiêu khó khăn và thử thách, nhưng chắc chắn chúng tôi sẽ luôn cố gắng để vượt qua...
Kế tục truyền thống, tập trung xây dựng, phát triển văn hóa và con người Hà Tĩnh trong thời kỳ mới

Kế tục truyền thống, tập trung xây dựng, phát triển văn hóa và con người Hà Tĩnh trong thời kỳ mới

Cách đây 80 năm, ngày 28/8/1945, trong Tuyên cáo của Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Bộ Thông tin - Tuyên truyền (tiền thân của Bộ VH-TT&DL ngày nay) được thành lập. Tròn 8 thập kỷ hình thành và phát triển, đội ngũ những người làm công tác văn hóa Việt Nam nói chung, Hà Tĩnh nói riêng đã không ngừng lớn mạnh, trưởng thành về mọi mặt, đóng góp xứng đáng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Sơ đồ tham quan Triển lãm thành tựu đất nước 80 năm

Sơ đồ tham quan Triển lãm thành tựu đất nước 80 năm

Không gian triển lãm của Hà Tĩnh tại khu vực sảnh 5-7, được thiết kế thành 3 phân khu nổi bật, gồm: Hành trình 80 năm chiến đấu - xây dựng - hội nhập; những thành tựu KT-XH thời kỳ đổi mới; Hà Tĩnh vươn ra thế giới - Khát vọng phát triển bền vững. Triển lãm khai mạc tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia hôm nay, mở cửa đến hết ngày 5/9.
Quốc kì Việt Nam tung bay trong đại nhạc hội âm nhạc 8Wonder đẳng cấp nhất tháng 8

Quốc kì Việt Nam tung bay trong đại nhạc hội âm nhạc 8Wonder đẳng cấp nhất tháng 8

Hơn 5 tiếng đồng hồ sống trong lễ hội âm nhạc, hơn 30 bài hát được trình diễn bởi các ngôi sao hàng đầu J Balvin, DJ Snake, The Kid LAROI, DPR Ian, Soobin, Hoà Minzy, tlinh, Trọng Hiếu, cùng khoảnh khắc kết show mãn nhãn với màn pháo hoa ngợp trời… tất cả khiến hơn 50.000 khán giả có mặt tại siêu nhạc hội 8Wonder vỡ oà cảm xúc.
Podcast truyện ngắn: Giếng xưa vẫn đợi

Podcast truyện ngắn: Giếng xưa vẫn đợi

Câu chuyện về tình yêu, sự đợi chờ của người con gái nơi quê nhà, không chỉ là nỗi nhớ thương, mất mát, mà còn là sức mạnh của lòng chung thủy, niềm tin và sự hy sinh âm thầm...
“Mưa đỏ” - Bi tráng, hào hùng và mãn nhãn

“Mưa đỏ” - Bi tráng, hào hùng và mãn nhãn

Hàng trăm khán giả Hà Tĩnh có mặt trong buổi chiếu đầu tiên bộ phim “Mưa đỏ” đã không khỏi xúc động và trào dâng niềm tự hào về công cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc non sông.