Trở về nguồn cội trong rằm tháng bảy

(Baohatinh.vn) - “Cả năm được rằm tháng bảy…”, câu nói của cha ông đúc kết từ xa xưa đến nay vẫn thúc giục bao bước chân của người Việt nói chung và người Hà Tĩnh nói riêng từ muôn nẻo trở về với cội nguồn - nhà thờ dòng họ vào mỗi dịp cuối hạ, đầu thu để tri ân tiên tổ.

Trở về nguồn cội trong rằm tháng bảy

Dòng họ Mai đại tôn ở thôn Quan Nam (xã Hồng Lộc, Lộc Hà) tổ chức lễ rước tổ từ nghĩa trang về nhà thờ, trước khi diễn ra đại lễ vào ngày rằm tháng bảy sắp tới.

Từ khởi thủy khai sinh mảnh đất “núi Hồng - sông La” cách đây hàng nghìn năm, con người đã đến đây cư ngụ, sinh sôi, phát triển. Trong chiều dài lịch sử mảnh đất này đã hình thành hàng trăm dòng họ, từ những dòng họ phổ biến như: Nguyễn, Phạm, Lê, Bùi, Hồ, Dương, Phan, Cù… có hàng nghìn người, cho đến những dòng họ chỉ vài trăm nhân khẩu.

Lại trong mỗi dòng họ chia ra nhiều chi, nhánh khác nhau. Dù vậy, điểm chung là mỗi dòng họ, mỗi chi nhánh trên đất Hà Tĩnh đều có những nhà thờ tổ riêng của mình.

Rằm tháng Bảy được xem là ngày lễ tế tổ, ấy là khi con cháu trong mỗi dòng họ trở về nhà thờ tổ dâng lễ vật, nén hương với lòng thành kính bày tỏ tri ân ông bà, tổ tiên, các đấng tạo sinh nên bản thân và gia tộc mình. Rằm tháng Bảy quan trọng hơn nữa khi truyền thống người Hà Tĩnh vốn thấm đẫm tinh thần văn hóa Phật giáo và Nho giáo. Tháng Bảy cũng là tháng “Vu Lan bồn” - báo hiếu trong tích của Phật giáo có “Mục Kiền Liên cứu mẹ”.

Theo Nho giáo, trong tất cả phẩm chất đạo đức của một con người, chữ “hiếu” đứng đầu tiên. Con người dù tài cao đến mấy, có địa vị nào đi nữa trong xã hội… nhưng nếu thiếu đi chữ “hiếu” thì cũng không đáng được coi trọng. Bởi, xét đến cùng không có cha mẹ, không có cội nguồn thì lấy đâu ra mình. Chữ “hiếu” của người Việt ngoài hiếu thảo với các đấng sinh thành còn là hiếu với tổ tiên, dòng tộc, với quê hương, đất nước… Bởi vậy, rằm tháng Bảy vì thế mà trở nên linh thiêng, được các dòng họ tổ chức chu đáo, trang trọng.

Trở về nguồn cội trong rằm tháng bảy

Nhà thờ họ Cù đại tôn ở thôn Trung Sơn (Hồng Lộc, Lộc Hà) được trang hoàng chuẩn bị lễ tế rằm tháng bảy.

Là dòng họ có lịch sử hình thành trên 335 năm, trải qua 13 đời phát triển trên đất Hà Tĩnh, họ Cù đại tôn ở thôn Trung Sơn (xã Hồng Lộc, Lộc Hà) hiện có hàng trăm hộ với 4 chi, trên 460 đinh (người nam). Theo tục lệ của họ, vào rằm tháng Bảy mỗi năm đều tổ chức tế thường và 10 năm tổ chức 1 lần tế lớn tức là đại lễ.

Theo kế hoạch, chương trình đại lễ rằm tháng Bảy của họ Cù năm Quý Mão 2023 sẽ diễn ra trong 5 ngày (từ ngày 10-15 tháng Bảy) bao gồm 2 phần: lễ và hội. Phần hội sẽ diễn ra với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao sôi nổi như: giải bóng chuyền nam, nữ; thi đấu cờ thẻ; trò chơi dân gian bịt mắt bắt lợn… Phần lễ gồm: dâng hương tại miếu Biên Sơn - Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, rước tổ các chi họ về nhà thờ họ đại tôn, lễ yên vị, dâng lễ vật lên bàn thờ tổ, khai mạc đại lễ tế tổ, làm lễ yết, chính lễ tế tổ, lễ tế các anh hùng liệt sĩ… Ngoài ra còn có chương trình phát thưởng khuyến học của dòng họ cho con cháu có thành tích xuất sắc trong học tập.

Trở về nguồn cội trong rằm tháng bảy

Con cháu họ Cù chuẩn bị kiệu, lọng để rước tổ các chi, nhánh về nhà thờ đại tôn.

Ông Cù Huy Tích - Trưởng ban lễ nghi họ Cù thôn Trung Sơn (xã Hồng Lộc) cho biết: “10 năm một lần, họ chúng tôi mới tổ chức đại lễ tế tổ rằm tháng Bảy. Vì thế, không chỉ ban phụ trách lễ nghi mà con cháu gần xa ai cũng phấn khởi để trở về tề tựu, dâng hương tế tổ và tham gia vào các hoạt động của dòng họ. Để tổ chức đại lễ tế tổ, chúng tôi đã lên kế hoạch từ năm ngoái và xây dựng kịch bản các nội dung từ đầu năm. Công tác hậu cần sắm sửa lễ tế, tập luyện nghi thức, phối hợp với chính quyền, đoàn thể địa phương tổ chức phần hội… đã được chúng tôi tiến hành từ đầu tháng 6 âm lịch”.

Cùng với sự chuẩn bị của ban lễ nghi dòng họ, con cháu họ Cù cũng vô cùng phấn khởi, háo hức chờ đợi sự kiện đại lễ. Ông Cù Huy Tuyến (70 tuổi, trở về từ Đồng Nai) cho biết: “Chúng tôi là những con cháu lập nghiệp xa quê hương, dòng tộc nhiều năm nay, bởi thế, đại lễ tế tổ là niềm mong ngóng trong tâm thức. Trở về trong dịp này, chúng tôi không chỉ được dâng hương báo cáo tổ tiên những việc mình đã làm được, bày tỏ tri ân đến nguồn cội mà còn được gặp gỡ, đoàn tụ với anh em dòng tộc…”.

Trở về nguồn cội trong rằm tháng bảy

Nhà thờ họ Thái Khắc (hay còn gọi là nhà thờ Thái Kính) ở phường Đậu Liêu (TX Hồng Lĩnh) đã được công nhận di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.

Những ngày này, dòng họ Thái Khắc ở phường Đậu Liêu (TX Hồng Lĩnh) cũng đang rộn ràng chuẩn bị cho lễ tế tổ rằm tháng Bảy. Ông Thái Khánh - Tộc trưởng họ Thái cho biết: “Họ Thái đại tôn chúng tôi hình thành trên đất Đậu Liêu từ thế kỷ XV, bắt đầu từ vị thỉ tổ là ông Thái Bá Công. Ông Công có con trai là Thái Di Kiên đỗ cử nhân và làm quan tại Nghệ An. Ông Kiên có con trai là Thái Kính (con rể cụ Bùi Cầm Hổ) đỗ Tiến sỹ khoa Tân Vị năm 1511, làm đến quan Thượng thư Bộ Hình triều Nhà Lê…

Năm 2008, nhà thờ họ Thái - nơi thờ ông Thái Kính đã được UBND tỉnh công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Cùng với lễ giỗ tổ hằng năm thì rằm tháng Bảy được chúng tôi tổ chức trang trọng”.

Trở về nguồn cội trong rằm tháng bảy

Ông Thái Khánh - Tộc trưởng họ Thái ở phường Đậu Liêu (TX Hồng Lĩnh) sửa soạn bàn thờ tổ chuẩn bị tế lễ rằm tháng bảy.

Họ Thái đại tôn hiện có 5 chi, nhánh tại Can Lộc và TX Hồng Lĩnh, với hơn 1.200 đinh. Riêng tại Đậu Liêu có 170 đinh. Họ Thái cũng có 10 liệt sĩ và 3 Bà Mẹ Việt Nam anh hùng. Theo truyền thống của dòng họ Thái, dịp rằm tháng Bảy hằng năm, dù không bắt buộc nhưng hầu hết các gia đình con cháu trong dòng họ đều làm cỗ cúng, đưa về nhà thờ để tế tổ. Tùy điều kiện mà mâm cúng cũng được bày biện khác nhau nhưng thông thường sẽ có một cỗ xôi và con gà luộc hoặc miếng thịt lợn luộc chừng 2 kg.

Ông Thái Quyền (72 tuổi, tổ dân phố 6, phường Đậu Liêu) cho biết: “Đối với chúng tôi, lễ vật tế tổ nhiều hay ít không quan trọng bằng sự thành tâm. Trước đây, khi chưa có các vật phẩm ngon như bây giờ, những người phụ nữ phải sàng lựa từng hạt nếp mẩy, không bị sứt vỡ để làm cỗ cúng, công việc mất hàng tháng trời. Nay nếp, gà đều có sẵn nên việc sắm cỗ cúng tổ đỡ vất vả hơn. Tuy nhiên, tất cả các khâu làm mâm cúng tổ vẫn phải đảm bảo kỹ lưỡng, tinh sạch. Với sự thành tâm đó, chúng tôi muốn bày tỏ sự tri ân với tổ tiên và cũng cầu mong tổ tiên phù hộ cho quê hương no ấm, con cháu khỏe mạnh, hạnh phúc…”.

Trở về nguồn cội trong rằm tháng bảy

Bên cạnh nhà thờ tổ, dòng họ Thái còn xây đài tưởng niệm liệt sỹ là con cháu dòng họ đã hy sinh trong các cuộc kháng chiến.

Cùng với họ Cù ở Hồng Lộc, họ Thái ở phường Đậu Liêu, nhiều dòng họ tại các địa phương trên toàn tỉnh đang sẵn sàng cho lễ tế tổ dịp rằm tháng Bảy. Những ngày này, trong tiếng trống họ ngân vang, những bước chân của người dân Hà Tĩnh muôn phương lại càng trở nên rộn rã hơn, tìm về nhà thờ dòng tộc để dâng lễ vật và nén tâm hương tri ân tổ tiên, nguồn cội.

Chủ đề Đời sống văn hóa

Đọc thêm

Đưa dân ca ví, giặm “chạm” đến thế hệ Alpha

Đưa dân ca ví, giặm “chạm” đến thế hệ Alpha

Không còn là những lời ru xưa vang vọng trong ký ức, những lớp học dân ca của CLB Dân ca ví, giặm trẻ Hà Tĩnh đã được “làm mới” và trở thành sân chơi sáng tạo, giúp các em nhỏ thêm tự tin, gắn kết và yêu văn hóa truyền thống.
Podcast truyện ngắn: Ngày em đẹp nhất

Podcast truyện ngắn: Ngày em đẹp nhất

Từ mái ấm cô nhi viện đến lễ đường nơi Xóm Cồn, hành trình của Tuấn và Duyên là minh chứng cho một tình yêu đủ sâu để vượt qua nghịch cảnh, dù chỉ trong khoảnh khắc cuối cùng...
Podcast: Nơi neo giữ mái ấm gia đình

Podcast: Nơi neo giữ mái ấm gia đình

Mỗi người đều có một nơi để trở về, một ký ức để gìn giữ. Và, với nhiều người, đó chính là hình ảnh ngôi nhà xưa với những yêu thương đong đầy trong từng khoảnh khắc đời thường.
10 món bánh mì kẹp thịt ngon nhất thế giới

10 món bánh mì kẹp thịt ngon nhất thế giới

Bánh mì Việt Nam, sandwich kẹp thịt nguội Tây Ban Nha, bánh mì kẹp thịt cùng sốt ớt đỏ Mexico là những loại bánh kẹp được thực khách và chuyên gia ẩm thực xếp hạng ngon nhất thế giới.
“Hè rực rỡ - vui bất ngờ” - bùng nổ không khí hội hè tại Vinpearl & VinWonders khắp cả nước

“Hè rực rỡ - vui bất ngờ” - bùng nổ không khí hội hè tại Vinpearl & VinWonders khắp cả nước

Trải dài khắp ba miền đất nước, từ những khu nghỉ dưỡng xứng tầm tinh hoa đến các thiên đường giải trí tràn đầy năng lượng, Vinpearl & VinWonders với chiến dịch “Hè rực rỡ - Vui bất ngờ” mở ra chuỗi trải nghiệm độc bản, sẵn sàng thổi bùng không khí lễ hội, vui chơi bất tận kéo dài từ Bắc tới Nam.
Podcast tản văn: Hương quê

Podcast tản văn: Hương quê

Với nhiều người, quê hương luôn là miền ký ức ngọt ngào, là nơi lưu giữ những kỷ niệm đẹp nhất của tuổi thơ với những ngày tháng yên bình và giản dị.
Để dân ca ví, giặm thành sản phẩm du lịch hút khách

Để dân ca ví, giặm thành sản phẩm du lịch hút khách

Hà Tĩnh là vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, trong đó có những làn điệu ví, giặm. Vậy làm gì để di sản dân ca ví, giặm trở thành sản phẩm du lịch văn hóa thu hút du khách?
Podcast truyện ngắn: Sơn nữ

Podcast truyện ngắn: Sơn nữ

Công việc của người giữ rừng chưa bao giờ là dễ dàng, bởi nhiều vất vả, thiếu thốn, hiểm nguy. Song với tình yêu rừng, họ đã vượt qua tất cả để góp sức bảo vệ đại ngàn.
Mưa rào mùa hạ

Podcast tản văn: Mưa rào mùa hạ

Kỷ niệm tuổi thơ luôn sâu lắng, ngọt ngào để ai đi xa cũng muốn trở về, muốn được sống lại những ngày xưa yêu dấu...
Khi di tích kết nối công nghệ

Khi di tích kết nối công nghệ

Ứng dụng công nghệ để quảng bá di tích, cách làm này tại Khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du (thị trấn Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh) đang mở ra hướng tiếp cận mới, sinh động hơn, gần gũi hơn với du khách – đặc biệt là giới trẻ.
Khi cổng làng "sính"... chữ Hán

Khi cổng làng "sính"... chữ Hán

Cổng làng Văn Xá (xã Lâm Trung Thủy, Đức Thọ, Hà Tĩnh) mới được xây dựng, song việc thể hiện tên làng và câu đối nổi bật bằng chữ Hán đã gây ra những ý kiến không đồng tình.
Thái Lan bay drone truy tìm du khách quá hạn visa

Thái Lan bay drone truy tìm du khách quá hạn visa

Trước làn sóng chỉ trích về an ninh ngày càng gia tăng, chính quyền thành phố du lịch Pattaya quyết định sử dụng công nghệ hiện đại nhằm bảo vệ du khách và người dân.
Podcast truyện ngắn: Đêm không màu

Podcast truyện ngắn: Đêm không màu

Trên đời này, duyên phận không thể cưỡng cầu. Khi hạnh phúc tan vỡ điều cần làm không phải là trốn tránh hay chìm vào nỗi đau quá khứ mà phải đối diện để tìm lại chính mình!
Sôi động các lớp năng khiếu hè

Sôi động các lớp năng khiếu hè

Nghỉ hè là khoảng thời gian được thanh, thiếu nhi mong chờ nhất sau một năm học tập. Tại Hà Tĩnh, ngay từ đầu tháng 6, các lớp năng khiếu hè đã bắt đầu hoạt động, tạo sân chơi bổ ích cho các em.
Trăn trở bảo vệ bảo vật quốc gia ở Hà Tĩnh

Trăn trở bảo vệ bảo vật quốc gia ở Hà Tĩnh

Tại nhiều địa phương Hà Tĩnh, nhiều bảo vật quý hiếm đang đối mặt với nguy cơ bị xâm hại dưới nhiều hình thức, không chỉ làm tổn hại giá trị lịch sử, văn hóa mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về trách nhiệm bảo tồn di sản.