Xem “nghệ thuật lưu đày” của vua Hàm Nghi

Lần đầu tiên, tác phẩm hội họa của vị vua yêu nước, nghệ sĩ tài hoa Hàm Nghi được “hồi hương” về Huế để trưng bày giới thiệu đến với công chúng. Người xem không chỉ xúc động bởi giá trị nghệ thuật của tác phẩm mà người ta còn rưng rưng cảm xúc qua câu chuyện được kể bởi TS. Amandine Dabat - hậu duệ năm đời của vua Hàm Nghi.

Tác phẩm hội họa của vua Hàm Nghi đang được trưng bày tại triển lãm “Vua Hàm Nghi, cuộc đời và nghệ thuật” ngay chính trong không gian trưng bày được dành riêng cho vị vua này ở nhà Tế Tửu thuộc Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế (3 Lê Trực, TP Huế).

Nỗi buồn trong tranh

Cơn mưa chiều nặng hạt ngày 10/1 vẫn không ngăn được dòng người thập phương tìm về nhà Tế Tửu để dự khai mạc không gian trưng bày về vua Hàm Nghi. Người ta tìm đến đó để chiêm ngưỡng tác phẩm gốc do chính vua vẽ trong những năm tháng bị lưu đày ở Algers (Algeria).

Xem “nghệ thuật lưu đày” của vua Hàm Nghi

TS Amandine Dabat giới thiệu về vua Hàm Nghi - tiền nhân của mình - đến quan khách ở triển lãm

Đó là tác phẩm “Hồ trên dãy núi Alpes”, được vua Hàm Nghi vẽ vào khoảng vào năm 1900-1903 bằng chất liệu sơn dầu trên vải với kích thước 40,5x27,5cm.

Theo lời TS. Amandine Dabat, tác phẩm được một nhà sưu tập ở Pháp đề nghị giấu tên thông qua Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp tặng lại cho Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế. Bức tranh sau đó được chuyển về Việt Nam trưng bày ở Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế. Tác phẩm này trước đó đã được các chuyên gia ở bảo tàng phía Pháp thẩm định.

Bức tranh như đã hớp hồn người xem bởi không chỉ đó là tác phẩm quý mà ở đó người ta thấy được sự tài hoa của một vị vua nghệ sĩ qua nét đặc tả phong cảnh cũng tuyệt đẹp nhưng vẫn gợi sự cô đơn trong chính nỗi lòng của vị vua lưu đày. Khung cảnh dù có bình yên, thơ mộng với bãi cỏ mềm mại, hồ nước và xa xa là ngọn núi nhỏ dù ở trời Tây nhưng gợi nhớ điều gì đó bên trong ông khi nghĩ về cố hương – Việt Nam.

Xem “nghệ thuật lưu đày” của vua Hàm Nghi

Tác phẩm “Hồ trên dãy núi Alpes” được vua Hàm Nghi vẽ vào khoảng vào năm 1900-1903 bằng chất liệu sơn dầu trên vải

Theo các nhà nghiên cứu, vua Hàm Nghi bắt đầu sáng tác vào năm 1889, sau một năm đặt chân đến xứ sở Algerie.

Người phát hiện ra tài năng của vua Hàm Nghi chính là viên đại úy De Vialar, người đảm nhận coi sóc ông. Về sau, viên đại úy này đã mời họa sĩ Marius Reynaul (họa sĩ người Pháp sống ở Algeria) đến dạy vẽ cho vua Hàm Nghi hai ngày trong tuần.

Cũng trong năm này, nhà vua đã đến Paris xem triển lãm của họa sĩ Paul Gaugin, họa sĩ hàng đầu của trào lưu hậu ấn tượng. Sau này, tranh phong cảnh của Hàm Nghi có ảnh hưởng phong cách của họa sĩ bậc thầy này.

Dù ảnh hưởng các họa sĩ trường phái ấn tượng, hậu ấn tượng của Pháp nhưng người xem có thể nhận ra sắc màu trong tranh của vua Hàm Nghi có màu u ám, buồn bã, ưu tư của vị vua vong quốc chưa bao giờ thôi nghĩ về vận nước, quê hương.

"Nghệ thuật lưu đày"

Không chỉ tác phẩm “Hồ trên dãy núi Alpes”, không gian trưng bày của vua Hàm Nghi tại Huế còn bày biện 30 tác phẩm bản sao các tác phẩm nghệ thuật là tranh, tượng do vua Hàm Nghi sáng tác khi bị lưu đày ở Algers. Ngoài ra, nhiều hình ảnh về cuộc đời của nhà vua từ khi lên ngôi, giai đoạn chống Pháp với phong trào Cần Vương và giai đoạn bị lưu đày tại Algers cũng được giới thiệu đến người xem.

Xem “nghệ thuật lưu đày” của vua Hàm Nghi

Một góc không gian triển lãm, ngoài bức tranh gốc còn bày biện 30 tác phẩm bản sao các tác phẩm nghệ thuật là tranh, tượng của vua Hàm Nghi sáng tác

Cũng giống như tác phẩm gốc, những tác phẩm bản sao hầu hết vẽ về đề tài phong cảnh. Nhưng phong cảnh ấy nó có điều gì đó rối bời, cô đơn, u uất, gần như không có sự xuất hiện của con người.

Không dừng lại phong cảnh, nhà vua còn tự họa. Các bức tự họa của ông được vẽ chủ yếu bằng than chì. Theo các nhà nghiên cứu, việc nhà vua vẽ theo tấm ảnh chân dung của mình trong trang phục cung đình triều Nguyễn đã khẳng định tinh thần yêu nước, lòng tự tôn dân tộc.

Những tác phẩm này sau đó được ông đã in sao ra hàng loạt và tặng cho những người ông gặp như chính lời muốn nói: “Tôi vẫn là vua của nước An Nam và người Pháp không thể khuất phục được lòng yêu nước, lòng tự tôn dân tộc của vị vua như tôi”.

Trước khi trở về Huế, Amandine Dabat cũng đã tổ chức cuộc triển lãm có chủ đề “Nghệ thuật lưu đày - Hàm Nghi, ông hoàng An Nam (1871-1944)” ngay tại Bảo tàng Nghệ thuật châu Á (TP Nice, Pháp) với khoảng 150 tranh, ảnh, hiện vật của vua Hàm Nghi. Cô cho hay, triển lãm này lần đầu tiên được tổ chức kể từ khi vua mất.

Xem “nghệ thuật lưu đày” của vua Hàm Nghi

Đông đảo người yêu văn hóa, nghệ thuật đến chiêm ngưỡng tác phẩm nghệ thuật của vua Hàm Nghi

“Chúng tôi muốn giới thiệu tới công chúng, kể cả người Pháp và Việt Nam, một cái nhìn khá trọn vẹn về cuộc đời vua Hàm Nghi, một vị vua yêu nước bị lưu đày, nhưng mang tâm hồn của một nghệ sĩ, một nhà điêu khắc” - cô Amandine Dabat chia sẻ.

Bên cạnh tác phẩm hội họa gốc được hồi hương lần này, TS Amandine Dabat cũng đã tặng Huế ống điếu của vua Hàm Nghi. Chiếc ống điếu cao 20,1cm, sâu 8,8cm và là vật dụng được vua Hàm Nghi đem theo từ Việt Nam sang Algers. Thường ngày, vua Hàm Nghi dùng chiếc ống điếu này để hút thuốc. Trên chiếc ống điếu còn có bài thơ bằng chữ Hán tinh xảo được khảm ốc xà cừ.

Amandine Dabat cho biết chiếc ống điếu này được lưu giữ từ thế hệ này qua thế hệ khác như một kỷ vật quý giá của nhà vua. Về sau trong quá trình cô làm tiến sĩ về vị tiền nhân của mình, gia đình đã tặng lại cô ống điếu này.

“Sau khi suy nghĩ, tôi quyết định tặng lại cho Bảo tàng Cổ vật cung đình Huế chiếc ống điếu này. Tôi rất vui khi làm việc này!” - Amandine Dabat chia sẻ.

Giúp công chúng Việt Nam hiểu hơn về vua Hàm Nghi

Ông Hoàng Việt Trung, giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế cho biết, việc tác phẩm gốc của vua Hàm Nghi hồi hương cũng như ống điếu mà cô Amandine Da bat hiến tặng đã góp phần giúp công chúng tại Việt Nam hiểu rõ hơn về cuộc đời và nghệ thuật của vị vua yêu nước Hàm Nghi.

Xem “nghệ thuật lưu đày” của vua Hàm Nghi

Người xem chiêm ngưỡng tác phẩm hội họa gốc của vua Hàm Nghi được hồi hương, tặng cho Bảo tàng Cổ vật cung đình Huế

Theo ông Trung, trước đó đoàn công tác của tỉnh Thừa Thiên Huế đã sang Pháp tìm hiểu về triển lãm các tác phẩm nghệ thuật của Vua Hàm Nghi kết hợp tìm kiếm các nguồn tư liệu lịch sử liên quan của triều Nguyễn tại Paris và Nice (Pháp)... Đoàn đã đi thăm và làm việc với Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp, Viện Viễn đông Bác cổ - Paris và rất nhiều bảo tàng cũng như hậu duệ của Vua Hàm Nghi.

“Ngoài những hiện vật được đưa về lần này, đơn vị đang tiếp tục có trao đổi hợp tác chặt chẽ với TS Amandine Dabat để chia sẽ và tiếp nhận lưu trữ nhiều dữ liệu gốc, dữ liệu điện tử quan trọng liên quan đến vua Hàm Nghi và một số nội dung hợp tác có ý nghĩa đặc biệt trong thời gian tới” - ông Trung nói.

Vị vua nghệ sĩ

Vua Hàm Nghi tên thật là Nguyễn Phúc Ưng Lịch và là vị hoàng đế thứ tám của nhà Nguyễn, triều đại phong kiến cuối cùng trong lịch sử Việt Nam. Năm 1884, Hàm Nghi được các phụ chính đại thần Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết đưa lên ngôi ở tuổi 13. Sau khi cuộc phản công tại kinh thành Huế thất bại năm 1885, Tôn Thất Thuyết đưa ông ra ngoài và phát chiếu Cần Vương chống thực dân Pháp.

Nhân danh ông, Tôn Thất Thuyết đã phát động phong trào Cần Vương, kêu gọi văn thân, nghĩa sĩ giúp vua, giúp nước. Phong trào này kéo dài đến năm 1888 thì vua Hàm Nghi bị bắt. Sau đó, ông bị Pháp đưa đi lưu đày ở Alger (thủ phủ xứ Algerie) và qua đời tại đây năm 1944 vì bệnh ung thư dạ dày.

Năm 1904, vua Hàm Nghi kết hôn với bà Marcelle Laloe (1884 - 1974), con gái của chánh án tòa thượng phẩm tại Algiers. Hai người có với nhau 3 người con gồm: công chúa Như Mai (1905 - 1999), công chúa Như Lý (1908 - 2005) và hoàng tử Minh Đức (1910 - 1990). Cô Amandine Dabat, chắt gái của công chúa Như Lý và là hậu duệ đời thứ năm của vua Hàm Nghi, là tiến sĩ lịch sử nghệ thuật (Đại học Sorbonne), thạc sĩ Việt Nam học (Đại học Paris-Diderot).

Trong thời gian bị lưu đày, vua Hàm Nghi đã được học vẽ và điêu khắc. Vua để lại rất nhiều tác phẩm chủ yếu vẽ bằng màu nước và sơn dầu, mô tả thiên nhiên, cảnh vật, còn các tác phẩm điêu khắc thường là chân dung các nhân vật, được làm bằng các chất liệu đồng, gỗ và thạch cao. Trong đó có bức tranh nổi tiếng “Chiều tà” được bác sĩ người Pháp gốc Việt là Gérard Chapuis đấu giá thành công với mức phí hơn 8.800 euro.

Theo TT&VH

Đọc thêm

Podcast tản văn: Ra đi Bác dặn, còn non nước…

Podcast tản văn: Ra đi Bác dặn, còn non nước…

Thu sang, lòng người Việt Nam rộn ràng bao xúc cảm. Cả nước tưng bừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9, nhưng sâu thẳm trong tim mỗi người dân Việt vẫn là lòng biết ơn vô hạn Chủ tịch Hồ Chí Minh muôn vàn kính yêu.
Mùa thu đón Tết

Mùa thu đón Tết

Tôi không nghĩ, ngoài bộ từ điển tiếng Việt lại còn bộ từ điển ngôn ngữ nước nào có mục từ “Tết Độc lập”. Đó là cái tết chỉ của riêng người Việt Nam. Hai chữ “độc lập” bao giờ cũng ngân vang niềm kiêu hãnh về chủ quyền quốc gia, dân tộc.
Podcast tản văn: Cảm xúc mùa tựu trường

Podcast tản văn: Cảm xúc mùa tựu trường

Thu về, lòng lại rộn ràng một cảm xúc thân quen. Đó là mùa tựu trường, mùa của những bước chân rụt rè, của những nụ cười trong veo, và những ước mơ được ươm mầm.
Podcast Tản văn: Trời thu nắng ấm Ba Đình

Podcast Tản văn: Trời thu nắng ấm Ba Đình

Ngày Quốc khánh 2/9 - bản hùng ca bất diệt được viết bằng máu và hoa. 80 năm đã trôi qua, hình ảnh Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập và những vần thơ của nhà thơ Tố Hữu vẫn vang vọng mãi.
Tìm lại câu nói nổi tiếng của vua Bảo Đại 80 năm trước

Tìm lại câu nói nổi tiếng của vua Bảo Đại 80 năm trước

'Trẫm ưng làm dân của một nước độc lập hơn làm vua một nước nô lệ'. Câu phát ngôn để đời của vua Bảo Đại có phải trong bản chiếu thoái vị mà vua đã đọc vào buổi lễ thoái vị chiều 30-8-1945 như nhiều sách báo lâu nay vẫn viết hay không?
Thăm Đền thờ Đông các đại học sỹ Trương Quốc Dụng

Thăm Đền thờ Đông các đại học sỹ Trương Quốc Dụng

Về với Đền thờ Đông các đại học sỹ Trương Quốc Dụng (xã Thạch Khê, tỉnh Hà Tĩnh), chúng ta không chỉ cảm nhận được dấu ấn thời gian mà còn thấy rõ tầm vóc của một người đã dành trọn đời mình cho quê hương, dân tộc.
Podcast Truyện ngắn: Bạn mới

Podcast Truyện ngắn: Bạn mới

Trời thu trong xanh vời vợi. Một năm học mới đang bắt đầu, một tình bạn mới cũng chỉ vừa bắt đầu. Phía trước, còn bao nhiêu khó khăn và thử thách, nhưng chắc chắn chúng tôi sẽ luôn cố gắng để vượt qua...
Kế tục truyền thống, tập trung xây dựng, phát triển văn hóa và con người Hà Tĩnh trong thời kỳ mới

Kế tục truyền thống, tập trung xây dựng, phát triển văn hóa và con người Hà Tĩnh trong thời kỳ mới

Cách đây 80 năm, ngày 28/8/1945, trong Tuyên cáo của Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Bộ Thông tin - Tuyên truyền (tiền thân của Bộ VH-TT&DL ngày nay) được thành lập. Tròn 8 thập kỷ hình thành và phát triển, đội ngũ những người làm công tác văn hóa Việt Nam nói chung, Hà Tĩnh nói riêng đã không ngừng lớn mạnh, trưởng thành về mọi mặt, đóng góp xứng đáng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Sơ đồ tham quan Triển lãm thành tựu đất nước 80 năm

Sơ đồ tham quan Triển lãm thành tựu đất nước 80 năm

Không gian triển lãm của Hà Tĩnh tại khu vực sảnh 5-7, được thiết kế thành 3 phân khu nổi bật, gồm: Hành trình 80 năm chiến đấu - xây dựng - hội nhập; những thành tựu KT-XH thời kỳ đổi mới; Hà Tĩnh vươn ra thế giới - Khát vọng phát triển bền vững. Triển lãm khai mạc tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia hôm nay, mở cửa đến hết ngày 5/9.
Quốc kì Việt Nam tung bay trong đại nhạc hội âm nhạc 8Wonder đẳng cấp nhất tháng 8

Quốc kì Việt Nam tung bay trong đại nhạc hội âm nhạc 8Wonder đẳng cấp nhất tháng 8

Hơn 5 tiếng đồng hồ sống trong lễ hội âm nhạc, hơn 30 bài hát được trình diễn bởi các ngôi sao hàng đầu J Balvin, DJ Snake, The Kid LAROI, DPR Ian, Soobin, Hoà Minzy, tlinh, Trọng Hiếu, cùng khoảnh khắc kết show mãn nhãn với màn pháo hoa ngợp trời… tất cả khiến hơn 50.000 khán giả có mặt tại siêu nhạc hội 8Wonder vỡ oà cảm xúc.
Podcast truyện ngắn: Giếng xưa vẫn đợi

Podcast truyện ngắn: Giếng xưa vẫn đợi

Câu chuyện về tình yêu, sự đợi chờ của người con gái nơi quê nhà, không chỉ là nỗi nhớ thương, mất mát, mà còn là sức mạnh của lòng chung thủy, niềm tin và sự hy sinh âm thầm...