Báo chí, xuất bản trong “đường đua” chuyển đổi số

Toàn cảnh Hội thảo khoa học quốc gia “Chuyển đổi số báo chí, xuất bản - Lý luận và thực tiễn”. (Ảnh: NHẬT QUANG)

Các đồng chí chủ trì hội thảo. (Ảnh: NHẬT QUANG)

Chuyển đổi số báo chí, xuất bản là nhiệm vụ cấp thiết để đáp ứng tốt hơn nhu cầu độc giả

Phát biểu khai mạc hội thảo, đồng chí Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cho biết, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, sự thay đổi nhanh chóng của kỹ thuật và công nghệ đã và đang tác động nhiều tới việc vận hành, phát triển của các cơ quan báo chí.

Trước những thách thức và cơ hội này, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 348/QĐ-TTg ngày 6/5/2023 của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt Chiến lược “Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”.

Mục tiêu của chiến lược nhằm mục tiêu xây dựng các cơ quan báo chí theo hướng “chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại” ; làm tốt sứ mệnh thông tin tuyên truyền phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng, sự nghiệp đổi mới của đất nước; bảo đảm vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, giữ vững chủ quyền thông tin trên không gian mạng; đổi mới hiệu quả trải nghiệm của độc giả; tạo nguồn thu mới; thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp nội dung số.

Đồng chí Lê Quốc Minh phát biểu khai mạc hội thảo. (Ảnh: NHẬT QUANG)

Theo đồng chí Lê Quốc Minh, chuyển đổi số là xu thế tất yếu của báo chí hiện đại để phục vụ độc giả tốt nhất, nhanh nhất. Chuyển đổi số không đơn giản là đầu tư thiết bị công nghệ, phần mềm mà phải chính là thay đổi tư duy từ lãnh đạo đến cán bộ, phóng viên, nhân viên; là đổi mới toàn bộ quy trình sản xuất nội dung, quy trình kinh doanh, quy trình vận hành tòa soạn.

Chuyển đổi số phải bảo đảm chất lượng báo chí ngày càng cao, xây dựng đội ngũ độc giả trung thành. Các cơ quan báo chí phải mạnh dạn triển khai hoạt động chuyển đổi số; không ngừng sáng tạo, vừa làm vừa điều chỉnh thay vì chờ đợi; tăng cường công tác đào tạo, đổi mới hình thức đào tạo; xây dựng kho dữ liệu dùng chung, công cụ đo lường, thu thập dữ liệu độc giả... Như vậy, chuyển đổi số mới có thể thành công, đạt hiệu quả.

Bối cảnh kỷ nguyên số đặt ra nhiều thách thức, nhưng đồng thời cũng là cơ hội để các cơ quan báo chí, các nhà xuất bản tiếp cận với cách làm mới, khai phá những tiềm năng sáng tạo dựa trên nền tảng công nghệ, kỹ thuật hiện đại, xuất bản các tác phẩm báo chí số, phù hợp với xu thế phát triển báo chí hiện đại của thế giới.

Đồng chí Lê Quốc Minh

Trong lĩnh vực xuất bản, đồng chí cho biết, Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm đến chuyển đổi số trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Định hướng chính trị của Đảng và Nhà nước đòi hỏi ngành báo chí-xuất bản phải đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số, cần phải đi nhanh, đi trước để thu hút nguồn lực. Đến nay, nhiều khâu của hoạt động báo chí-xuất bản đã tiếp cận, ứng dụng công nghệ mạnh mẽ.

Tổng Biên tập Báo Nhân Dân nhấn mạnh, để thực hiện tốt hơn nữa nhiệm vụ chính trị được Đảng, Nhà nước giao phó, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của độc giả, việc chuyển đổi số báo chí, xuất bản là một nhiệm vụ cấp thiết đặt ra nhằm đổi mới phương thức truyền thông, phát hành, thực hiện tốt mục tiêu tuyên truyền “đúng, trúng, kịp thời, hấp dẫn”.

“Bối cảnh kỷ nguyên số đặt ra nhiều thách thức, nhưng đồng thời cũng là cơ hội để các cơ quan báo chí, các nhà xuất bản tiếp cận với cách làm mới, khai phá những tiềm năng sáng tạo dựa trên nền tảng công nghệ, kỹ thuật hiện đại, xuất bản các tác phẩm báo chí số, phù hợp với xu thế phát triển báo chí hiện đại của thế giới”, đồng chí Lê Quốc Minh nêu rõ.

Đồng chí bày tỏ hy vọng, qua hội thảo, lãnh đạo các cơ quan báo chí, đơn vị xuất bản sẽ có thêm được những kinh nghiệm để triển khai chuyển đổi số báo chí, xuất bản một cách phù hợp với năng lực, thực tiễn hoạt động và chiến lược phát triển của tòa soạn, trong khi đó các chuyên gia đào tạo báo chí, xuất bản sẽ chú trọng hơn tới những kỹ năng mới, thực hành mô hình “đưa tòa soạn đến giảng đường”, gắn đào tạo với thực tiễn sinh động.

Phát biểu chào mừng, đồng chí Ngô Đông Hải, Bí thư Tỉnh ủy Thái Bình cho biết, thực hiện Nghị quyết Trung ương về đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện trên các lĩnh vực, trong đó Tỉnh ủy Thái Bình đã ban hành Nghị quyết số 02-NQ/TU về chuyển đổi số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, khuyến khích xây dựng cụ thể cho các ngành, lĩnh vực, tận dụng cơ hội của Cách mạng 4.0.

Đồng chí Ngô Đông Hải, Bí thư Tỉnh ủy Thái Bình phát biểu chào mừng. (Ảnh: NHẬT QUANG)

Trong lĩnh vực báo chí, tỉnh Thái Bình đã có những đầu tư về con người, cơ sở vật chất, động viên, khuyến khích tạo điều kiện cho các cơ quan báo chí phấn đấu thành cơ quan truyền thông đa nền tảng, đa phương tiện, đẩy mạnh cơ hội liên kết, tương tác với bạn đọc trên các phương tiện khác nhau, nhất là tập trung cải thiện nâng cao chất lượng nội dung, công tác quản lý. Nhờ đó, lĩnh vực truyền thông trên địa bàn tỉnh có nhiều chuyển đổi mạnh mẽ, tiếp cận tốt hơn đến người dân.

“Chúng tôi tin trên lĩnh vực truyền thông, xuất bản, đẩy mạnh chuyển đổi số hết sức đúng đắn. Tỉnh kiên trì với việc chuyển đổi số báo chí, xuất bản", đồng chí Ngô Đông Hải nhấn mạnh.

Đồng chí cho biết, hội thảo là dịp để các cơ quan báo chí truyền thông cả nước, đặc biệt các cơ quan báo chí, đơn vị xuất bản tỉnh Thái Bình có cơ hội trao đổi, học hỏi, lắng nghe những gợi mở mới để tiếp tục làm tốt hơn công tác chuyển đổi số trong báo chí, xuất bản và các lĩnh vực khác.

Hội thảo là dịp để các cơ quan báo chí truyền thông cả nước, đặc biệt các cơ quan báo chí, đơn vị xuất bản tỉnh Thái Bình có cơ hội trao đổi, học hỏi, lắng nghe những gợi mở mới để tiếp tục làm tốt hơn công tác chuyển đổi số trong báo chí, xuất bản và các lĩnh vực khác.

Đồng chí Ngô Đông Hải

Nguồn lực cho chuyển đổi số báo chí, xuất bản vẫn còn yếu

Phát biểu đề dẫn hội thảo, PGS, TS Vũ Trọng Lâm, Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật cho biết, hiện các cơ quan báo chí, xuất bản đã có sự thay đổi tư duy, dành thời gian, nguồn lực để chuẩn bị nghiêm túc, đầu tư cho cơ sở hạ tầng, công nghệ, nguồn nhân lực, chủ động nắm bắt, ứng dụng các công nghệ số vào hoạt động của mình và đã gặt hái nhiều kết quả tích cực.

PGS, TS Vũ Trọng Lâm, Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát biểu đề dẫn hội thảo. (Ảnh: NHẬT QUANG)

Báo chí trong nước đã và đang từng bước phát triển để phù hợp với xu thế của công nghệ, thông tin và truyền thông đồng thời kết hợp chặt chẽ nhiều loại hình, phương tiện và tăng độ bao phủ cả trong nước và quốc tế, từng bước đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ thông tin, truyền thông trong tình hình mới.

Mô hình tòa soạn hội tụ lấy sản phẩm báo chí số làm trung tâm gần như đã trở thành kiểu mẫu để các cơ quan báo chí hướng tới; các loại hình báo chí như báo in, phát thanh, truyền hình đều đã được số hóa hoặc mở thêm báo mạng điện tử; xu hướng phát triển sản phẩm đa nền tảng diễn ra mạnh mẽ, xuất hiện các sản phẩm báo chí số mới như inforgraphics, megastory, longform..., báo chí trí tuệ nhân tạo (AI), báo chí thực tế ảo, báo chí di động, truyền hình di động, phát thanh mobile...; hình thành báo chí mạng xã hội để tăng cường tương tác với công chúng.

Nhiều tác phẩm báo chí ứng dụng công nghệ số và dữ liệu tạo nên tính tương tác hai chiều với độc giả, lôi cuốn và tạo cảm giác gần gũi với bạn đọc, qua đó không những giữ chân được độc giả cũ mà còn thu hút được nhiều độc giả mới; ứng dụng công nghệ giúp cá nhân hóa và tăng trải nghiệm người dùng, chủ động tìm kiếm và mang thông tin phù hợp nhu cầu đến với công chúng.

PGS, TS Vũ Trọng Lâm đánh giá, việc chuyển đổi số tại các cơ quan báo chí hỗ trợ rất nhiều cho các nhà báo, phóng viên thuận lợi hơn trong việc thu thập thông tin, phân tích dữ liệu, sản xuất nội dung; giúp các cơ quan báo chí tạo ra các mô hình kinh doanh mới nhằm tăng nguồn thu nhập và duy trì hoạt động của mình trong thời đại số...

Trong lĩnh vực xuất bản, các nhà xuất bản, công ty sách cũng thúc đẩy ứng dụng công nghệ số. Theo đó, đã xây dựng các kênh phát hành trực tuyến theo công nghệ đa nền tảng, đa giao diện; các loại hình sách mới như ebook, audiobook, video book đã xuất hiện ngày một nhiều hơn trên thị trường xuất bản Việt Nam, không chỉ đáp ứng nhu cầu của bạn đọc thông thường mà còn đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng khách hàng đặc biệt khác như học sinh các cấp học, người khiếm thị...

Tuy nhiên, theo PGS, TS Vũ Trọng Lâm, hiện vẫn còn nhận thức chưa đầy đủ và toàn diện về lợi ích, tầm quan trọng và cách thức chuyển đổi số của đội ngũ lãnh đạo, quản lý cơ quan báo chí, xuất bản. Tâm lý ngại thay đổi, xê dịch, không dám đột phá, sáng tạo, chủ nghĩa kinh nghiệm, tự hài lòng với số lượng công chúng đã có vẫn tồn tại.

Bên cạnh đó, nguồn lực cho chuyển đổi số vẫn còn yếu. Phần lớn các tòa soạn, nhà xuất bản hiện chưa tự chủ được về công nghệ, hoặc thiếu nguồn lực tài chính để đầu tư công nghệ, hoặc lệ thuộc vào công nghệ của đối tác. Đồng thời, chưa xây dựng được đội ngũ phóng viên, biên tập viên, đội ngũ xuất bản có kỹ năng nghiệp vụ hiện đại và khả năng áp dụng công nghệ trên môi trường số, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Các vấn đề an ninh mạng và bảo mật thông tin, nạn tin giả, xuất bản phẩm lậu, giả, tình trạng vi phạm bản quyền nội dung, quảng cáo... còn diễn ra nhức nhối, chưa được giải quyết triệt để, gây tổn thất không nhỏ đến các cơ quan báo chí, xuất bản hoạt động chân chính, như sụt giảm nguồn doanh thu, mất lượng công chúng, ảnh hưởng tiêu cực đến thương hiệu... Việc xác định chính xác vai trò, vị trí của đội ngũ nhà báo, phóng viên, biên tập viên trong “dòng chảy” chuyển đổi số báo chí, xuất bản vẫn còn bỏ ngỏ.

“Công nghệ số nói chung và công nghệ báo chí, xuất bản vẫn đang thay đổi hàng ngày, hàng giờ, đặt ra những thách thức thay đổi về cơ chế, chính sách, chiến lược, quy trình vận hành đối với các cơ quan quản lý cũng như cơ quan báo, xuất bản trong nước. Vì vậy, việc nghiên cứu, tổng kết, đánh giá thực trạng chuyển đổi số báo chí, xuất bản, từ đó đề ra các định hướng, giải pháp, khuyến nghị nhằm giải quyết các điểm nghẽn, khắc phục tồn tại, khó khăn, thúc đẩy chuyển đổi số báo chí, xuất bản ở nước ta trong thời gian tới là rất cần thiết”, PGS, TS Vũ Trọng Lâm nhấn mạnh.

Dành nguồn lực đầu tư xứng đáng để hoàn thiện hạ tầng số cho báo chí, xuất bản

Phát biểu ý kiến tại hội thảo, đồng chí Phan Xuân Thủy, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương đánh giá, hội thảo là sự kiện khoa học có ý nghĩa với cơ quan báo chí, xuất bản, cơ quan quản lý, cơ sở đào tạo báo chí-xuất bản.

Đồng chí Phan Xuân Thủy, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương phát biểu ý kiến. (Ảnh: NHẬT QUANG)

Đồng chí cho biết, thời gian qua, nhiều cơ quan báo chí, xuất bản đã đi tiên phong và đạt hiệu quả cao trong việc ứng dụng công nghệ số, qua đó tạo môi trường thuận lợi cho việc ra đời sản phẩm báo chí số, xuất bản số chất lượng cao.

Tuy nhiên, bên cạnh nhiều cơ hội, thuận lợi, những bước tiến nhanh chóng của quá trình chuyển đổi số cũng đặt ra rất nhiều thách thức, khó khăn, xuất hiện những vấn đề mới nảy sinh trong thực tiễn hoạt động của công tác báo chí, xuất bản. Điều này đòi hỏi các cơ quan báo chí, xuất bản, các cơ sở đào tạo ngành cần chủ động đổi mới tư duy, nhận thức về vai trò, vị trí, tầm quan trọng cũng như cách thức chuyển đổi số, qua đó tạo ra các sản phẩm báo chí, xuất bản có giá trị phục vụ tốt nhu cầu của công chúng.

Bên cạnh nhiều cơ hội, thuận lợi, những bước tiến nhanh chóng của quá trình chuyển đổi số cũng đặt ra rất nhiều thách thức, khó khăn, xuất hiện những vấn đề mới nảy sinh trong thực tiễn hoạt động của công tác báo chí, xuất bản. Điều này đòi hỏi các cơ quan báo chí, xuất bản, các cơ sở đào tạo ngành cần chủ động đổi mới tư duy, nhận thức về vai trò, vị trí, tầm quan trọng cũng như cách thức chuyển đổi số, qua đó tạo ra các sản phẩm báo chí, xuất bản có giá trị phục vụ tốt nhu cầu của công chúng.

Đồng chí Phan Xuân Thủy

Đồng chí Phan Xuân Thủy cho rằng, các cơ quan quản lý cần nâng cao chất lượng công tác tham mưu với lãnh đạo Đảng, Nhà nước trong công tác chuyển đổi số báo chí, xuất bản, trong hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật; có giải pháp đồng bộ và dành nhiều nguồn lực đầu tư xứng đáng để phát triển, hoàn thiện hạ tầng số cho báo chí, xuất bản.

Trong khi đó, các cơ sở đào tạo báo chí-xuất bản cần chủ động đưa các nội dung về chuyển đổi số, hoạt động tác nghiệp báo chí-xuất bản trong môi trường số, các công nghệ số về báo chí-xuất bản vào chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng thực hành, đào tạo nghề, bồi dưỡng toàn diện về phẩm chất, kỹ năng cho học viên, đáp ứng các yêu cầu, đòi hỏi của tình hình mới.

Đánh giá cao các bài tham luận gửi tới hội thảo, đồng chí Phan Xuân Thủy cho biết, Ban Tuyên giáo Trung ương mong muốn lắng nghe chia sẻ, đề xuất, kiến nghị để tham mưu với Đảng, Nhà nước tiếp tục triển khai chuyển đổi số quốc gia nói chung và chuyển đổi số báo chí-xuất bản nói riêng trong thời gian tới.

Hội thảo nhận được 63 bài tham luận có chất lượng của các đồng chí lãnh đạo, các nhà khoa học, chuyên gia từ các cơ quan, ban ngành ở Trung ương và địa phương, các cơ quan báo chí, xuất bản, cơ sở đào tạo báo chí-xuất bản trên cả nước.

Tổng Biên tập Báo Hà Tĩnh Nguyễn Công Thành trình bày tham luận: "Một số kinh nghiệm về chuyển đổi số và phát triển truyền thông mạng xã hội tại Báo Hà Tĩnh".

Các bài viết với chủ đề khác nhau, nhưng tập trung xoay quanh nội dung về thực trạng và định hướng, giải pháp để thúc đẩy chuyển đổi số báo chí, xuất bản trong thời gian tới.

Đây là diễn đàn để các nhà quản lý ngành báo chí, các chuyên gia trong lĩnh vực đào tạo báo chí, lãnh đạo các cơ quan báo chí cập nhật thêm những nội dung mới trong vấn đề lý luận chung về chuyển đổi số báo chí; phân tích, đánh giá thực trạng và những vấn đề đặt ra đối với báo chí, xuất bản trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay; từ đó đề xuất các định hướng, giải pháp nhằm đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí, xuất bản ở Việt Nam thời gian tới.

Nguồn: nhandan.vn