Chuyện thầy lễ và văn hóa tâm linh

(Baohatinh.vn) - Tín ngưỡng thờ Phật, thờ thánh, thờ thần là một nét văn hóa tâm linh lâu đời của người Việt, biểu hiện rõ nhất trong các dịp lễ, tết.

Ngày nay, việc đi lễ đền chùa đầu năm và ngày rằm, mồng 1 đang trở thành nét sinh hoạt văn hóa thu hút nhiều người dân tham gia. Theo đó, nghề thầy cúng (còn gọi là giúp lễ) ở các chùa, đền, miếu có cơ hội nở rộ. Từ đây, câu chuyện về chất lượng, tâm đức của những người giúp lễ đang đặt ra nhiều vấn đề đáng bàn.

Đời sống ngày càng cao thì nhu cầu thể hiện đời sống tâm linh, văn hóa thờ cúng của mỗi gia đình càng được coi trọng. Cúng lễ tại gia hay ở đền, chùa, miếu đã trở thành việc không thể thiếu trong các dịp lễ, tết của đại đa số người dân. Tùy quan niệm mà mỗi người có nhu cầu cúng, khấn khác nhau. Nhiều người quan niệm đi lễ ở đền, chùa, miếu mạo là để gần hơn với thánh, thần, Phật, để giác ngộ lòng từ bi hỉ xả trong tâm mình và cầu mong điều tốt đẹp cho người thân, gia đình, tuy nhiên, với nhiều người, việc cúng lễ gần như là một hoạt động mê tín dị đoan.

Ngư dân Cẩm Nhượng (Cẩm Xuyên) tổ chức lễ cầu ngư. Ảnh: Xuân Hòa

Ngư dân Cẩm Nhượng (Cẩm Xuyên) tổ chức lễ cầu ngư. Ảnh: Xuân Hòa

Hiện nay, ở những ngôi chùa lớn, việc hành lễ do các nhà sư thực hiện theo nghi thức nhà Phật trang nghiêm và thành kính. Các chùa có mở lớp đào tạo và cấp chứng chỉ hành nghề cho các thầy cúng với danh hiệu là pháp sư. Tuy nhiên, hầu như ở những ngôi chùa nhỏ, đặc biệt là các đền, miếu, đội ngũ thầy lễ đều do người dân trong làng tự phát mà thành.

Chính vì thế, chất lượng của đội ngũ thầy lễ là điều khiến cho việc cúng bái kém phần linh thiêng. Dịp lễ tết, ở một số địa chỉ tâm linh nổi tiếng, mỗi ngày thu hút hàng nghìn lượt khách thập phương, các thầy cúng nếu hành lễ đúng thì không đáp ứng nhu cầu nên việc tụng niệm, khấn vái được các thầy thực hiện hết sức qua quýt. Vào dịp Tết Nguyên đán, hầu như ở các đền như: Chợ Củi (Nghi Xuân); Nguyễn Thị Bích Châu (Kỳ Anh); Lộc Hoa công chúa, Lê Khôi (Thạch Hà); Võ Miếu (TP Hà Tĩnh); Miếu Ao (Thạch Trị - Thạch Hà)… lượng người đi lễ tăng đột biến khiến đội ngũ thầy cúng làm không hết việc. Thông thường, khách trả lễ cuối năm hay xin lộc đầu năm đều phải hẹn trước với thầy cúng cả tháng trời, thậm chí, phải hẹn giờ ban đêm mới hành lễ được.

Thực tế thì không ít người dân đến đền, chùa, miếu cúng lễ nhưng không hiểu được bản chất của việc đi lễ chùa. Thay vì lòng thành tâm và sự cung kính, nhiều người đến bởi sự tham, sân, si hay tâm lý đám đông, coi việc mình dâng lễ lớn, ngồi gần tượng Phật, tượng thánh, khấn bài dài… là hơn người khác nên dẫn đến tình trạng chen lấn, lộn xộn. Nhiều người không tự phát tâm khấn mà nghĩ rằng, nhờ thầy thì mới thấu. Điều đó cũng tạo cơ hội để một số người nhân danh nghề thầy cúng trục lợi, hành lễ thiếu nghiêm trang, thành kính. Phần lớn các thầy đều “chạy sô” nên chất lượng hành lễ rất kém.

Đền Võ Miếu là một trong những địa chỉ tâm linh của người dân TP Hà Tĩnh. Tuy nhiên, công tác quản lý hoạt động của các thầy lễ tại đây lại chưa nghiêm túc.

Đền Võ Miếu là một trong những địa chỉ tâm linh của người dân TP Hà Tĩnh. Tuy nhiên, công tác quản lý hoạt động của các thầy lễ tại đây lại chưa nghiêm túc.

Dựa trên tờ sớ người đi lễ viết sẵn, thầy cúng sau một tràng tụng niệm như băng catset tua nhanh đã đọc tên gia quyến và khấn cầu những điều họ yêu cầu cũng rất nhanh, rồi thay vì để người hành lễ tung âm dương xin quẻ, thầy kiêm luôn việc này. Nhiều nơi, nhiều lúc, thầy còn đọc sai tên họ được ghi trên sớ hoặc đang cúng thì chuông điện thoại reo nên dừng lại “alô” để xếp lịch cho khách hàng khác. Thậm chí, có nơi chưa làm lễ, thầy đã đặt vấn đề giá cả. Để được việc cho mình và do thiếu hiểu biết, nhiều người đã mặc nhiên chấp nhận thực trạng đó.

Đơn cử như ở đền Võ Miếu (TP Hà Tĩnh), dịp cuối năm, đầu năm, lượng người đến lễ đền rất đông, chính vì vậy, các thầy giúp lễ ở đây tổ chức đăng ký từ trước tết hàng tháng trời. Ban quản lý cũng không kiểm soát kỹ trình độ, năng lực, nhân thân của từng thầy lễ mà chỉ trên cơ sở người quen cũ của đền. Do mỗi ngày có thầy làm lễ hàng trăm sớ nên người đứng ngồi lộn xộn, bụi và khói hương vương đầy chiếu và quần áo tín chủ. Có thầy còn tổ chức đăng ký và viết sớ, thu tiền sắm lễ tại nhà, tổ chức tour đi làm lễ ở các địa chỉ tâm linh khác.

Mặc dầu đã mua sớ và trả tiền lễ cho thầy nhưng khi xong phần lễ, mỗi người lại phải bỏ thêm 10.000 - 20.000 đồng trước bàn lễ, tạo nên cảnh tượng phản cảm, khiến cho tính chất trang nghiêm trong việc cúng bái không còn nữa. Nhiều người không đồng tình nhưng không dám lên tiếng vì muốn thực hiện việc tâm linh cho trọn vẹn. Bóng dáng của người quản lý di tích này trong các hoạt động hành lễ trong dịp tết gần như không thấy.

Cúng bái là một hoạt động tâm linh, người hành lễ cần có nhân thân, đạo đức tốt, tuy vậy, không phải đền, miếu nào cũng coi trọng điều này và không phải người đi lễ nào cũng có thể kiểm soát được. Chúng tôi đã nghe người dân phản ánh về thầy lễ ở một xã thuộc huyện Thạch Hà từng có thâm niên lập am cúng tại nhà và thỉnh thoảng lên đền Thánh Mẫu thượng ngàn - Lộc Hoa công chúa làm lễ cho người khác. Trong khi gia đình thầy này con cái không ngoan, thậm chí từng sa vào vòng lao lý.

Dưới sự hướng dẫn của các pháp sư, việc hành lễ ở chùa thường diễn ra trang nghiêm hơn.

Dưới sự hướng dẫn của các pháp sư, việc hành lễ ở chùa thường diễn ra trang nghiêm hơn.

Thế nhưng, chẳng ai cấm nên thầy vẫn ngang nhiên lập điện thờ ở nhà và hành lễ cho các tín chủ nhiều năm liền. Nhiều tín chủ mù quáng vẫn tìm đến và không hề hay biết gì. Tệ hại hơn, ở nhiều đền, chùa, các thầy giúp lễ còn không nắm rõ được lịch sử của di tích, không hiểu đền, miếu thờ ai nên nội dung các bài khấn không đúng.

Trong hệ thống đền, miếu tại Hà Tĩnh, có thể nói, đền thờ bà Nguyễn Thị Bích Châu là đơn vị làm tốt nhất vấn đề này. Với những tờ sớ, tờ thơ được bán theo quy định và đội ngũ thầy lễ đeo thẻ, nhận tiền bồi dưỡng tùy tâm của khách, tuy đông người nhưng không to tiếng cãi vã, chèo kéo khách. Ông Phan Công Đính - Trưởng ban Quản lý di tích này cho biết: “Nhằm chấn chỉnh hoạt động của các thầy giúp lễ, từ 4 năm nay, chúng tôi đều tổ chức thi để chọn những người có khả năng thực sự.

Hiện nay, đền có 45 người hoạt động trong lĩnh vực này. Tuy chưa thể nói chất lượng hoàn toàn tốt nhưng thông qua việc thi cử cũng đã đảm bảo những yếu tố cần thiết của một người giúp lễ. Nhờ đó, trong những dịp cao điểm, các hoạt động ở đền Nguyễn Thị Bích Châu vẫn diễn ra rất trật tự và giữ gìn được nét văn hóa của ngôi đền thiêng nơi cửa bể Kỳ Ninh”.

Hàng năm, Sở VH-TT&DL đều có hoạt động kiểm tra công tác tổ chức lễ hội, tuy nhiên, chỉ tổ chức từng đoàn đến các địa điểm tâm linh để kiểm tra mang tính “mùa vụ” thì chưa phải là giải pháp hữu hiệu. Để nâng cao chất lượng các hoạt động hành lễ ở các di tích lịch sử văn hóa, đảm bảo tính trang nghiêm, còn cần sự nỗ lực của chính quyền sở tại, ban quản lý các di tích, đặc biệt là ý thức, nhận thức của người đi lễ.

Chủ đề Đất và người Hà Tĩnh

Đọc thêm

Podcast truyện ngắn: Vọng tiếng chuông ngân

Podcast truyện ngắn: Vọng tiếng chuông ngân

Trong cuộc sống, có những khoảnh khắc tưởng chừng như bế tắc lại chính là khởi đầu cho một hành trình mới, nơi những âm thanh trở thành điểm tựa cho tâm hồn.
Podcast tản văn: Có những sớm mai

Podcast tản văn: Có những sớm mai

"Có những sớm mai" của tác giả Thanh Tuân là tản văn nhẹ nhàng, đưa người đọc về với cảm giác bình yên vào buổi sáng với những âm thanh, hình ảnh giản dị, quen thuộc...
Vui hè ở quê - trải nghiệm thú vị

Vui hè ở quê - trải nghiệm thú vị

Cho trẻ vui hè ở quê là cơ hội để trẻ em có những trải nghiệm ngày hè lý thú ở các vùng nông thôn, được khám phá thiên nhiên gần gũi mà ở các đô thị lớn các em không dễ gì có được.
Tiếc cho phim hoạt hình Việt

Tiếc cho phim hoạt hình Việt

Doanh thu hạn chế của các phim hoạt hình Việt ra rạp dịp hè không hoàn toàn phản ánh chất lượng phim. Chuyên gia đánh giá "Trạng Quỳnh nhí: Truyền thuyết Kim Ngưu", "Dế Mèn: Cuộc phiêu lưu tới xóm Lầy Lội" và "Wolfoo: Cuộc đua Tam Giới" hấp dẫn không kém hoạt hình nước ngoài, nhưng khâu quảng bá phát hành còn yếu.
Podcast tản văn: Khi mùa hạ trở mình

Podcast tản văn: Khi mùa hạ trở mình

Tháng Bảy trở mình trong những cơn mưa mềm như dải lụa. Tháng của hoa trái vào mùa, của những tờ giấy báo điểm run run tay học trò, của tiếng ve như thầm tạm biệt...
Niềm tin du lịch Thái Lan dần 'chạm đáy'

Niềm tin du lịch Thái Lan dần 'chạm đáy'

Nhiều yếu tố bất lợi đang kéo ngành du lịch Thái Lan vào giai đoạn khó khăn, khi niềm tin thị trường giảm sâu, dự báo lượng khách quốc tế thấp hơn năm ngoái.
Podcast truyện ngắn: Một vòm trời rất xanh

Podcast truyện ngắn: Một vòm trời rất xanh

Câu chuyện nhẹ nhàng về tình yêu, sự gắn bó và những khởi đầu mới. Trong vòm trời xanh cao ấy, có ánh mắt lặng thầm, có nhịp tim xao động và một lời khẽ chạm trái tim người ở lại.
Ra mắt công chúng vở kịch "Mẹ đợi"

Ra mắt công chúng vở kịch "Mẹ đợi"

"Mẹ đợi" khắc họa sâu sắc sự hy sinh và nghị lực phi thường của người phụ nữ Việt Nam. Đây là tác phẩm mở đầu cho chương trình "Sân khấu truyền hình" của Báo Hà Tĩnh trong năm 2025.
Cảnh Hà Giang hiếm thấy nhìn từ trên cao

Cảnh Hà Giang hiếm thấy nhìn từ trên cao

Dành vài ngày đến Tuyên Quang (địa phận tỉnh Hà Giang trước sáp nhập) mỗi tháng, Trần Trung kể lại những gì mình thấy qua những tấm ảnh chụp từ trên cao.
Podcast Truyện ngắn: Chiếc áo cũ của Ba

Podcast Truyện ngắn: Chiếc áo cũ của Ba

Kỷ vật luôn gợi nhớ thật nhiều ký ức. Với nhiều người, đó là động lực, niềm tin để ghi nhớ và phấn đấu nhiều hơn trong cuộc sống, học tập...
Tác giả Yến Thanh và ký ức Đồng Lộc

Tác giả Yến Thanh và ký ức Đồng Lộc

Từ trái tim người trong cuộc, tác giả Yến Thanh đã viết nên "Cúc ơi" - bài thơ lay động lòng người, khắc họa chân thực sự khốc liệt của cuộc chiến tranh và tinh thần quả cảm của những con người tại Ngã ba Đồng Lộc.
Podcast tản văn: Tháng Bảy lắng đọng lòng tri ân

Podcast tản văn: Tháng Bảy lắng đọng lòng tri ân

Năm nay, thời tiết với nhiều thay đổi, giăng mắc vào hồn người những nỗi niềm xa vọng, ưu tư. Sự đan xen của đất trời làm cho nhịp sống bớt vội vàng, lòng người lắng lại, hoài niệm về những dấu ấn tháng Bảy xưa, cùng tri ân các anh hùng liệt sỹ đã hy sinh vì Tổ quốc...
Cơn địa chấn chưa từng có của 'Conan'

Cơn địa chấn chưa từng có của 'Conan'

Càn quét phòng vé Nhật rồi tiếp tục làm dậy sóng rạp Việt chỉ với 2 ngày chiếu đặc biệt, "Dư ảnh của độc nhãn" đang chứng minh sức hút chưa từng thấy với một tác phẩm hoạt hình.
Rực rỡ sắc hoa nơi miền quê xứ đạo

Rực rỡ sắc hoa nơi miền quê xứ đạo

Xứ đạo Cự Lâm (xã Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh) - vùng quê nghèo đang chuyển mình từng ngày với hệ thống cơ sở hạ tầng được đầu tư đồng bộ, những tuyến đường, khu vườn rực rỡ sắc hoa.
Khám phá 7 thư viện cổ nhất thế giới

Khám phá 7 thư viện cổ nhất thế giới

Không chỉ lưu giữ kho tàng trí thức nhân loại, 7 thư viện lâu đời nhất thế giới dưới đây còn là những kiệt tác kiến trúc, nghệ thuật độc đáo, tráng lệ cho các tín đồ sách khám phá.
Podcast tản văn: Nội tôi thơm ngát hương dầu

Podcast tản văn: Nội tôi thơm ngát hương dầu

Nhỏ bé, giản dị, những lọ dầu gió đã trở nên quen thuộc ở đâu đó trong ngăn tủ đầu giường hay góc bàn nhỏ. Còn với tác giả Hồ Điệp, mùi hương ấy còn là dư âm của một thời đã xa...